Hayalin derinliklerinde yüzerken!
“Bu kitabı hakikat arayışına aşina vicdanlar,
sona dair bahisleri seven insanlar zevkle
okuyabilir. Bir asırdır bu muhit ve bu millet
hayli Raciler yetiştirdi ve daha birçokları
yetişecektir” (s.ix).
Filibeli Ahmed Hilmi’nin “
A’mâk-ı Hayal”ini okuyup bitirdiğimde “Tekrar tekrar okunası bir kitap!” demekten kendimi alamadım. Gerçekten de öyle. En sonda söylemem gerekeni en başta ifade etmem gerekirse eser, müthiş bir felsefi derinliğe; dini, mitolojik ve tasavvufi bilgiye; zengin bir gözlem ve hayal dünyası ile müthiş bir betimleme gücüne sahip. Okuru hayal ile gerçek, ruh ile beden, madde ile mana, şüphe ile teslimiyet arasında ince bir çizgide yolculuğa çıkaran Ahmet Hilmi, bunu kahramanı Raci’nin hikâyesi üzerinden gerçekleştiriyor.
Nitekim iyi eğitim almış, inançlı bir genç olan Raci, yalnızca dini ilimlerle yetinmeyip aynı zamanda dönemin fikri ve felsefi düşüncelerini anlatan kitapları da okuyarak kendini yetiştirmeye çalışıyor. Ancak o, okuyup öğrendikçe kendisini büyük bir huzursuzluğun ve şüphenin içerisinde buluyor. Bunu, “Kalben inkâr ettiğimi aklen tasdik eder, aklen reddettiğimi kalben kabul ederdim. Velhasıl kuşku denilen ejderha vücudumu sarmıştı. Bir fikri ne kadar sağlam temellere oturtsam, kuşku ejderhası bir sarsışta yıkıyordu” (s.4) sözleriyle ifade ediyor.
Her geçen gün dayanılmaz bir fikri ve ruhsal bunalımın içerisine düşen Raci’nin hikâyesi, bir gün şehrin mezarlığında yaşayan Aynalı Babayla tanışmasıyla başlıyor. Aynalı Baba’nın rehberliğinde dokuz gün boyunca hayalin derinliklerine dalan Ahmet Raci, yavaş yavaş hakikate yaklaşırken dokuz farklı merhaleden geçiyor. Bu merhaleleri ise “Raci’nin Hatıraları” ve “Manisa Tımarhanesi”nde geçen birbirinden bağımsız hayali yolculuklarla katediyor. Bir gün Buda ile “Hiçlik Zirvesi”ne doğru yola çıkan Raci, başka bir gün Hürmüz ile Ehrimen’in savaş meydanında uyanıyor. Bir gün Hindistan’ı büyük bir ejderhadan kurtarırken, başka bir gün Simurg’un sırtında Merih gezegenine yolculuk yapıyor.
“Delilerin cinnetini incelemek, ihtimal ki akıllılık iddiasında olanların yaptığı işler içinde en makul olanıdır” (s.102).
İşte Filibeli Ahmet Hilmi, yirmi üç fantastik ve kurgu hikâye üzerinden masalsı bir dille Raci’yi, farklı zaman ve mekânlarda, farklı kişi ve rollerde, farklı olay ve sorunların içerisinde dolaştırarak onu bir hakikat yolculuğuna çıkarıyor. Bunu yaparken Osmanlı’nın son döneminde aydınlar üzerinde etkisini her geçen gün hissettiren varoluşçu felsefe başta olmak üzere, nihilizm, hedenoizm, materyalizm, ateizm gibi düşünce akımlarının ortaya attığı tezlere karşı tezler geliştiriyor. Evrenin yaratılışı, varoluşun sırrı ve amacını, ruhun gizemini, yaşamı, ölümü, insanın gerçek mutluluğunun nerede olduğunu tasavvuf ve felsefedeki bilgi birikimiyle ortaya koyuyor. Her bir hikâyesini Buddha’dan Zeus’a, Zerdüş’ten Antik Yunan filozoflarına kadar Doğu ve Batı’da yetişmiş birçok düşünürün görüşleriyle zenginleştiriyor ve her bir hikâyenin sonunu tasavvuftan beyitlerle süslüyor. Özellikle hikâyelerdeki fantastik öğelerle sizi güldürürken düşündürüyor, düşündürürken güldürüyor.
Doğrusu Amak-ı Hayal’i okurken bir yandan “
Simyacı”nın kahramanı Santiago’nun gördüğü bir düş üzerine Mısır Piramitleri’nin eteklerine hazinesini aramaya giderken yaşadığı masalsı hikâyesine gidip geliyorsunuz. Bir yandan da "
Siddhartha"nın hakikati bulma adına çıktığı uzun yolculuğu ve bu yolculukta çektiği sıkıntılar ve katlandığı acılar aklınıza geliyor. Raci’nin hayalen gerçekleştirdiği yolculukları okurken de Jack London’un “
Yıldız Gezgini”nde hapishaneye düşen Darrell Standing adındaki bir profesörün hayalen geçmişe yaptığı yolculuklar zihninizde dönüp duruyor.¹ Filibeli Ahmet Hilmi’nin kitabını 1910’da kaleme aldığını öğrenince Amak-ı Hayal gözünüzde bir kez daha büyüyor.
