Panteizm ve Vahdet-i Vücud Mukayesesi
Hüsamettin ErdemPanteizm ve Vahdet-i Vücud Mukayesesi Sözleri ve Alıntıları
Panteizm ve Vahdet-i Vücud Mukayesesi sözleri ve alıntılarını, Panteizm ve Vahdet-i Vücud Mukayesesi kitap alıntılarını, Panteizm ve Vahdet-i Vücud Mukayesesi en etkileyici cümleleri ve paragragları 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.İbn Arabi'ye göre
Hakk'ı Hak'dan, Hak gözüyle gören kimseler Hakk'ı bilenlerdir..
Sayfa 75Kitabı okudu
Spinoza, gerek ruhun, gerekse şeylerin kendi kendisinin bilgisine sahip olmalarını zorunluluk ilkesinin gereği olarak görmektedir. Bu bir çeşit "kim nefsini bilirse Rabbini bilir" kelamının Spinoza'ca yorumudur.
Sayfa 29Kitabı okudu
İbn Arabi'yi yargılamak
Herhalde bu aşk ehli için çok zor bir durum olsa gerektir. Burada insanın aklına hemen Mevlana'nın şu sözü gelmektedir:
" At ve Üzengi, deniz kenarına kadar gider. Ondan sonra tahta bir at gerek."
Sayfa 116Kitabı okudu
Her hareketin, olduğu yerde bir hareket ettirici vardır. Hareket ettirici hayat sahibidir.(Allah'tır)
Sayfa 44Kitabı okudu
Öz Şeyhim
Şeyhül İslam İbn-i Teymiye'nin ise Vahdet-i Vücudçuların elebaşı durumunda olanların, katlinin vacip olduğu hususunda fetva verdiği görülmüştür. Çünkü bunlar, İbn-i Teymiye'ye göre dindeki yıkımları sebebiyle, müslümanların ellerindeki malları alıp dinlerine dokunmayan Moğollar ve yol kesici eşkıyadan daha tehlikelidir.
Garvie, Spinoza (1632 - 1677)'nın panteizmini yorumlarken de Spinoza’nın
hem içkinci, hem de aşkıncı bir panteist olduğu hatasına
düşmektedir. Ona göre "Spinoza, bütün eşya ve insanı İlâhî iki sıfat
olan "FİKİR" ve "UZAM"ın sadece modustarı olarak kabul ederken
içkincidir; fakat bu sıfatları ezelî ve ebedî, yok olmayan sıfatlar olarak
kabul ettiğinde ise aşkıncıdır. Belki Tanrı'nın tam olarak kavranamaması
ve metafizik bir gerçek oluşu, bizim açımızdan O'nu aşkınmış
gibi anlamamıza sebep olabilir. Bu sadece bizim açımızdan böyiedir.
Spinoza açısından ise, hiç de zannedildiği gibi değildir; çünkü Spinoza,
tek gerçeklik kabul ediyor, o da cevherdir ve bu cevher Tanrı-âlem ikiliğini
ortadan kaldıran ve onları aynileştirerek tek realite haline getiren
mutlak bir gerçektir. Zaten bu sebepten dolayı Spinoza ilk tutarlı ve
gerçek panteist sayılmıştır.
"Mutlak Varlık", Ibni Arabi’de sadece Tanrı-Âlem münasebetini
değil, bütün sisteminin özünü meydana getirmektedir.Ona göre,
Ontolojik açıdan "Vucûd (Varlık)" birdir. Bu "Mutlak Birlik”tir. Buna ister
Külli Cevher densin, ister ilk Muharrik, ister Külli Ruh, Külli Akıl vb. ne
denirse densin, tek Hakikat, tek Vucûd vardır; O da, ALlah'ın
vucûdudur. Eşyanın ayrıca bir vucudu yoktur. Onlar Allah’ın vucûdu ile
varlığa gelen (kâim olan) çeşitli şekil (süret) ve tezahürlerdeki tecellîden
ibarettir.
Böyle olunca felsefenin varlık probleminde ele almış olduğu madde
var mıdır? Maddenin mahiyeti nedir? Madde kadîm midir? Yoksa
mahlûk mudur? gibi vb. sorulara da lûzûm kalmamış oluyor.
Genel olarak, Ibni Arabî, varlığı; Mutlak Varlık, Mümkün Varlık ve ne
var ne de yok olan; ne ezelî, ne de zamanda olan varlık olmak üzere
üçe ayırıyor. Mutlak Varlık Tanrı, Mutlak Varlığa bağlı olarak varlığa gelen
mümkün varlık âlem ve de son katagoride yer alan hakikatların
hakikati, idelerin idesi, en yüksek cins, İlk Akıl vb. olan
tanımlanamayan varlık.
