Ceneral Potemkin
Kırımı istîlâdan sonra Şâhîn Giray Han'a istifa etmesini teklîf etdi; a‘yân u Mirzâları cebren İmparatoriçeye bey‘at etdirdi. Ve (Karasu) şehrine ahâliyi toplayarak Kırımın Rusyaya
ilhâk edildigine ve bu ilhâk neden içün mecbûr olduklarına dâ’ir resmen bir beyânnâme okudu. (1197) şa‘bân 20
Tatar ahâlisi henüz intihâbla ülfet idememişlerdi. Bâ-husûs Kırım'da âteş-i ihtilâli körüklemeye me’mûr olan Rus câsûsları bu mes’eleyi bir kat daha müşkülleşdiriyordı. Devlet Giray Han hakkında dahi ittifâk edemediler. Rusya muslih sıfatıyla işe karışdı. Sûretâ Kırım ahâlisine bir hıdmetde bulınmak üzere Han intihâbını deruhde edecegini söyledi. Ve ahâlinin adem-i rızâsına ragmen Şâhîn Giray Sultânı tahta iclâs etdi (1191)
Celalilere destek veren Kırım hanzadesi
Yalnız kazananın yanında olmak isteyen aç ve işsizler değil, Osmanlı padişahının güvendiği müttefikleri de kendi hedeflerine ulaşmak için Deli Hasan'a katıldılar. Kırım'da, Tatar Han'nın oğulları arasında süren iktidar kavgası yüzünden, Gazi Giray Han'ın erkek kardeşi Selamet ile bü yük yeğenierinden Şahin Giray'a, kaçmaktan başka seçenek kalmamıştı. Hanlığı yeniden ele geçirmek için (erkek karde:ş olarak Hanlık'ın yasal varisi durumundaki) Sclamet Giray'ın eğitilmiş bir orduya duyduğu gereksinim Celalilerin yardımıyla karşılanabilirdi. Celalilere gelince, onlar, göçmen Tatar güçlerinin kendilerine kattıkları güç ve artan ünleri dolayı sıyla minnet duyuyorlardı.
Sayfa 33Kitabı okuyor
Kırım Hanları, büyük Moğol İmparatorluğu'nun Avrupa'da kalan son parçasıydı. Cengiz Han'ın soyundan geliyorlardı ancak başkentleri Bahçesaray'daki saray ve bahçeler gibi onlar da bozulmaya yüz tutmuştu. Yine de sade ama asil bir hayat sürüyorlardı. Servet biriktirmek törelerine aykırıydı. Bir elbise, bir kılıç ve bir at
Dilâra Bikeç
Bahçesaray'ın gül ve bülbüllerinin arasında, başka bir Hristiyan gelinin ruhu daha dolaşır. Dilara Bikeç'in sekiz köşeli bir mezar taşında yer alan solmaya yüz tutmuş altın yaldızlı kitabede şöyle yazar: BURASI, ŞAHİN GİRAY HAN'IN SEVGİLİ EŞİ DİLARA BİKEÇ'İN MEZARIDIR. ÖLÜM TARİHİ 1753. HRİSTİYANDI.
(...)
Dilara Bikeç, Hanın gönlünü kazanmadan önce haremde yaşayan Gürcü bir köleydi. Hanla evlendikten sonra Dilara, sahip olduğu dini hassasiyetler yüzünden büyük sıkıntılar yaşadı. Han eşine ibadet hürriyeti sağlasa da nafile. Dilara bir türlü evliliklerini kabullenemiyordu. Dinine o kadar bağlıydı ki yatak odasının duvarını süsleyen hilalin üstüne bir haç işlettirmişti.
