Item: Kinik Felsefe Fragmanları
Author: Bahri Doğukan Şahin

Bahri Doğukan Şahin

@denaroforbin

12 Eylül 2022 17:42

Felsefe

206 syf.

· Kitabı okudu

Puan vermedi

Beğendi

15 günde okudu

Az Şeyle Yetinerek Erdemli ve Mutlu Olmayı Amaçlamak: Kinik Felsefe Fragmanları

“Öğrendiğini unutmamak en zorunlu bilgidir.” –

Antisthenes 1. Giriş: Bu incelemenin amacı yalnızca kitabı tanıtmak değildir. Kinik felsefenin kurucuları Antisthenes ve Diogenes'in yaşamları, etkilendikleri filozoflar, kinizmin kökenleri ve antik dünyadaki yerlerine dair geniş bir kapsamda ele almaya çalıştım. Zaman ayırıp okuyacak olanlara şimdiden teşekkür ederim. 2. Kinik Felsefenin Kökenleri: Antik Yunan felsefesinin önemli duraklarından biri olan Kinizm, aynı zamanda sıra dışı bir düşünce sistemini temsil eder. Felsefi görüşlerde düşünce kadar onu hayata geçirmek de önem taşır ve kinizm bu anlamda belki de pratiğe dökme konusunda en zor felsefi görüşlerden biridir. Bir kinik felsefe temsilcisi düşüncelerini uygulamadığında halka samimi görünmez ve insanları kendi yanına çekmekte zorlanır. Onun, o ruhu içinde taşıması ve hayatını ona adaması gereklidir. Peki nedir tam olarak kinik felsefe? Dünyaya ve insanlara katkıları nelerdir? Felsefe tarihine ne gibi katkıları olmuştur ve temsilcilerinin görüşleri günümüz dünyasında ne kadar uygulanabilirdir? Gelin hep birlikte tüm bu soruların cevaplarını arayalım. Kinizm’in ne zaman ve nasıl doğduğuna dair elimizde net veriler bulunmasa da, en büyük iki temsilcisi olduğunu bildiğimiz

Antisthenes ve Diogenes’in (

Diyojen) hayatlarına ve günümüze kalan fragmanlarına bakarak mantıklı çıkarımlar yapmak mümkün olur. Diogenes’in, Antisthenes’in öğrencisi olduğunu ve Antisthenes’in de Sokrates’in öğrencisi olduğunu bildiğimiz için kinik felsefenin kökeninin Sokrates’e dayandığı söylenebilir. 3. Kinik Felsefe ya da Kinizm Nedir? Kinik filozoflara göre mutluluğa ulaşmanın yolu bütün gereksinimlerden sıyrılmaktan geçiyordu. Onlara göre olabildiğince az şeyle yaşamak erdemli insan olmanın yolunu açıyordu. Mal, mülk, eşyalar ve para olmadan da hayatta kalmak mümkündü ve asıl mühim olanlar bunlar değildi. Somut şeylere bağlı kalmadan yaşamak insanı mutluluğa götürebilirdi. Hayatları boyunca bu fikirleri savunan Diogenes ve Antisthenes, dünya felsefe tarihine kinizm kavramını yerleştirmişlerdir. 4. “Köpek” ve “Kinik” Kavramlarının Birlikteliğine Dair: Hem Antisthenes hem de Diogenes yaşadığı toplumda “köpek” olarak anılırlardı. Hatta öyle ki Diogenes’in lakabı konumuna gelmişti ve Diogenes bu durumdan rahatsız değildi. Aksine memnuniyet duyuyordu zira felsefesinin öğretisi köpeklerin yaşadığı gibi bir hayat yaşamak anlamına geliyordu. Antik Yunan’da “kyon” olarak ifade edilen köpek kelimesinden “kynikos” sıfatı doğar. “Köpek gibi, köpeğe özgü” anlamlarına gelen bu ifade böylece kinizm felsefesine isim kaynağı olur. Kavram Türkçeye “Kinik” olarak geçmiştir. Köpek kavramıyla Kinik kavramının dilbilimsel yakınlığı bu şekilde olsa da, tam olarak nasıl ve ne zaman kullanılmaya başlandığı belli değildir. Konuya dair en eski kaynaklardan birine