Spinoza’nın Tanrı-Alem Münasebetinde İnsanın Yeri
“Spinoza, insanın hürlüğü ile düşünmesi arasında oldukça garip bir irtibat kuruyor. İnsan düşünen bir varlık olarak düşündüğü ölçüde hürleşir. Çünkü ruhtan çıkan upuygun fikirlerden doğan fikirler de upuygundur. Yani düşüncenin bir modusu olan akıl, düşündükçe, etkinleştikçe hürleşir; ilahi iradeyi ve ondan zorunlu olarak çıkan alemin nizamını daha iyi kavrar; düşünce ile cevhere katılmış olur. İnsanlar akıl düsturuna göre yaşadıkları takdirde Spinoza’ya göre, birbirleriyle daima tabiatca zorunlu olarak uyuşurlar; fakat bu, insanlar arasında hemen hemen hiç uyulmayan bir ilkedir.”
Sayfa 28
Spinoza, gerek ruhun, gerekse şeylerin kendi kendisinin bilgisine
sahip olmalarını zorunluluk ilkesinin gereği olarak görmektedir. Bu bir
çeşit "kim nefsini bilirse Rabbini bilir" kelâmının Spinoza'ca yorumudur.
Spinoza'ya göre her kim kendisini, kendi duygulanışlarını açık ve seçik
bilirse. Tanrıyı sever ve kendisini, duygulanışlarını ne kadar iyi bilirse
Tanrı'yı o kadar iyi bilir. Demek oluyor ki, insan tikel şeyleri ne kadar
iyi bilir, eşyayı ne kafdar iyi tanırsa Tanrı’yı da, o kadar çok iyi tanır.
Ruhumuz bir çeşit ezeliliğe sahip şeyler gibi, kendi kendisini ve bedeni
bildiği nisbette zorunlu olarak Tanrı'nın bilgisine de sahiptir. Bu bilgi
sayesinde ruh Tanrı’da olduğunu ve Tanrı ile kendisini bildiğini bilir.
İlk önceleri VARLIĞIN BİRLİĞİ, daha sonraları ise VAHDET-I
VÜCÛD olarak isimlendirilen bu tasavvuf kaynaklı düşünce mesleğinin
sistemcisi lbn-i Arabî, üstün bir hafıza, geniş bir bilgi, örnek bir insan
olarak yaşamış, gerçek sayısını henüz bilemediğimiz yüzlerce eser
vermiş, hem İslâm, hem de Hıristiyan dünyasında ilgi toplamış bir fikir
ve hâl adamıdır. Sûfîleri felsefesi sistem ve tesbit edilmiş görüşleri
olmayan insanlar olarak vasıflandıran Ebu’l - A'lâ Afifi, lbn-i Arabi'yi bu
tip süfîlerden istisna etmiştir. Ona göre lbn-i Arabi’nin sisteminde Vahdet-
i Vücûd (Varlığın Birliği) görüşü hakimdir. Afifi, Vahdet-i
Vucûd’un en olgun şeklinin Füsûsu’l - Hikem’de özetlendiğini, bunun
düzensiz ve anlaşılmaz bir özet olduğunu, lbn-i Arabi'nin Vahdet-i
Vücûd felsefesinin şuurunda bulunduğunu söyledikten sonra şöyle
diyor: "Fakat felsefe eğitiminden geçmediği için O'nu nasıl ifade
edeceğini bilmiyordu. O'nun sözde kalan paradokslarına ve sık sık
görülen Islâm'ın naslarmı felsefenin ilkeleriyle uzlaştırma çabalarına
pek fazla önem verilmediği müddetçe, O'na tutarlı düşünür denilebilir..."
Varlığın Birliği hallâc'da daha açık bir şekil kazanır. Hallâc "Vahid ve Tevhid Onda ve Ondan: Fi ve An" diyerek, herşeyin Allah'da
olduğunu, Onun gayrının bulunmadığını ifade ediyor. Buna göre "Zât vahiddir" "Hak sandığın şey, Hakkın kendisi değil, sadece Hakk'ın zühur ettiği âlemdir" Demek oluyor ki, hallaca göre, sadece Hakk
vardır; Hakk'ın dışında bir şey yoktur; Ben de O’dur; Sen de 0'dur.