Ham ToprakIvan Sergeyeviç Turgenyev

Ham Toprak, köylüleri harekete geçirerek devrim yapmayı planlayan gençlerin yaşamını anlatan bir roman. Kitabın kahramanı devrim hareketinin içinde bulunan, fakat devrimin gerçekleşeceğine inanmayan, kendini yetersiz gören Nejdanov. Diğer Turgenyev romanlarında olduğu gibi, bu kitapta da, romanın kahramanı olan kişinin etrafındaki karakterler en az Nejdanov kadar etkileyici ve güçlü anlatılmış. Turgenyev bu siyasi olayların içerisine aşk konusunu da ekleyerek daha heyecanlı ve sürükleyici bir roman çıkarmış ortaya.

İvan Sergeyeviç Turgenyev'in 1877 yılında yayımlanan dev eseri, Ham Toprak. Dünyada güzel olan şeylerin az kişi tarafından bilindiğinin en büyük kanıtlarından biridir, Ham Toprak. İyi ki varsın Turgenyev, iyi ki - her ne kadar siyasal bir kitap olarak görünse de- böyle büyük ve yüce duygular içeren eseri ölümsüzleştirdin! İyi ki bu kitabı okudum! Artık huzur içinde ölebilirim.

Ham Toprak kavramı anladığım kadarıyla, yeteri kadar benimsenemeyen fikirleri açıklayan bir kavram. İsmine takılıp kalınmaması gereken bir kitap aslında. Bir an önce okunmalı, o duygular hissedilmeli.

Marianna! Hayatımda senin gibi bir kadın görsem, gördüğüm an da aşık olurdum! Bu ne güç, bu ne zeka, bu ne gurur bu ne ihtişam! Nejdanov'lar Solomin'ler aşık olmasın da ne yapsın sana?

Nejdanov, sen nasıl bir sevensin ki, sevgilinden ayrılacağın vakit, o yatakta olmadan ama o varmışçasına, yattığı yerin ayak uçlarına gelen kısmını öpersin? Var mı böyle seven? Var mı böyle aşkı İvan Şatov'la yarışan? Oblomov mu, hayır! Mışkin mi , hayır! Dmitri Karamazov mu, hayır! Hayır! Hiçbiri Nejdanov'un Şatov'un aşkına yetişemeyecek!

Eserin siyasi yönü beni ilgilendirmiyor! Evet! İlgilendirmiyor! Umrumda da değil verdiği siyasal mesajlar! Bu dünyada siyasal mesajlardan daha önemli şeyler var!

Nejdanov'un mektubunu okumayan kişinin aşk hakkında konuşmasının yasaklanması gerekiyor. Nejdanov'un aşkıyla, onun o birkaç sayfalık mektubuyla tanışmadıysanız hayatınızda her zaman hissedemeyeceğiniz duygular olacaktır!..

Turgenyev’in Rusya'daki devrimci hareketleri konu edinen en sert eserlerinden birisidir. Ham Toprak'ta Rus soyluların liberalizmle maskelediği muhafazakar tutumlarını alaycı bir dille sergileyen yazar, halka hizmet etmekten, onu özgürleştirmekten başka amaçları olmayan çarlık karşıtı, korkusuz, dürüst, idealist gençleri de kendine özgü lirik üslubuyla ölümsüzlüğe kavuşturmuştur. Ham Toprak’ta yazar çoğunlukla Nejdanov’un trajik hikayesine odaklanmıştır. Aleksey Dmitriyeviç Nejdanov, toprak sahibi, soylu bir generalin gayrimeşru çocuğudur. İyi bir eğitim almış, hukukçu olmak istediği halde nihilistlerden nefret eden general babası, “Nejdanov’un acı acı gülümseyerek dediği gibi, kaydını “estetik”e, yani tarih-filoloji fakültesine yaptırmıştır”. Aslında estetik ilgileri, edebiyata merakı da vardır. Ama bunları gizlemeyi, siyasi ve toplumsal konulardan söz etmeyi tercih etmektedir. Gerek aşk yaşantısında gerekse ideolojisinde bocalamalar yaşayan birisidir. Milliyetçi, komünist yahut liberal olmak arasında sürekli gidip gelir. Zaten bir grup arkadaşı ile birlikte yasadışı mücadelenin içindedir. Ne var ki maddi sıkıntılar çekmektedir. Bu nedenle Nejdanov, soylu bir adamın teklifini kabul edecek, oğluna öğretmenlik yapmak için kendisini liberal düşüncelere açık, ilerici biri olarak tanımlayan Sipyagin’in taşradaki çiftliğine gitmeyi kabul etmiştir. Nejdanov, orada her kesimden insanla karşılaşır: liberal soylular, muhafazakâr devlet görevlileri, hizmetliler, köylüler, fabrika işçileri... Gördükleri kimi zaman ilginç, çoğu zaman gülünçtür. Bir tek evde barınan yoksul düşmüş bir akraba kızı olan Marianna’ya yakınlaşabilmiştir. Aralarında bir aşk başlamış, mücadelenin başlama işareti verildiğinde ikisi birden kendilerini siyasi faaliyet içinde bulmuşlardır. Ancak Nejdanov devrimin nasıl yapılacağına dair kuşkuları olduğundan kendini davasına tam anlamıyla adayamamıştır. Bu karmaşa içerisinde intihara doğru yol almıştır.

Turgenyev'den Babalar ve Oğullar'ı okuduğumda onun gösterişsiz ama bununla beraber akıcı üslubunu çok beğenmiş hemen Ham Toprak kitabını sipariş etmiştim. İki Turgenyev arası uzun sürdü biraz ama olsun! :) Buna değdi.
Oldum olası bayılırım çiftlik, köy, kırsal kesimi konu alan romanlara... Mesela Steinbeck'in Gazap Üzümleri'nde yapılan göçün anlatımı müthiştir. Tolstoy'un Efendi ve Uşağı'nda kar altında yapılan yolculuğu okurken mest olurum.
Ham Toprak da böyle başlıyor. Nejdanov aldığı bir teklif sonrası öğretmenlik yapmak için bir çiftliğe gidiyor.
Çiftlik günlerini ve oradaki diğer kişilerle olan ilişkilerini okurken büyük keyif aldım.
Fakat ilerleyen süreçte cesur bir tenkit başlıyor. Yazar soylu kesimin iki yüzlülüğünü, kibirlerini, köylülerle aralarında olan uçurumu derince işliyor.
Yazarın son eseriymiş Ham Toprak... Bunun eserde bu kadar sivri dilli olmasında belki de etkisi vardır.
Turgut Özakman bir çalışmasında "Yaşadığının çağın dürüst bir tanığı ol!" der. Turgenyev de bunu çok iyi başarmış.