Aristoteles’in

Retorik adlı kitabında rastlarız. Aristo, Diogenes’ten bahsetmeden önce mutlaka “köpek” der ve bu da çağdaşı filozofu iyi tanıdığı ve üzerine yapışan kavrama yabancı olmadığı anlamına gelir. 5. Stoacılığın Temellerinin Atıldığı Felsefe: Kinizm "Stoa felsefesinin kaynaklarından biridir Kinik felsefe. Antisthenes kentin temellerini atar, ardından soğukkanlı Diogenes, iradeli Krates ve dayanıklı Zenon gelir." Bu cümle

Randall Collins'in

Dünya Felsefe Tarihinin Oluşumu adlı kitabında geçer ve her iki felsefi düşünceyi bir noktada birleştirir. Kıbrıslı

Zenon tarafından temelleri atılan ve ardından başta

Seneca olmak üzere Antik Roma felsefecileri arasında da rağbet gören ve gelişen bir felsefe akımı olan Stoacılık, kökenlerini Kinizm'e borçludur. Bu da haliyle yine Sokratesçi geleneğe yaslandığı anlamına gelir. Doğaya uygun yaşamak, erdemli olmak, hazlardan uzak olmak ve iyiliği, güzelliği ortaya çıkarmak gibi düşünceler bizleri Diogenes ve Antisthenes'in kinik felsefesine ulaşıtırır. Elbette benzerlikler bunlarla da sınırlı değildir. 6. Herakles’in Kinik Felsefe’deki Yeri: Yunan Mitolojisi’nin en önemli kahramanlarından biri olan Herakles birçok öyküde karşımıza çıkar.

Argonautika (incelemesi için bakınız: #166300089) adlı destanda okuduğumuz Argo gemicilerinin hikâyesinde çok önemli bir görev üstlenen Herakles’in ayrıca “12 görev”i de meşhurdur. Birçok antik resim, heykel ve lahitlere konu olan bu görevler hem Herakles açısından hem de insan ve tanrı kavramlarının dünyaya yansıması açısından önem taşır. Kimi Antik kaynaklarda kinik kavramının kökeni Herakles’e dayandırılır. Antisthenes’in Atina dışında ders verdiği ve Herakles’e adanmış olan Kynosarges Gymnasium’u bu fikrin ana dayanak noktasıdır. Ausonius adlı bir antik yazar ise Antisthenes ile ilgili kaleme aldığı bir epigramda filozofun ağzından “ben kinik öğretinin kurucusuyum” cümlesini kurar. Fakat devamında mitolojik yarı tanrı karakter Herakles’e değinerek bu öğretide onun örnek ve öncü olduğunu ifade eder. Herakles’in kinik felsefenin öncüsü olduğuna dair çıkarımlar bununla da sınırlı değil. Diogenes Laertios’a göre Antisthenes’in eserleri arasında Herakles’le ilgili birkaç kitap mevcuttu. Bu kitaplarda filozofun felsefesini geliştirirken Herakles’in hayatından etkilendiği düşüncesi ağır basar. Tüm bu bilgilerin ışığında kinik felsefecilerin dünyanın kötülüklerine ve insanı etkisi altına alan maddi unsurlarına karşı bir safta yer alırken ve mücadele ederken mitolojik kahraman Herakles’in görevlerinde savaştığı mitolojik canlıları anımsadıkları ve kendilerini onunla bir tuttuklarını söyleyebiliriz. Her ikisinin temelinde de karşıt bir düşünceye savaş ve kendini kabul ettirme fikri yatar. Diogenes de kimi zaman konuşmalarında Herakles’i örnek olarak gösterirdi. Özgürlüğü diğer şeylere tercih eden filozof Herakles gibi yaşadığını ifade eder. Diogenes’in değneği ve Herakles’in sopası da konu bağlamında karşılaştırılan ve çıkarım yapılanlar arasında gösterilebilir. Herakles’in tanrılaştırılmadan önce giydiği basit bir aslan postu da yine kinik filozofların basit kıyafetlerini anımsatan detaylardan biridir. 7. Antisthenes Kimdir? Antisthenes’in oğlu Antisthenes, M.Ö. 445 doğumlu bir filozoftur. Atinalılar tarafından safkan olmadığı gerekçesiyle dışlanmış o da buna karşılık olarak onları küçümsemiştir. Tanagra Savaşı’na katılıp iyi bir performans gösterdiği için

