Bizimkiler "Batı'ya nasıl benzeriz?" derdiyle onu taklit ettikçe, kendi elleriyle şahsiyetlerinin bir parçasını teker teker koparıp attılar.
Medreselere karşı mektepleri, şer'î mahkemelere karşı "medenî" mahkemeleri,
tekkelere karşı cemiyetleri kurdular. Ama kaçınılmaz sonuç yine değişmedi. Üstüne
üstlük sadece devlet ve toplumun kurumları çökmedi, insanların zihinleri ve gönülleri de karmakarışık oldu.