Velhasılı Amak-ı Hayal, felsefeyle tasavvufun, mitolojiyle dinler tarihinin, hayal ile gerçeğin, şüpheyle inancın iç içe geçtiği ve sonunda Raci’nin hakikate ulaştığı, fantastik öğelerle bezenmiş, herkesin kendine göre dersler çıkarabileceği masalsı bir eser. İnsan okurken hem gülüp eğleniyor hem de hayretten hayrete düşüyor. Türk edebiyatının ilk felsefi romanı olarak kabul edilen bu muhteşem eseri bitirdiğinizde “Ben bu kitabı okumada neden geç kaldım!” sözü dudaklarınızdan dökülüyor. Bu itibarla, dili günümüz Türkçesiyle sadeleştirildiği için okurken insanı yormayan, bir nefeste okunabilecek hikâyelere sahip, okurken insanda sürekli kahve içme isteği uyandıran bu başyapıtı, başta felsefe ve tasavvufa dair kitaplar okumayı seven okurlar olmak üzere tüm okurlara canı gönülden tavsiye ediyorum.
“Âlem bir deniz, sen bir gemi; aklın yelkeni, fikrin dümeni; kurtar kendini, ha göreyim seni!”(s.140) sözleriyle incelememe son verirken…
Sağlıklı ve kitap dolu günler dilerim!
………………………………………
¹Paulo Coelho “Simyacı”yı 1988 yılında;
Hermann Hesse, “Siddhartha”yı 1922 yılında;
Jack London, “Yıldız Gezgini”ni 1915 yılında
yayınlamış.
··
1 artı 1'leme
·21,1bin görüntüleme
Bir kitap ancak bu kadar sevdirilir. 😃
Hele de kahve içmeye teşvik ediyorsa, tam benlik...
İnceleme için teşekkürler, listeye alınmıştır... 😊
Hayalen gidilen her yolculuk öncesi mutlaka bir kahve içiliyor. Olmazsa olmazı. Hatta bir yolculuk öncesi Aynalı Baba, "Eee erenler, artık bir kahve içsek" (s.147) ifadesiyle söze başlıyor. Bu arada kahve bol şekerli içiliyor.🤤 Yorumunuz için çok teşekkür ederim. Şimdiden keyifli okumalar dilerim.📚🎈
İncelemenizi pür dikkat okuyabilmek için yoğun günümün son anına bıraktım. İyi ki öyle yapmışım. İncelemenizi samimiyetle beğendiğimi söyleyebilirim. Listeye tabii ki ekliyor ve kitabı okuyacağım günü iple çekiyorum. Elinize emeğinize sağlıklar diliyor ve teşekkür ediyorum. 👏👏
Mutlaka okumanızı öneririm.👌 Ben de bu değerli yorumunuz için çok teşekkür ederim.🙏Şimdiden keyifli okumalar dilerim.📚🎈
Maşallah size.. 👏🧿Bence sizin inceleme yazdığınız kitaplar ve kitapların yazarları çok şanslı..
Bence bu kitap tekrar tekrar okunmayı hakediyor. Eğer bu kitabı bir Jack London ya da Hermann Hesse yazmış olsaydı bugün sayısız filmi çekilirdi. Ayrıca bir dönemin düşünce dünyasını anlamak için de bu tür eserlerin çok önemli olduğunu düşünüyorum.👌
...
Doğrusu bu büyük yazarlar, bu tür eserleri yazdığı için biz çok şanslıyız. Onların bu büyük eserleriyle ancak bizim yazdıklarımız/ yazacaklarımız bir kıymet kazanabilir diye düşünüyorum. Katkınız için çok teşekkür ederim.🙏📚🦋
1 sonraki yanıtı göster
Çok güzel bir inceleme olmuş, eser 'okunacaklar' listesine eklendi
Bu yorum görüntülenemiyor
Bu yorum görüntülenemiyor
Filozoflara ve mutasavvıflara mesafeli durduğum, açıkça pek haz etmediğim bir zamanda elime aldığım bir kitaptır A'mak-ı Hayal. O zaman yeterince istifade edememiştim bu kitaptan. Şehbenderzade' nin bir başka kitabı " Allahı inkar etmek mümkün mü ?" adlı kitabı okunmayı bekliyor senelerdir, elimin altında. Yoldaki işaret, o kitabı gösteriyor. Onunda sayfalarını çevirmeye başlayalım o vakit. Gayret bizden...
😀
Şimdiki birikiminizle Amak-ı Hayal'i bir kez daha okumanızı öneririm. Bir kitabı okurken ki ruh haleti ve önyargılarımız bazen o kitaptan yeterince yararlanmamıza engel olabiliyor.👌 Keyifli okumalar.📚🎈
1 sonraki yanıtı göster
Ahh!! Ne şahane, bir anlatım, üstelik benzeri diğer kitapları da hafızamıza getirerek.. Bu incelemeler sadece burada kalmamalı.. Bir dergide, bir gazetede de geniş kitlelerin iştahına sunulmalı..Tebrik ederim ve sevgiler... 🙏💐🌹💐🌹🧿🧿
Bu değerli yorumunuz için çok çok teşekkür ederim.🙏 Umarım bir gün o günlerde gelir.😊 Keyifli okumalar dilerim.📚🦋
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.