Sokrates tarafından övülür. Hatip Gorgias’ın öğrencisi olsa da Antisthenes’in Sokrates’e düşkünlüğü bilinir. Atina’nın dışında Pire’de yaşamasına rağmen sırf Sokrates’i dinlemek için her gün saatlerce yürümeyi göze alırdı ve öğrencilerine de Sokrates’i dinlemeleri ve örnek almaları gerektiğini söylerdi. Eserlerinde hitabet yeteneğinin iyi olması sebebiyle övülür. Hekaton, Özdeyişler adlı kitabında Antishenes’in ağzından şu cümleyi aktarır: “Dalkavukların içine düşmektense, akbabaların içine düşmek daha iyi, çünkü biri ölüleri yer öbürü ise dirileri.” 8. Antik Kaynaklarda Diğer Düşünürlerle Olan İlişkisine Dair: Takma adı “halis köpek” olan Antisthenes’in, Diokles ve Neantes’in aktarımlarına göre, iki katlı harmanisi vardır ve başka bir giysisi yoktur. Aynı zaman bir heybesi ve değneği vardır. Theompos’in ise bütün Sokratesçiler arasında en çok Antishenes’i beğendiği antik kaynaklarda yazar.

Ksenophon'un

Şölen adlı kitabından çıkardığımız sonuca göre hoş sohbetiyle insanları yanına çekerdi.

Platon (Eflatun)’un kendisi hakkında kötü konuştuğunu duyan Antisthenes “İyi şeyler yapmak, ama hakkında kötü konuşulmak krallara özgüdür” cümlesiyle cevap verir. Platon’la aralarının iyi olmadığı bilinir. Bir gün de yine hasta yatağında Platon’u ziyaret eder ve orada da bir sebepten dolayı yine ona çıkışır. 9. Antik Kaynaklardaki Felsefesine Dair: Kinik felsefenin kurucuları arasında gösterilen Antisthenes, Ksenophon’un Şölen adlı kitabında konuşmacılardan biri olarak karşımıza çıkar. Filozofun Sokrates’le olan diyalogları dikkat çekicidir. Bu eserde Antisthenes’in konuşmalarından çıkarılan en net sonuçlardan biri hiçbir şeye ihtiyaç duymadan yaşamanın asıl zenginlik anlamına geldiğidir. Sokratesçi bir eser kaleme aldığını bildiğimiz Antisthenes’in bu eserleri günümüze ulaşamasa da, onun Sokrates’in düşünce sisteminden etkilendiğini ve kendine yetme eylemini hem yaşantısının hem de felsefesinin temeline oturttuğunu söylemek yanlış olmaz. İkincil kaynaklardan ve fragmanlarından yola çıkan Clemens Alexandrinus’un Antisthenes hakkında bu bağlamdaki düşünceleri önemlidir. Sokrates felsefesinin iki büyük kola ayrıldığını ifade eder ve bunları Platon ve Antisthenes olarak ayırır Platon’un Akademia’yı kurduğunu, Antisthenes’in ise “köpek gibi davrandığını” söyler. Elbette burada kastettiği kinik felsefenin öğretilerine göre yaşamaktır. İleride Diogenes de “köpek” lakabını alacaktır ve hatta onunla özdeşleşen bir kavram haline gelecektir. “İnsanın arkasından taş atılmasındansa kötü konuşulmasına karşı daya dayanıklı olmak gerekir.” -Antisthenes 10. Haz ve Mutluluk Kavramlarına Bakışı: Antihistehenes’e günün birinde felsefeyle uğraşmanın ne gibi bir yararı olduğu sorulur ve o “kendimle sohbet edebilmeyi öğrendim” diye yanıtlar. Her filozofun önce kendini bilmesi ve tanıması düsturu literatürde ilk filozof olarak geçen Anadolulu filozof

Thales’ten beri süregelen bir olgu olsa da, Sokrates’le daha bilinir olmuştur. Antishenes’in kendine özgü fikirlerinden biri de “haz” kavramıdır. Çıldırmayı haz almaya yeğlediğini söyler ve hazzın insan yaşamındaki önemsizliğini vurgulamış olur. İnsan yaşamının daha yüce amaçları olmalıdır ona göre.

