Türk edebiyatının doğuş ve gelişme evrelerinde içtimai muhitler
1. İslam dininin fikriyatını meydana koyan medrese,
2 Devlet teşkilatının merkezini teşkil eden saray,
3. Dini, kalbi ve bedil bir şekle sokmak isteyen islamdan evvelki Türk itikat ve ananelerini kısmen yaşatabilen Tekke,
4. Arızi tesirlerden kendini kurtarmaya çalışan, halkın durağı içtimai varlığın höceyresi mahiyetinde olan köydür.
Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakışın birinci bölümü Halk Edebiyatı başlığını taşır. Bu bölümde "Halk edebiyatı ve Nev'ileri" incelenmiştir.
Hasan-Ali "Milli Destanlar" bölümünde destanların doğuşu, islamdan önce ve sonraki gelişmeleri anlatırken örnekler de verir...
"Halk Masalları" bölümündeyse, Kul Ahmet, Hayali, Köroğlu, Aşık Omer, Gevheri, Karacaoğlan, Dertli, Emrah, Seyrani vb. ozanların mani, koşma gibi değişik biçimlerdeki yapıtlarından örnekler vererek açımlamıştır.
"Tekke Edebiyatı" başlığını taşıyan bölümdeyse, Türklerde tasavvufun doğuşu üzerinde durulurken, Ahmet Yesevi gibi ilk Türk mutasavvıfları üzerine bilgiler ve şiirlerinden örnekler verilir.
Gene bu bölümde "Mevlevilik, Bektaşilik, Alevilik" gibi akımların şiire yansımaları saptanmıştır.
Divan, Tekke Edebiyatı ise Åşık Paşa ve Nesimi'nin yapıtları değerlendirilerek ele alınmıştır.
Sayfa 100 - Edebiyatçılar DerneğiKitabı okudu
Ne dûr oldu serden derd ile mihnet,
Ne buldum kimseden mihrü muhabbet,
Edersin her deni nadana rağbet,
Bize yâr olmadın gittin ey felek!
Sayfa 44
Hercâi sevdiğim neylemişim ben
Bana meyletmekte âr eylemişsin
Sen bir kan içici kanlı zâlimsin
Aşık öldürmeyi kâr eylemişsin
Hiç rahat olmadım uyup sünnete,
Yarın ne yüz ile varam ahrete,
Meğer fazlı ile girem Cennete,
Hakka yarar hangi ibadetimdir.
Sayfa 106
Yârimin güneşe benzer cemali,
Aşıkın öldürdü kaşı hilâli.
Beni hayran etti ruhları âli,
Nedir halin deyü sormadı geçti.
Sayfa 31
Seher vakti çaldım yarin kapısını
Dedim sende buldum halis gevheri,
Dedi yok yok bir mihenge sürmeli.
Mihenk: Bir kimse veya nesnenin değerini ölçmeye yarayan şey,
ölçü, miyar, mizan
Sayfa 30 - Mecra KitapKitabı okudu
"Ben güzelim, diye havadan uçma,
İndirirler seni el yaman olur."
Âşık Gevheri
"İstiyorsan Hakka varmayı; meslek edin gönül almayı, bırak saraylarda mermer olmayı, toprak ol bağrında güller yetişsin."
Mevlânâ
Çoğu kadınların zekaları akıllarından çok deliliklerini güçlendirmeye yarar."
La Rochefoucauld
Dilbera kal merhamet şeyda gönül gamlanmasın,
Gönlümüz kalma perişan, didemiz nemlenmesin;
Hiç ne mümkündür efendim gül cemalin seyreden,
Bülbül asa yanılup payinde sersemlenmesün.
Sayfa 178
Hâba varmaz oldu çeşmi giryanım,
Halka rahat vermez ahü efganım,
Efendim, sultanım, şahı hubanım,
Rahmetsün bu dili zara böyle yaz.
Sayfa 126
Firakına takat getürmek muhal,
Kalmadı kulunda zerrece mecal,
Gel eyle hatırım bir kere sual,
Bildir cananıma böyle var beni.
Sayfa 35
İmtihan
Şimdi hem Neşet Baba'ya hem de Agâhî'ye rahmet olmasın mı?
Dedim sende buldum halis gevheri,
Dedi yok yok bir mihenge sürmeli.
Sayfa 30 - PdfKitabı okudu
Bir acaip haldir âlemin hali,
Zevale kariptir cümle kemali,
Kimi berdar olup Mansur misali,
Canını canana kurbana mail.
Sayfa 54