Ali ve Nino

Bu kitab çoxlarının bir sevgi romanı və ya eşq mecarası kimi qəbul etsə də məncə bu kitab qədər həmin dövrlərdə-kitabda baş verən hadisələrin cərəyan etdiyi zaman kəsiyin nəzərdə tuturam- Azərbaycanda və eyni zamanda onun yaxın-həmsərhəd qonşularında baş verən ictimai-siyasi hadisələr əhalinin yaşayışı, gündəlik həyat tərzi. düşüncəsi dəqiq təsvir olunmuş ikinci bir kitab yoxdur. Ən azından mənim rastıma çıxmayıb... Məhz buna görə "Əli və Nino" belə məşhur və əvəzolunmazdır...

Bu kitaba adi bir edebi eser kimi baxmaq duz deyil elbetde- bu hemde yazildigi dovrun heyat heqiqetlerini ozunde eks etdiren tarixi selnamedir... bu yaxinlarda hardasa , yeqinki internetde olub en cox sevdiyim, deyer verdiyim yazarlardan Zaur USTAC-in bele bir fikirin oxudum; - "Terefsiz yaradilmish bedii numune dovrunun en deqiq tarixi melumat qaynagidir"- mence bu deyim mehz "Ali ve Nino" ucun de kecerlidir.

Azərbaycan tarixini, mədəniyyətini, dəyərlərini özündə əks etdirən və bizi həmin dövrü hissetdirən bir kitabdır. Ailə və vətən sevgisinin kəsişdiyini roman.
Sevgilər

Ali ve Nino hiç şüphesiz Azerbaycan edebiyatının baş yapıtı tabiri diğerle milli romanı.

Yusuf Vezir Çemenzeminli, La edri, Kurban Said, Essad Bey isim ve mahlasları ile Almanya'dan başlayıp Amerika, Avrupa ve Asya'ya yayılan eserin %100 kim tarafından yazıldığı önemli bir muamma ise de kitabın sonunda ortalama bir fikre varmamıza yarayacak bir bölüm var.

Eserin esas oğlan ve kızı Ali Han Şirvanşir ve Nino Kipiani her ne kadar destansı bir aşk hikayesi ile karşımıza çıksalar da bu işin magazin yönü.

Asıl olan her iki kahraman üzerinden hem Azerbaycan hem Gürcistan hem de tüm Kafkaslar ve İran ve Türkiye dahil civar ülkeleri, Çar dönemi Rusya'sı, İran ve Osmanlının son dönemini içine alan tarih ve kültür atlası olma özelliği.Özellikle Avrupalı olma ya da Asya ve çöl toplumu olma ikileminde kalan Azerbaycan'ın tercihleri.

Ayrıca karakterler üzerinden Sünni, Şii, ve Hristiyan toplumlarda ki çatışma ama özellikle hepsine ait hurafeler öyle keyifli sunulmuş ki anlatamam.

Dönemin tarihi vakıaları, coğrafyası, kültürü, yaşam tarzı, ekonomisi, yönetim tarzı, inancı, askeri-siyasi ve sosyo-ekonomik durumu ile ilgili önemli bilgi bir aşk romanı yada destanı keyfiyeti içinde okura aktarılırken çoğu tarih kitabının sıkıcılığından da çok uzak. Bu yönüyle bir tarihi roman karakteri de taşıyor aslında.

Aman dikkat: Piyasada çok sayıda çeviri var ve birçoğu bu eserin ruhunu yansıtmaktan çok uzak.Bilemiyorum ama sanki en iyisi kaknüs yayınlarının Yusuf Vezir Çemenzeminli imzalı olanı gibi.310-350 sayfa arasında farklılık gösteriyor ama inanın 150 sayfa civarında çeviriler bile var.

XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması və süqutunu aydın şəkildə təsvir edən bir əsərdir. Eyni zamanda Qərb və Şərq arasındakı fərqləri tam dəqiqliklə vermişdir. Şərqin avamlığı, Qərbin isə özbaşnalığı təsvir olunmuşdur. Əlinin simasında həmin dövrdəki Azərbaycanın maarifpərvər və vətəninə bağlı gənclər təsvir olunmuşdur. Əli gürcü qızı Ninonu sevdiyi qədər vətənini də sevən gəncdir. Vətəni uğrunda ölməyə belə hazırdır...

Ayrı-ayrı dünyaların insanları olan Əli xan və Nino Kipiani. Aralarındakı məhəbbət, onlara mane olan adət ənənə, və başlarının üzərini alan siyasi bəlalar. Azərbaycanın çətin günlərində yaşanmış bir eşq hekayəsidir bu. Həqiqətən də gözəl əsərdir. Müəllif mübahisəli olsa da nəyə görəsə mən kitabın müəllifinin Qurban Səid olduğuna inanıram. Burada isə Yusif Vəzir Çəmənzəminli kimi qeyd olunub. Hər halda çox təsirli və gözəl əsərdir.

