Bu güne kadar bilinçli veya bilinçsiz üyesi olduğum herhangi bir grubun, hayatımı, yaşamışımı, muhakeme yeteneğimi nasıl etkilediği konusunda ders niteliğinde bir kitap oldu. Sınıf, mahalle, il, bölge, futbol takımı, siyasi parti yahut inanç grubu gibi farkında olmadan içinde olduğumuz ve zamanla kitle haline geldiğimiz tüm bu oluşumları tekrardan gözden geçirip birey olmanın farkındalığını en üst seviyede göstermesi açısından çok güzel. Roman okumalarının arasına aldığım bu deneme kitabı muadillerine göre sıkıcı olmayan anlatımıyla, herhangi bir grubun sağduyulu sesi olmayı öğretiyor. Bilinçsiz yığınlar olmanın psikolojisini ortaya koyuyor. Ayrıca yazarın, Aydınlanma döneminin en önemli olaylarından Fransız İhtilaline ev sahipliği yapan ülkesini cüretkar bir biçimde eleştiriyor olması evrensel bir çıta belirliyor olması açısından önemli. Elbette ki her söylediğini tartışmasız kabul etmiyorum ama söylediği bir çok şeyi ders kitabı olarak okutulması gerektiğini düşünüyorum. Gerçi derslerimizi ne kadar iyi çalıştığımız tartışılır ama neyse, bize büyük bir niyet değişikliği lazım. Toplumsal anlamda ahlaksal bir devrim ve kendi gibi olmayana da insanca yaşamayı hak gören bir bakış açısı.. Dilekler uzayıp gidiyor, farkındalık ise sadece üzüntü veriyor Kitabı çok beğendim tavsiye ederim..
