Sami Paşazade Sezai ; edebiyatımıza en başarılı ilk küçük hikâyeyi getiren, romancılığımızı realizme yönelten yazardır. Yaşadığı dönemin pek ötesine geçmemekle beraber Sergüzeşt romanı ile gerçekçiliğimizin öncülerinden sayılacaktır. Hikâyeler ile romanında romantizmden realizme geçtiği açıkça görülür. Az yazmış fakat edebiyatımızda o güne kadar yapılmayanı yapmıştır. Hikâyelerinde, romanından daha kuvvetli bir teknik vardır. Küçük, önemsiz, şaşırtıcı konuları, olmuş ya da olması mümkün olayları, ruh çözümleri ile doğal, günlük konuşma diliyle kaleme alır.
Küçük yaşta Kafkasya'dan kaçırılan esir bir kızın serüvenini anlatan, insan haklarını savunan ünlü romanı Sergüzeşt 'i 1889 yılında yazmıştır.
Kitabın konusuna gelecek olursak ; Kafkasya'dan kaçırılarak İstanbul' a getirilen küçük bir kız çocuğu, ismi Dilber, ilk satıldığı evde türlü zulüm ve işkenceler içinde yaşar. Ailenin beyinin tayini çıkması sebebi ile Dilber tekrar esir satıcısına geri satılır. Sonrasında bu küçük esir kızı iyi bir aile satın alır ve ona gerekli eğitim ve imkan sunan ailenin oğlu, gün geçtikçe büyüyen, serpilip, güzelleşen Dilber'e aşık olur. Bunu sezen evin hanımı Dilber'i evden uzaklaştırmak için hemen satar. Dilber'in satıldığını öğrenen Celal aşkından hastalanır ve yataklara düşer. Dilber ise Mısırlı bir köle tacirinin elindedir artık.
Sami Paşazade Sezai 'nin harika betimlemeleri ile Dilber' in Sergüzeşt'ini Türk Klasiklerine ilgi duyan kitap dostlarına tavsiye ederim.
