Çıkrıklar Durunca
Sadri Ertem“Esasen işadamları için geniş dağların surlarıyla örtülen Anadolu’daki bu hazin akını, bu açlığın, sefaletin dalgalanışını, çıkrıklar üzerine basarak yürüyen ve gövdesi her gün birkaç ovayı yutarak şişen hayvanın seyrini görmek mümkün değildi.”
Edebiyatımızın ilk toplumsal gerçekçi romanlarından Çıkrıklar Durunca sanayileşmenin farklı etkilerle cereyan ettiği Anadolu köylerinde pek tabii dinle iç içe geçen, gelişen bir isyanın portresi. Anadolu’yu iyi tanıyan yazar Sadri Ertem köylülerin açlığın kıyısındaki yaşamlarını, ütopik isyanlarını ve tüm mücadelenin üzerine odaklandığı nokta olan üretim koşullarını hassas bir betimle okura sunuyor.
Kıtlık ve ağır vergiler altında takatsiz kalan Adaköy sakinleri bir sabah içlerinden birinin peygamberlik iddiasıyla uyanır. Açlık ve zulmün olağanlaştığı hayatları her türlü iddiayı kabul edecek kıvama getirmiştir onları. Ali’nin makamı olduğuna inandıkları türbenin etrafında kendilerince bir cennet inşa etmeye koyulurlar. Ancak cennete giden yolda onları birtakım engeller beklemektedir. Köylülerin her şeyini eline geçirmekte ısrarcı olan efendi sınıfından Sıddıkzade ise bu isyanı mezhep kavgası olarak göstermeye niyetlidir.
Toplumsal gerçekçiliğin öncülerinden Sadri Ertem’in ilk romanı Çıkrıklar Durunca, Anadolu’nun büyük elemlerinin, çökmekte olan bir toplumsal sistemin son çırpınışının anlatısı.
Türler:
232 sayfa · İlk Yayın Tarihi: 1929
Yorumlar ve İncelemeler
Türk Edebiyatı
Toplumcu gerçekçi edebiyatın önemli isimlerinden 
Sadri Ertem'in 1931'de yayımlanan 
Çıkrıklar Durunca adlı romanı edebiyatımızda toplumcu gerçekçi köy romanının önce örneğidir.
Bu bağlamda tezli bir eserdir. Anadolu'nun Adaköy adlı bir köyünde gelişen olaylar, köylünün yaşamı, hayata bakışı, köylülerin el tezgahları ile yabancı fabrikada dokumacılığının rekabeti ve köylünün yenilgiye uğrayışı konu edinir.
Adaköylü Alevi köylülerin zaman içerisinde fabrika dokumalarına karşı gelişi Pazvantoğlu Musa İsyanı'na ve bir takım isyanlara dönüşür. Sadri Ertem, Çıkrıklar Durunca'da toplumsal sorunların temelinde ekonomik ilişkilerin olduğunu ispatlamaya çalışır.
Yazar Hakkında
Sadri ErtemYazar · 18 kitap
İstanbul Sultanisi’ni 1914 yılında, Darülfünun (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi) Felsefe Bölümü’nü 1920 yılında bitirmiştir. Ankara Sultanisi Muallimliği, Ankara Daru’l-Muallimin Hukuk ve İktisat Muallimliği, Kuleli Askeri Lisesi Musahabatı Ahlakiyye ve İçtimaiyatı, İstanbul İmam Hatip Mektebi Ruhiyat ve Ahlak, Edebiyat ve Kitabet, Kadıköy Kız Orta Mektebi Tarih ve Coğrafya, Gaziosmanpaşa Orta Mektebi Tarih ve Coğrafya, Kadıköy Lisesi Tarih ve Gazi Terbiye Enstitüsü Felsefe ve İçtimâiyyat Muallimlikleri, Dahiliye Vekaleti Matbuat Umum Müdürlüğü Müşavirliği, Gazetecilik, Tercüman-ı Hakikat ve Tanin Gazetesi Yazarlıkları, Yazarlık, TBMM VI. ve VII. Dönem Kütahya Milletvekilliği yapmıştır.
Edebiyatçılığı
İlk öyküsü 1917 yılında yayımlanmıştır (Genç Yolcular). Edebiyata asıl yönelişi 1928’den sonradır. Konularını toplumsal sorunlardan çıkardığı, gözlemden çok kuramsal bilgilere dayanan ve bir tez çevresinde gelişen yapıtlarıyla gerçekçi Türk edebiyatının ilk temsilcilerinden sayılır.