“Ali ve Nino” evvel kitabını oxuyub, sonra filmine baxıb, daha sonra Batumide abidelerini ziyaret etmiş biri olaraq geldiyim netice: Eslinde bu hekayede esas meqamlar hemin dövre esaslanır. O dövrün (20-ci esrin birinci yarısı), o zamanın tecessümüdür bu eser. Bu eserle dünyaya xeber yayılır bir növ. Azerbaycanın ve diger ölkelerin hemin dövre aid siyasi baxışlarını, insanların tefekkür seviyyelerini, hadiselerin ardıcıllığını eks etdirir. Eşq ise ikinci plandadır. Daha çox eşqle esere can veribler kimi düşünürem. Severek oxuduğum kitab idi.

Ana karakterler Ali ve Nino. Kitapta birbirine çok uzak kültürlerin çocuklarını, Doğu ve Batı'nın uyumsuz ilişkisini ve her zorluğa ve aykırılığa rağmen yine de bu iki zıt karakterin birbirlerine duydukları aşkı anlatıyor. Kitabı okurken kendinizi o dönemde ve anlatılan yörelerde hissedeceksiniz. Kitapta bir hikayeden fazlası var; dönemin kültürel ve siyasal yapısı ve toplumun sosyal hayatı da anlatılıyor. Ayrıca kitabın 2016 yapımı aynı isimde filmi de var.

Bir donemi cesitli acilardan ele alip, yabancisi oldugumuz, cok tanidik bir cografyanin panoramasini sunuyor. Bunu biraz acelecilikle yapiyor, okuyucu sıkılmıyor ama arada bilinmesi gereken baska bir cok detay oldugunun farkina variyor. Dil, din, irk, farkliliklarina sahip insanlar ayni cografyada ne sartlarda yasam suruyor, bunlar nasil degisiyor ve demokratik insanlar bu sureci ne sekilde geciriyor bir ask hikayesi isigi altinda aktariliyor

Bir kitabın daha sonuna gelmiş bulunmaktayım. Kitabın öncelikle elime nasıl ulaştığını anlatmam gerekirse her ay benim için çok kıymetli olan ve ömrümün geri kalanını onunla geçireceğime inandığım adamla ay dönümlerimizde kitaplaşırız. Onun bu ay gönderdiği üç kitaptan birisiydi Ali ve Nino. En başta okurken çok tepki göstermiştim Ali'nin hayatına bu ne saçmalık diye. Çünkü dört kadınla evlenmenin caiz olduğunu, sağ elin üç parmağı ile çatal kaşık kullanmadan yemek yediklerini ve daha bir çok gelenek görenek ve kültürlerini anlatıyordu. Özellikle dört eş kısmında çok öfkelenmiştim. Daha sonra Nino ile tanışmalarını ve ona olan ufak duygularını anlatıyor fakat tek sorun Nino Hristiyan geleneği ile büyümüş, Rus disipliniyle yetişmiş ve Avrupa'nın yaşam tarzını benimsemiş, iyi eğitim görmüş, soylu bir ailenin kızıdır. Ali'de soylu bir aile yapısına sahip ve Müslüman geleneklerine göre büyümüş, Asya 'nın yaşam tarzını benimsemiştir. Sevgi bu ya hiçbir şey engel olamıyor ve gençler birbirlerine olan sevgilerini belirtip aileleriyle görüşüyor. En başta karşı çıkan aile Gürcü bir "dost" sayesinde kızlarını Ali'ye vermeyi onaylıyor. Bu "dost" onların evlenmeleri için her şeyi yaparken bir anda bambaşka biri oluyor. Bu kısmı anlatmayacağım tabiki çünkü kitabın büyüsü burada başlıyor. İlerleyen zamanlarda evlendiklerinde Dağıstan'da uzun mutlu bir zaman geçirirler. Bu onların en mutlu tek zamanları olacak ne yazık ki. Ardında Kafkas coğrafyasının tarihi ile akış değişecek ve İran'a gitmek zorunda kalacaklar Nino'yu burada bambaşka bir hayat bekliyor ve Ali Han'ın görmediği yönlerini görecektir. Asya ve Avrupalıların birbirlerinden olan farklılıklarını, birbirlerine karşı olan tutumları, önyargıları kitapta çok güzel ele alınmış. Aynı zamanda Azerbaycan'ın uğradığı soykırımlar, gördükleri işkencelerin bir kısmı (bir kısmı diyorum çünkü o kadar zulüm görmüşler ki burada yazsam satırlar, kelimeler kifayetsiz kalır) ve vatanını sevenlerin nasıl savaştıkları çok güzel bir biçimde ele alınmış. Hem aşk hikayesi okumayı seven hem birazda tarihi aşk olsun diyenler için kitabı öneririm. Hayranlıkla ve memnun kalarak bitireceğinizden emin olun. Kitap sonunda benim ulaştığım nokta şu oldu; bazen geleceğini inşa ederken fedakarlık yapmak zorundadır insan, önemli olan bu fedakarlıkları yaptığında da feda ettikleri hala onun yanında mıdır...

Kitapda güzel ve hüzünlü bir aşk hikayesi ile birlikde islamın güzellikleri, doğu ve batının iyi ve kötü yanlarından, ermenilerin hainlikleri, vatan sevgisi ve daha onlarca konudan bahs edilmektedir.

Bir arkadaş sağolsun kitabın sonunu söyleyerek okumadığım bir kitabı okuduğunu göstererek kendini kanıtladı ve kitabı yarım bırakmama sebep oldu. Helal olsun sana koca yürekli insan.