Diogenes Laertios'un

Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri adlı kitabında aktardığı bilgilere göre, bir seferinde, kötü insanlar tarafından övüldüğünde, “Korkuyorum, kötü bir iş mi yaptım acaba?” der Antisthenes. Başkaları tarafından sürekli övülmenin iyi bir şey olmadığı tezini savunur. Yine Laertios’un verdiği bilgiler arasında “Dünyada en büyük mutluluk nedir?” sorusuna “Mutlu ölmek” yanıtını vermiştir. Antisthenes, tanrı inancı taşıyan filozoflardan biridir ve ölümsüz olmayı dindar olmak ve doğru yaşamakla açıklar. 11. Antisthenes’in Kinik Felsefesi, Görüşleri ve Öğretileri:

Antisthenes’e göre erdem öğretilebilirdir ve ancak erdemli insanlar soylu olabilir. Mutluluk içinse kesinlikle erdem yeterlidir. Bilge insanların kendine yettiğini ifade eder ve başkalarına ait olan her şeyin aynı zamanda ona da ait olduğunu söyler. Bilgelik, sınırsız bilginin sahibi yapar insanı. Bilge bir insanın yasalara göre değil erdemin yasalarına göre hareket etmesi gerektiğinin de altını çizer. Aşk hayatında da en iyi kararları bilge insanlar verir ve geleceklerini mantıklı bir şekilde kurarlar çünkü kimi sevmeleri ve kimden çocuk yapmaları gerektiğini gayet iyi bilirler. Erdemli insan sevilmeye değer bir kimsedir. Yalnızca değerli insanlardan dost olur, yürekli ve dürüst insanlar değerlidir. İnsandan alınamayacak en değerli silah erdemdir ve hem erkek için hem de kadın için erdemin tanımları aynıdır. Her zaman dostlarını dinleyen insan bir süre sonra yanılabilir, düşmanların söyledikleri de dikkate alınmalıdır, kusurları fark edenler onlardır çünkü. Dürüst insanların akrabalardan bile değerli olduğunu söyler Antisthenes ve insanın bütün kötülükleri kendisine yabancı sayması gerektiğini belirtir. İnsanın en sağlam unsuru ise şüphesiz ki akıldır. 12. Ölümü ve Eserleri Hakkında: “Gönül borcu duymasını bilen kadınlarla bir arada olmak gerek.” - Antisthenes Timon, Antisthenes’in çok sayıdaki kitabına atıfta bulunarak ona “doğurgan geveze” lakabını takmıştır. Diogenes Laertios kitabında Antisthenes’in eserlerini 10 farklı başlık altında toplar ve hepsinin ismini sıralar. Edebiyat, felsefe, bilim, fizik, retorik gibi onlarca farklı alanda yazdığı kitapların sayısı 50’den fazla olan kinik filozofun günümüze hiçbir eseri ulaşamamıştır. Yalnızca antik metinlerde alıntılandığı kısımlar ve fragmanları çağlar öncesinden bugüne gelmiştir. Ölümü üzerine de çeşitli rivayetler bulunur. M.Ö. 365’te hastalık sonucu öldüğü söylenir. Yaşama bağlı olduğu fakat hastalığa dayanamadığı belirtilir. Diogenes’in (Diyojen) “dosta ihtiyacın var mı?” diyerek yanına geldiği esnada öldüğü de kesin olmayan bir bilgidir ve filozofun ölümünü efsaneleştirir. Rodoslu olan bir başka Antisthenes ise hasta Antisthenes’in yanına bir hançerle girer. O esnada hasta olan Antisthenes, “kim beni bu acılardan kurtaracak?” diye sorar, beriki, “işte bu” diye yanıtlar. Antisthenes’in sıradaki cevabı ise onun yaşamayı sevdiğini ve ölüme hazır olmadığını kanıtlar niteliktedir: “Acılardan dedim, yaşamdan demedim.” “Köpek gibi yaşadın Antisthenes, öyle bir yaratılışın vardı ki, insanların yüreğini ağzınla değil, sözlerinle ısırıyordun. Ama eriyip gittin işte, belki biri soracak: o da ne? Ne olursa olsun, Hades’e giderken insanın bir kılavuzu olmalı." 16. yüzyılda Avrupa'da keşfedilen antikçağ yazar ve şairlerinin antolojilerinden oluşan Antholohia Palatina adlı kitaptan alıntı. 13. Diogenes Kimdir? M.Ö. 412’de doğduğunu bildiğimiz Diogenes, Anadolulu filozoflardan biridir. Ülkemizde daha yaygın olarak Sinoplu

