Türk kozmogonisi
Türkler âlemi birbirinin zıddı olan, fakat birbirini tamamlayan iki prensip ile izah ediyorlardı. Bunlar da 'Gök Tanrı' ve 'Asra Yer' idi.
Öze Kök Tengri, asra yağız yer kılındıkta, ekin ara(sı) kişioğlu kılınmıştır.
Gök Tanrı bütün mevcudatın yaratıcısıdır. Lâkin "Asra yağız yer" onun yaratıklarını mahveder.
Birisi yaratıcı, öteki yok edicidir.
Âdeta birisi Siva diğeri Vişnu'dur.
Dipnot: ✍
Brahmanlara göre, Brahma, dünyayı ve her şeyi yaratandır. Bütün yaratma işlerini o yapar, alameti güneştir. Vişnu akıldır. Her şeyi koruyan, yani koruyucu bir ilahtır. İçinde bulunan zamana hükmeder. Alameti sudur. Siva ise, hayat ve ölüm tanrısıdır. İçinde bulunulan zamana ve istikbale hükmeder. Adalet ve intikam bunun işidir. Alameti ise, ateştir.
Sayfa 29Kitabı okudu
"Türk halk kozmogonisi insanın yaratılışında da Azrail'e özel bir rol yüklemiştir: üç baş melek Cebrail, Mikail ve İsrafil insan vücudunu yoğurmak için çamur getirmek üzere Tanrı tarafından arka arkaya dünyaya gönderilir ancak, toprağın ağlamasından üzüntü duyduklarını için eli boş dönerler. Toprak, günahlarından dolayı korkunç cezalara çarptırılacağı için insanlığın geleceğine üzülür. Son olarak gönderilen Azrail, diğerleri gibi yapmayıp ağlayan toprağa aldırmadan çamuru alarak geri döner. Bu acımasızlığı ona 'Can Alıcı' görevinin verilmesini sağlar; Azrail günlük dilde hala bu tanımla anılır."
Sayfa 38 - MaddelerKitabı okudu
Türk halk kozmogonisi insanın yaratılışında da Azrail'e özel bir rol yüklemiştir: üç baş melek Cebrail, Mikail ve İsrafil insan vücudunu yoğurmak için çamur getirmek üzere Tanrı tarafından arka arkaya dünyaya gönderilir, ancak, toprağın ağlamasından üzüntü duydukları için eli boş dönerler. Toprak, günahlarından dolayı korkunç cezalara çarptırılacağı için insanlığın geleceğine üzülür. Son olarak gönderilen Azrail, diğerleri gibi yapmayıp ağlayan toprağa aldırmadan çamuru alarak geri döner. Bu acımasızlığı ona "Can alıcı" görevinin verilmesini sağlar; Azrail günlük dilde hala bu adla anılır.
Sayfa 38 - Bilge Su Yayınları
Türk Payen Kozmogonisi
Gök hakanı, yer hatunu temsil eder. Hatta doğrudan doğruya Türk kozmogonisi (anam yer - atam gök) esasına istinat eder. Tanrı'nın timsali Ay ata veya Aydede, yağız yerin timsali de Güneş anadır. Bektaşi ananesinde bu kanaat yakın zamanlara kadar devam etmiştir. Hacı Bektaş'ın Makâlât-ı Erbaîn'inde bunu açıkça görüyoruz. Esasını monizmden alan bu ahenkçi ikilik Türklerin kollektif felsefesidir.
Dünyanın neresinde olursa olsun şamanların belirli müşterek elementlerden yararlandıkları gerçeğine bakmaksızın şaman veya şamanlığın evrensel bir kavram olmadığı, din olmasa da genel dinsel bir fenomen olduğu bilinir. nitekim her milletin kozmogonisi, kozmolojisi, mitolojisi, dünyaya bakışı birbirine benzemediği gibi şamanlıkları da benzersizdir.
Sayfa 14 - Ötüken YayınlarıKitabı okudu
Türk yaratılış Kozmogonisi içinde ilk insanın dokuz budaklı dağın altında yaratıldığına inanılmıştır. Ağacın yüksekliği ona Ulviyet kazandırmış, hatta gökyüzündeki cennete kadar uzandı kabul edilmiştir.
Sayfa 38Kitabı okudu
