Bu kitabı Salah Birsel’in bir deneme kitabını okurken keşfettim. Salah Birsel, Sadri Ertem ile ilgili güzel sözler söylemişti. Çıkrıklar Durunca’dan toplumcu edebiyatın ilk romanı olarak bahsetmişti. Kitabın en son kısmında o dönemin gazetelerindeki eleştirmenlerin yazılarında da belirttikleri gibi; Anadolu’yu anlatması ve halkın Sanayi Devrimi’ ne geçişte çektikleri maddi sıkıntıları, el emeği ürünlere verilen önemin azalması, fabrika üretiminin değer kazanması bunun da halkın iş gücü olanaklarını dışarda bırakarak beraberinde açlık ve sefaleti getirmesi…Buna karşılık bir takım kitlelerin buna dur demek için birlik olması ve mücadele etmesi. Ama her savaşta olduğu gibi mücadele verenler arasında da büyük hatalar yapılması, mücadelenin seyrini değiştiren bir etken oldu. Kitaptaki Alevi- Sünni çatışması biraz daha farklı işlenebilirdi diye düşünüyorum. Peygamber Kadınlar iddiası da açıkçası hoşuma gitmedi. Bir yandan da insanlar o kadar büyük bir çaresizlik içerisindeler ki her şeye kolaylıkla inanıyorlar ya da bir şeye tutunmak istiyorlar, diye de düşündürdü bana. Eleştirdiğim başka bir nokta ise kitaptaki geçişlerin çok hızlı olması. Anadolu’dayken kendinizi bir anda Güney Afrika’da buluyorsunuz. Ya da Dudu ve Esma’nın yanındayken bir anda kötü adam Sıddıkzade’ nin evinde buluyorsunuz kendinizi. Bu geçişler beni biraz yordu ve odağımı kaybettirdi diyebilirim.