Kuzey Kafkasya Birliği
Çeçen İsyanları tüm çabalara rağmen istenen başarıya ulaşamayınca Kafkasya'da Rus egemenliği uzun süre devam eder. Yıllar sonra Kuzey Kafkas Birlik İcra Komitesi de kendine verilen yetkiye dayanarak 11 Mayıs 1918'de Kuzey Kafkasya'nın bağımsızlığını ilan eder. Bu tarihi belgede şöyle deniliyor:
1- Kafkas Dağlılar Birliği,
1782'de Kuban Tatarları Şahin Giray'a karşı ayaklandılar ve gönderdiği kuvvetleri yendiler. Tatar halkı da Kırım'da ayaklandığından, Han tekrar Yeni-Kale'ye, Ruslara sığındı. Baht Giray tekrar ortaya çıktı. Fakat çok geçmeden, Şahin Giray Rus kuvvetleriyle geri geldi. Rus generali Potemkin, çoluk çocuk ayırt etmeden, 30.000 Tatar'ı toplu kıyımdan geçirdi.
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan "Küçük Kaynarca Antlaşması" ile Kırım sadece dini bakımdan Halife'ye bağlı sayılıyor, siyasi bakımdan tamamen müstakil oluyordu. Rusya'nın Kırım'a serbestlik verilmesini sağlamasının sebebi; burayı Osmanlı hakimiyetinden kurtarmak, han seçimlerine müdahale ederek kendi taraftarını başa geçirmek, şayet karışıklık çıkarsa bölgeyi zapt etmek idi. Nitekim çok geçmeden Kırım'daki hanlık mücadeleleri yüzünden bu fırsatı ele geçiren Rusya, kendi desteğiyle han olan Şahin Giray'a karşı ülke çapında tepkiler ve protestolar doğunca burayı ilhâk ettiğini duyurdu (1783).
Sayfa 33 - Türk Tarih Kurumu YayınlarıKitabı okudu
Selim Giray Han, o zamanki kaynakların izah etmediği sebeplerden dolayı Rus nüfuzu ve Kırım’ın bağımsızlığı hakkındaki fikirlerini değiştirdi ve Eylülde tahttan feragat etti. Rus baskısı altında kabile reisleri yeni han olarak II. Sahib Giray’ı seçtiler. O da ileriki yıllarda Kırım’da önde gelen Rus taraftarı olacak olan Şahin Giray’ı kalgay olarak seçti.
Muktezâsınca birr u ihsânım kâffe-i en‘âma şâmil ve havâs-ı zu’l- ihtisâsıma mütenâvil ola binâ’en ‘alâ hâzâ erâfi‘-i tevkî‘-i cihân-ı metâ şehriyârı ve nâkil-i yarlıg-ı belîg-i bedî‘u’t-teblîg-i tâcdârı cenâb-ı emâret-me’ab-ı eyâlet nisâb-ı devlet-i intisâb-ı sa‘âdet-i iktisâb zü’l-kadri’l-etemm ve’l-fahrü’l- eşemm zâhib-i mezâhibu’l-ferr ve’l-ikbâl-i sâlik-i mesâliku’l-mecd ve’l-iclâlu’l-muhtefî bî-mezîd-i ‘inâyetü’l-mülkü’l-menân (Canbek Giray Han) edâme’l-lahü Te‘âla me‘âliyenin kemân-ı diyânet ü İslâm ve tarîk-ı sadâkat u istikâmetde hüsn-i ihtimâmına i‘timâd-ı tamm hümâyûnum oldugundan mâ‘adâ bundan akdem Kırım Hânı olan Mehmed Giray kardaşı Şâhin Giray nâm şakî ile hemîşe yekdil ü yekcihet ve rızâ-yı hümâyûnuma mugâyır mürtekib-i envâ‘-ı evzâ‘ u hâlet olub ikisinin dahi hükûmetden refî‘ devlet-i ‘aliyyeme evlâ vu enfa‘-ı ber-sıhhat olmagla müşârun-ileyh Canbek Giray Han edâme’l-lah me‘âliyenin riyâz-ı hüsn-i âmâline nesâyim-i ‘inâyet-i şâhânem fârig ve hadâyık-ı lütf-i ahvâline şemâyim-i riâyet-i pâdişâhânem mütebessim ü lâyih olub umûmen vilâyet-i Kırım Hanlıgını mûmaileyhe elyâk u evlâ ve sezâvâr u uhrâ görüb tefvîz ü taglîd idüb bu berât-ı sa‘âdet-i âyât be-cihet-i gâyâtı virdüm.