Diyojen ismiyle bilinen filozof, kinik felsefenin kurucularından ve aynı zamanda en büyük temsilcilerinden biridir. Antisthenes’in öğrenci kabul etmemesi, Diogenes’le tanışana dek devam eder. Kendisini öğrenci olarak Antisthenes’e kabul ettiren ve Atina’da büyük bir üne sahip olan Diogenes’in Sinop’tan ayrılma hikâyesi de oldukça ilginçtir. Hazinedar olan babası Hikesios’a işlerinde yardım eden Diogenes günün birinde paralar üzerinde oynama yapar ve değerini düşürür. Bu durum halk üzerinde büyük tepkilere yol açar ve dönemin yönetimi tarafından vatanından sürgüne gönderilir. Diogenes Laertios’a göre Diogenes Pordalos adlı kitabında suçunu itiraf etmiştir fakat başka hiçbir antik kaynakta buna yönelik bir bilgi olmadığından, bilginin doğruluğu tartışmalıdır. Hatta böyle bir suç işleyip işlemediği de yine antik dönemlerde dahi tartışma konusu olmuştur. Bildiğimiz en net olgu Diogenes’in bir şekilde Sinop’tan ayrıldığı ve antik dünyanın göz bebeği şehri Atina’ya giderek orada felsefeyle ilgilenmeye başlamasıdır. 14. Mizahi, Eleştirel ve Nükteli Bir Filozof: Diyojen Diogenes, vatanından sürgün edilmesine iyi yönünden bakar ve kendisini bu konuda aşağılayan birine eğer sürgün edilmeseydim filozof olmazdım yanıtını verir. Yine başka bir zaman onunla alay eden ve Sinop halkının ona sürgün cezası verdiğini söyleyen birine kendisinin de Sinop halkına orada kalma cezası verdiğini söyler. Sivri dilli olduğunu bildiğimiz Diogenes’in nükteli cevaplarına güzel örneklerdir bunlar. Yaşadığı halkla ters düşen görüşleri bulunan Diogenes mütevazı bir hayatı seçer ve yaşam tarzıyla felsefe tarihinin en ikonik filozoflarından biri haline dönüşür. Ahlakçı bir anlayışa sahip olan filozofun alaycı bir dile sahip olması ve kendisine sorulan sorulara esprili bir dille yanıt vermesi onu çağdaşı filozoflardan ayrı bir noktada incelememize neden olur. Antisthenes’in öğrencisi olmak için çabalaması ve nihayet bunu başarması onun iradesini ve kararlılığını ortaya koyan etmenlerin başında gelir. Sokrates ve Antisthenes’i farklı bir konuma yerleştirir ve onların öğretilerine saygı duyar. Kinik felsefe kendisinden önce de var olsa da, kinizm hakkındaki en net çıkarımlardan biri bu felsefi görüşe en çok katkıda bulunan filozofun Diogenes olduğunu gösterir. 15. Antik Kaynaklar ve Diğer Filozoflar Ekseninde Diogenes: “Köleler efendilerine, değersiz insanlar da tutkularına köledir.” - Diyojen

Platon (Eflatun), Diogenes’i “delirmiş Sokrates” olarak özetler. Bu tanımıyla Diogenes’in Sokratesçi bir gelenekten gelmesine rağmen toplumsal ve politik açıdan halkın karşı safında yer alıyor olmasına gönderme yaptığı düşünülebilir.

