Günümüz kelamcıları belki de sadece inanç konularıyla sınırlı kalmamalı, İslama yönelen modern meydan okumalara karşı dinin temel ilkeleri çerçevesinde yeni çözüm arayışlarına yönelmelidirler.
Kelam alimleri, dini hükümlerin aklın temel ilkelerine aykırı olmadığını ve naslardan çıkarılacak sonuçların bu ilkelerle çelişmemesi gerektiğini savunmuşlardır.
Ehlisünnet: İnsan özünde olmayan hâdis bir kudrete sahiptir.
Bu kudret fiille birlikte insana verilmiştir.
Maturidiler> Önceden verilen kudret. fillerin meydana gelmesi için sebeblerin uygun uzuvların sağlıklı olması.
Fiille birlikte kudret: Allah’ın fiil esnasında insana yapabilme gücü vermesidir.
Eşariler: Allah’ın bir fiil için verdiği kudret başka bir fiil için kullanılamaz.
Maturidiler: Allah’ın bir fiil için verdiği kudret başka bir fiil için kullanılabilir.
Bir makdur iki Kadir’in etkisi oluşur.
Rize'de de şapka direnişi çok masum isteklerle başlamış ve isyanla devlete başkaldırma ile asla ilgisi olmamasına rağmen muhaliflere ve özellikle de halka gözdağı vermek için 'irtica' adı altında kıyım başlatılmıştır. Nitekim Rize Ulu Cami İmamı Şaban Hoca, namazdan sonra etrafında toplanan kalabalığa;
"Biz hükümetten akaid-i
•Âfak, ufuklar manasına gelir. Gökteki ve yerdeki varlıklara işaret etmektedir. Bu çerçevede evrendeki pek çok varlık ve hadise Kur'an- Kerim'de Allah'ın varlığına delil olarak gösterilmektedir.
Ayetler :
-Casiye, 3-5.ayetler
-Yûnus, 5-6.ayetler
-Bakara, 164.ayet
-Nahl, 66-69.ayetler
"Allah'a, bize gönderilene, İbrahim'e, İsmail'e, İshak'a, Yakub'a ve torunlarına gönderilene, Musa ve İsa'ya verilene, Rableri tarafından peygamberlere verilene, onları birbirinden ayırt etmeyerek inandık, biz O'na teslim olanlarız deyin."
David Hume da Din Üstüne adlı eserinin en önemli karakteri Philo'ya şunları söyletmiştir:"Benim yüzüme dilediğiniz kadar septik ve alaycı diyebilirsiniz. Fakat bize çok daha bildik konuda insan aklının eksikliklerini, hatta çelişkilerini gördükten sonra böylesine yüksek ve bizim gözlem alanımızdan böylesine uzak bir konuda onun zayıf yakıştırmalarından herhangi bir başarı bekleyemem.
Mutezile: Allah’ın kelam sıfatı hâdistir. Ses ve harflere ihtiyaç duyar. Bunlar hâdistir.
Selefiyye: Ses ve harflerden meydana gelen Allah’ın kelam sıfatı ezelidir.
Ehlisünnet: Nefsi kelam, lafzi kelam Allah’ın zâtındaki mana, Allah’ın zâtında ki mananın ses ve harfler şekline bürünmesi, ezelidir yaratılmıştır, hâdistir.
Vücûd: Var olmak, yokluğu düşünülemez olan.
Kıdem: Ezeli, başlangıçsız olan.
Beka: Varlığı ebedî olan.
Vahdaniyet: Allah’ın zatında, sıfatında bir olması.
Muhalefetül lil havadis: Allah’ın hem zatı hem sıfatları ile hiç bir varlığa benzememesi.
Kıyam bi nefsihi: Varlığı bir başkasına muhtaç olmaması.