1620’lerden itibaren gelişen bir süreç içinde Avrupa’nın tüm önemli düşünürleri, Galilei, Gassendi, Descartes, Toricelli, Fermat, Huygens, Hobbes, Boyle, aralarındaki bütün ayrılıklara ve zaman zaman rastlanan şiddetli tartışmalara karşın, bir noktada aynı düşünceyi paylaşmaktadırlar: Doğa bir makinadır ve bilim de bu makinayı kullanma ve yeni makinalar üretme sanatıdır. Karşılıklı etkileşimle bile açıklanamayacak bir hızda ve yaygınlıkta oluşan bu uzlaşmayı Lenoble, psikolojinin terimlerine başvurarak açıklamayı dener: Batılı, doğa karşısındaki çocuksu tavrını terk etmekte, yani kendisine kol kanat geren ya da kötü edimler için onu cezalandıran, ama her durumda onunla ilgilenen, ona yönelik niyet ve kaygılar besleyen bir Doğa Ana tasarımının yerine, kendisi karşısında kayıtsız, kendisine hiç benzemeyen özerk bir varlık olarak doğa tasarımını geçirmektedir. Bu makina imgesi, doğanın özneye yabancı, ona hiç benzemeyen bir şey olarak anlaşılmaya başladığının göstergesidir. Descartes’ın deyişiyle “doğanın efendisi ve sahibi” olmasına karşılık ödediği fiyat budur.
Sayfa 24Kitabı okudu
Gassendi atomist madde kuramı, Descartes ise sonsuz ve sınırsız dünya kavramı nedeni ile ateizmle suçlanmıştır.
Gassendi, Rönesans doğa
felsefesinde gerçekten de önemli bir yer işgal eden
düşüncesinde Sextus Emprikus ve Montaigne’in
kuşkuculuğundan etkilenmiş olarak kuşkuculukla
dogmatizm arasında bir orta yol (via media) tutar. Başka
bir deyişle, ne hiçbir şey bilmediğimiz görüşünün ne de
her şeyi bildiğimiz görüşünün savunulabilir olmadığını
öne süren Gassendi, bu ikisi arasında bir yol
bulunduğunu söyler. Bizim sadece doğanın bize nasıl
göründüğünü bilebileceğimizi söyleyen kuşkuculukla biz
insanların şeylerin gerçek doğalarını bilebileceğimizi
öne süren dogmatizm arasındaki bu orta yolu, yapıcı
kuşkuculuk olarak tanımlar. Yapıcı kuşkuculuk, aslında
bizim, çok temel bir anlam içinde gerçekliğin doğasını
bilemesek bile, kendisinden kuşku duymak için bir
nedenimizin olmadığı ve dünyayı anlamamız açısından
bize fazlasıyla yetecek belli bir bilgi türüne
erişebileceğimiz tezinin kabul edilmesinden oluşur.
Sayfa 659Kitabı okuyor
"Felsefi idealizm 'Her zaman yalnız bireyin çıkarlarını göz önünde tutar' sözü doğru değildir. Descartes bireyin çıkarlarını Gassendi'den daha mı çok düşündü? Ya da Feuerbach'a oranla Fichte ve Hegel?"
Sayfa 47 - Evrensel Basım YayınKitabı okudu
1620'lerden itibaren gelişen bir süreç içinde Avrupa'nın tüm önemli düşünürleri, Galilei, Gassendi, Descartes, Toricelli, Fermat, Huygens, Hobbes, Böyle, aralarındaki bütün ayrılıklara ve zaman zaman rastlanan şiddetli tartişmalara karşın, bir noktada aynı düşüncede paylaşmaktadırlar: Doğa bir makinadır ve bilim de bu makinayı kullanma ve yeni makinalar üretme sanatıdır.
Ego kavramı hiçbir zaman toplumsal tahakküm sisteminden kaynaklanışının izlerini, lekelerini silememiştir. Descartes'ın ego kavramı gibi en idealleştirilmiş biçimleri bile baskıyla ilişkilidir; Gassendi Descartes'ın Metafizik Felsefe Üstüne Düşünceler'iyle ilgili eleştirilerinde, beyindeki gizli odasından arcem in cerebro tenens — ya da psikologların deyimiyle, beyindeki alıcı-verici istasyonundan duyuların verdiği raporları derleyen ve vücudun çeşitli bölgelerine emirlerini gönderen ego adlı küçük bir ruh düşüncesiyle eğleniyordu.
Descartes'ın, doğanın içinde yer almayan ama onu etkileyebilecek kadar da yakın olan bu egoya bir yer bulma çabalarını izlemek yararlı olur. Egonun ilk çabası, tutkulara, yani içimizdeki doğaya egemen olmaktır. Ego, mazbut ve sağlıklı duygulara karşı anlayışlıdır ama kedere, üzüntüye yol açabilecek herşeye karşı da katıdır. En önemli çabası ve kaygısı, duyguların yargıları etkilemesini önlemektir. Bu sert ve yalın mercinin çalışma tarzının en iyi örneği matematiktir, elmas gibi keskin ve berrak, aldırışsız, kendine yeterli. Ego, doğaya egemen olandır. Egonun amaçlarını, sonsuz bir varolma ısrarının dışında herhangi bir şeyle tanımlamak, ego kavramını bulandırmak olur. s. 137
Montaigne'in ardından, XVII. yüzyılın başında, her türlü fanatizme karşı duran ve genellikle Aydınlanmacı ların öncüleri olarak görülen bilgin inansızlar (libertenler) hareketi gelişti: Pierre Gassendi, Gabriel Naude, Guy Patin, François La Mothe Le Vayer.
Locke'un en önemli felsefi düşünceleri Descartes ve Gassendi'nin etkisi altında kalmış, Avrupa'daki deneyimleri ve dostluklarının sayesinde de İngiltere Adası'na sıkışıp kalmaktan kurtulmuştu.
:D
Tam o sırada Bay Montmagny sözümü kesti:
“Sizi, bu zahmetten kurtarmak isterim. Bu konuyla ilgili Gassendi'nin* birkaç kitabını okumuştum. Sizinle hemfikir pederlerden birinin bana verdiği cevapsa şöyleydi:
“Aslında ben de Dünya'nın döndüğünü hayal ediyorum fakat Kopernik'in ileri sürdüğü sebeplerden değil. Bana göre, Kutsal Kitap'ta öğretildiği gibi, Dünya'nın merkezindeki cehennem ateşine atılanlar, oradan kurtulmak için durmadan yukarı tırmanıyor, böylece kafesteki farenin tekerleği döndürmesi gibi, Dünya'yı döndürüyorlar.”
* Pierre Gassendi (1592-1655). Fransız filozof, rahip, astronom ve matematikçi. Merkür'ün, Güneş önünden geçişiyle ilgili bilinen ilk bilgileri yayımlamıştır ve Ay kraterlerinden birine ismi verilmiştir. (e.n.)
Sayfa 10 - Kapra Yayıncılık, Mart 2021 - 1. BasımKitabı okudu