Plutarkhos ise ruh dinginliği üzerine yazdığı bir metinde Diogenes’in talihine değinir ve sürgün cezasına iyi bir yönden baktığını ifade eder. Hayatın insanların karşısına kötü şeyler çıkarmasını iyi yönlere çevirebilmenin önemini vurgular. 16. Yalnızca Dünya Vatandaşı Olmak: Bir insanın vatanından sürgün edilmesi ve dışlanması günümüz dünyasında dahi önemli bir olgudur ve insanın aitlik duygusuna karşıt bir görüş oluşturur. Kimi insanların milleti ve ülkesine bağlılığı çok daha fazladır ve böyle bir durum hem kişiliğinde hem de yaşantısında olumsuz sonuçlara yol açar. Antik Çağ’daki şehir devletleri, Hitit, Roma, Bizans (Doğu Roma), Selçuklu ve Osmanlı gibi imparatorluklarda da bu tip durumlara sıklıkla rastlanır ve dünya tarihi vatanından uzak bir şekilde ölen nice insanla doludur. Diogenes’in Sinop’tan gönderilmesi onda üzüntüye yol açmaz. Konuya dair cümleleri bize bunu kanıtlar. Nereli olduğu sorulunca “Dünya vatandaşıyım,” diyen bir filozoftur çünkü o ve dünya görüşünde bir yere aitlik bulunmaz. Sinop da onun vatanıdır, Atina da ve dünyanın geri kalanı da. Nerede, nasıl ve hangi koşullarda yaşadığının bir önemi yoktur. Dünyaya ait hisseder kendini yalnızca. Bu açıdan bakıldığında günümüzde "kozmopolit" kelimesiyle ifade ettiğimiz bütün ırkları kapsayıcı ve bütünleyici ifadenin kökeni Dioyejen'e kadar gitmiş olur. Filozofun bu evrensel görüşü modern hümanizmin de kurucusu anlamına gelmektedir. Ondan yüzyıllar sonra yaşamış olan Romalı şair

Ovidius da aynı kaderi paylaşır ve ömrünün büyük bir kısmını sürgünde geçirir ve hatta vatanına hasretle ölür. Ovidius’un “sürgün” adlı şiirinde Diogenes’in adını anması ve vatanından uzak kalmanın onu üzmediğini ifade etmesi, Ovidius’un düşünceleri ekseninde okunduğunda taban tabana zıttır. Zira Ovidius, Roma’ya büyük bir özlem duyuyordur ve bunu sanatına da yansıtır. Sebep olan kişilere ise kin duyar, nefret kusar. Belki de şiirinde Diogenes’e yer vermiş olması onun zihninden geçenleri anlamlandırma çabasından ibarettir. 17. Büyük İskender’le Olan Diyaloğu: Diogenes’in ünü asırları aşarak günümüze ulaşmıştır. Bunda marjinal felsefesinin etkisi olduğu kadar ülkemiz sınırları içinde kalan Sinop şehrinde doğup büyümüş olması da önem arz eder. Bunlara ek olarak üçüncü konu ise elbette Helen dünyasının sınırlarını kıtalara yayan büyük askeri deha Büyük İskender’le olan diyaloglarıdır. Söylentilere göre Büyük İskender, Diogenes’in yaşam tarzından etkilenir ve günün birinde ona kendisinden bir şey isteyip istemediğini sorar. Diogenes’in buna cevabı “gölge etme, başka ihsan istemem” şeklinde olur. Bu cümle öylesine meşhur bir hal alır ki, Diogenes’i tanımayan ve felsefeyle ilgilenmeyen insanlar dahi bilirler. Tarihe mal olmuş büyük isimlerden birine verdiği yanıt Diogenes’in ününü de artırır elbette. Ve hatta öyle ki Büyük İskender’in çevresindekilere “Eğer Büyük İskender olmasaydım Diogenes olurdum” dediği rivayet edilir. Bu diyalogdan çıkarılacak en somut ifadelerden biri elbette dünyanın hakimi olmayı kafasına koymuş olan Büyük İskender’in de Diogenes’e sıradan bir insan gibi görünmesidir. Dünyanın en güçlü simalarından olan ve güçlü bir siyasi otoriteyi temsil eden birinin vaatlerini bu kadar kolay ve kesin bir dille reddetmiş olması Diogenes’in inandığı felsefi dava uğruna hayatını adadığının göstergesidir. O fıçı içindeki yaşamıyla, tek bir giysi ve asayla mutludur ve hiçbir mevcut iktidarın kendi dünyasındaki iktidarını ve benliğini sarsmasına izin vermez. 18. Platon ve Diogenes: Tıpkı Antisthenes'te olduğu gibi Diogenes'in de

