Yaptıklarımızdan Sorumlu Muyuz?
"Tam aksini de yapabilirdim" fikrinin tam karşıtı olarak, eylemlerimizi yerine getirirken bazen can sıkıcı da olsa bazı sebeplere göre hareket ettiğimiz için kendimizi özgür addedebiliyoruz. Hatta çelişkiye bakın ki bazen özgürlüğü “başka şansım yoktu," "yapacak başka bir şeyim yoktu" özrüne sığdırıyoruz.
Protestan Devrimci Martin Luther şu sözleri söylediğinde kontrolünü kaybetmiş bir durumda değildi: "İşte buradayım, başka çarem yoktu." Yukarıdaki durumdan hareket edersek "Tam aksini de bilirdim" savunmasını gerektiriyorsa özgür irade yanlış anlaşılır çünkü bu umursamazlık alametidir.
Öyle ki "Umursamazlık Özgürlüğü" Hume'un özgür irade hakkındaki dışlayıcı bir ifadesidir. Eğer özgür irade birebir aynı koşullarda farklı davranmanıza olanak tanıyorsa asıl kıymetli olan seçim olasılıklarının, gerçek seçimlerin ortaya çıktığı şartlardan, sebeplerden, dürtülerden tamamen ayrılacağıdır. Sanki süreçteki faktörler, çıkan sonuca karşı kayıtsız ve aldırışsızmış gibi.
Sayfa 48 - Orenda Kitap
Eğer nimet ve imkanlar sadece iyilere sıkıntı ve darlıklar da hep kötüleri isabet ediyor olsaydı insanlar özgür iradeleriyle değil bu büyük baskılacı durum karşısında mecburiyetten dolayı iyilik ve iman yolunu seçerlerdi halbuki Allah insan iradesine bu şekilde müdahale etmek istemez serbest seçim yapmaları için onları ortam ve olanak sağlar.
İnsanlar bildikleri yerlere giderler... İnsanlar sürekli kendileri hakkında bilgi verir. Özgür iradenle seçim yaptığını sanıyorsun ama aslında seçtiğin şeyler bildiğin ve rahatlatıcı bulduğun şeylerle sınırlı.
"Özgür irade meselesinin merkezinde eylemin psikolojik nedenlerine ilişkin bir tartışma yatmaktadır. İnsan olası bir sürü seçenek arasından gerçekten seçim yapıp nasıl hareket edileceğine karar veren özerk bir varlık mıdır? Yoksa insan temel olarak bir nedensellik zincirindeki tek bir halkadan başka bir şey olmadığı için hareketleri önceki olaylardan kaynaklanan yasaya uygun nedenlerin kaçınılmaz ürünüdür ve onun yerinde kim olsa ondan farklı davranması mümkün değil midir?"
Selamün aleyküm. Geçenlerde kitapların arasında boğuluyordum. Şunu okudum: “Başkaldırmak, özgürlüğün temelidir. İtaatkâr olan kişi yalnızca bir köledir.”
Bu cümle beni tahrik etti ve özgürlüğün anlamını araştırmaya başladım. Sonra dedim ki neden Arifler Meclisi'ne gidip sormuyorum? Meclisten birisi bu sorumu cevapladı.
“Özgür, kendisine
Kişi yalnızca doğru satın alma davranışını göstererek akılcı olabilir, ürünle birlikte kesinliği de satın alabilir. Özgür seçim, seçen kişinin özgürlüğünü feda etmeden aydın bir seçim haline gelir, tıpkı özgürlüğün artık kişinin kendine güvenini -seçimlerinin doğru ve akılcı olduğuna dair samimi inancını- tehlikeye sokma ihtiyacı duymadığı gibi.