Platon (Eflatun)’la arası pek iyi değildir. Aslında bu gibi durumları ikili bir dostluk ilişkisinden ziyade felsefi görüşlerin çarpışması olarak konumlandırdığımızda farklı kutuplarda olmalarının nedenini de anlayabiliyoruz. Platon insan için “iki ayaklı ve kanatsız bir canlıdır” der. Bunu duyan Diogenes bir horoz bulup tüylerini yolarak halkın karşısına çıkar ve “İşte Platon’un insanı” der. Bu tanıma "geniş tırnaklı olanından" cümlesini de ekler. Nükteli bir bakışla Platon'un felsefesini alaşağı eder. Bunun gibi yine birkaç farklı olayda daha Platon'la karşı karşıya gelir Diogenes ve hepsinde amacı kendi felsefesinin doğrulunu kanıtlamaktır. 19. Diogenes'in Kinik Felsefesi, Görüşleri ve Öğretileri: Diogenes’e göre insanlar birçok gereksiz uğraşla meşguldür. Bunun yerine doğaya yönelmeleri ve mutluluğu orada aramalarını salık verir. Bunu başaramayan insanlara ise delirmiş gözüyle bakar. Olabildiğince az eşyayla yaşamını sürdüren ve bir fıçıda uyuyan Diogenes, günün birinde bir çocuğun çeşmeden elleri yardımıyla su içtiğini görür ve o andan sonra heybesinden tasını çıkararak çöpe atar. Artık ona da ihtiyacı kalmamıştır. Karnını doyurması ve uyuyabileceği sıradan bir yer olması onun için yeterlidir. Kalan vaktini felsefe yaparak geçirebilecek ve böylece en büyük mutluluklardan biri olarak gördüğü özgürce düşünebilmeyi ve konuşabilmeyi gerçekleştirebilecektir. 20. Diogenes'in Felsefe ve Eğitime Olan Bakışı: “Âşıklar acı çekmekten zevk alırlar.” Diogenes eğitimi şu şekilde tanımlardı: “Gençler için ölçülülük, yaşlılar için avuntu, yoksullar için zenginlik, zenginler için de süstür.” Günümüze ulaşan fragmanlarından bu cümlelerin izini sürmek mümkündür. Felsefe için uygun biri olmadığını söyleyen birine verdiği cevap ise onun felsefeye olan bakışını gözler önüne serer: “Güzel yaşamak umurunda değilse o halde neden yaşıyorsun” cümlesiyle dünyayı anlamlandırmanın yolunun düşünmekten ve felsefe yapmaktan geçtiğinin altını çizer. 21. Çeşitli Konulardaki Görüşleri Hakkında Kısa Kısa: Diogenes için açgözlülük kötülüğün ana kenti anlamına geliyordu. Ona göre erdemli insanlar tanrının imgesiyken, aşk işsizlerin işiydi. Yaşamın felaket olduğunu söyleyen birini mantıklı düşünmeye davet edercesine yaşamanın değil, kötü yaşamanın bir felaket olduğunu söylemiştir. Bir gün felsefeyle ilgilenen bir genç gördüğünde “bu güzel bir şey, bedenine ilgi duyanları ruhunun güzelliğine yöneltebileceksin” demiştir. Felsefenin ne yararını gördüğü sorulduğunda “her şey bir yana, talihin büyün cilvelerine karşı hazırlıklı olmayı öğrendim” diye cevap verir. Yunanistan’ın neresinde iyi insanlar gördüğü sorulduğunda hiçbir yerinde cevabını veren filozof, Sparta’da ise iyi çocuklar gördüğünü söyler. 22. Diogenes'in Eserlerine Dair: Başta

Diogenes Laertios olmak üzere kimi kaynaklar hayatı boyunca 14 felsefi kitap ve 7 tragedya yazdığını yazar fakat kimi kaynaklarda ise hiç kitabı olmadığı belirtilir. Sonuç olarak antik dünyadan günümüze ulaşan herhangi bir Diogenes eseri bulunmamaktadır. Antik Atina sokaklarında yaşayan bu kadim Anadolulu filozof sıra dışı yaşamı ve ilginç düşünceleriyle dünyanın bir döneminde yaşamış ve ölmüştür. Arkasında ona atfedilen cümleler, anılar, hikâyeler ve kimi fragmanlar kalmıştır. Felsefe tarihi dendiğinde kinik felsefenin dünya üzerindeki en büyük temsilcisi ve bayrak taşıyıcısı olan

Diyojen’i anmamak olmaz elbette. Kinik Felsefe Fragmanları ile hem

Antisthenes’i hem de Diogenes’i yakında tanıyabilir ve felsefelerine göz atabilirsiniz. 23. Diogenes'in Ölümü: Doksan yaşlarında öldüğü söylenen Diogenes’in ardından Megalopolisli Kerkidas “Meliamblar” adlı kitabında şöyle yazar: “Bir zamanlar Sinoplu olan eli bastonlu, harmanisi çift kat, açık havada yaşayan adam artık yok, dudağını dişlerine kıstırıp soluğunu keserek gökyüzüne gitti: Zeus’un çocuğuydu gerçekten ve gökyüzünün köpeğiydi.” Yurttaşları ise onu heykelle onurlandırır ve şöyle yazarlar: “Zamanla tunç da eskir, ama senin şanın sonsuza kadar bozulmadan kalacak, Diogenes: çünkü kendine yeterek yaşamayı ölümlülere bir tek sen öğrettin ve kolay yaşam yolunu gösterdin.” 24. Kinik Felsefe Fragmanları'nın Oluşumu: “Kinik felsefe teori ve pratiğin iç içe geçtiği bir ekoldür.” diyor eserin hem derleyicisi hem de çevirmeni

C. Cengiz Çevik . En başta söylediğim cümlelerin kısa bir özeti olarak kinizm felsefesini açıklıyor. Uzun uğraşlar sonucu, Yunanca, Latince ve İngilizce gibi pek çok kaynağı tarayarak oluşturulan

Kinik Felsefe Fragmanları'nı şu şekilde sunuyor Çevik: “Senelerce süren bir çalışmanın ürünü olan bu derlemeyi toplumsal ve politik sınırların ötesinde tüm canlılar için daha iyi bir gelecek inşa etmeye çalışan tüm dünya vatandaşlarına armağan ediyorum.”

Atomcu Felsefe Fragmanları'nda da (incelemesi için bakınız: #167086711) benzer bir yol izleyen Cengiz Çevik'i, bu alanda ülkemizdeki en geniş çalışmalardan birine imza attığı için tebrik ediyorum. Kinik felsefe ile ilgili dilimizde okuyabileceğimiz bir diğer önemli kaynak ise

Köpeklerin Bilgeliği'dir. 25. Son Söz: Felsefe okurları olarak bize düşen Antisthenes ve Diogenes'in felsefi görüşlerini anlamlandırmaya çalışmak, dünyaya olan katkılarını özümsemek ve uygun olan kısımlarını uygulayarak gelecek nesillere aktarmaktır. Günümüz modern dünyasında belki onlar gibi yaşamak imkânsız bir hal almış olsa da, en azından içimizdeki felsefe ışığını söndürmeden, iyi ve erdemli bir insan olmaya devam etmeliyiz. Böylece bu büyük filozofların fikirlerinin ölümsüzleşmesine katkıda bulunmuş oluruz. Dünyayı ve insanı anlamlandırma yolunda keyifli okumalar dilerim. Kaynakça: 1. Laertios, Diogenes, Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çev. Candan Şentuna. İstanbul: Yapı Kredi Yayıncılık, 2003 (

Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri,

Diogenes Laertios) 2. Collins, Randall, Dünya Felsefe Tarihinin Oluşumu. Çev. Tufan Göbekçin. İstanbul: Alfa Yayınları, 2020 (

Dünya Felsefe Tarihinin Oluşumu,

Randall Collins