KÜRTÇE KONUŞULAN BÖLGELER
Kürtçe, bugün Türkiye, İran, Irak, Suriye, Sovyetler Birliği, Lübnan gibi değişik devletlerin sınırları içinde yaşamakta olan Kürtlerce konuşulur. Kaşgarlı Mahmut 1074’te yaptığı haritada farklı devletlerin sınırları içinde kalan bu coğrafyayı Arapça “Erdu’lEkrad (Kürtlerin Memleketi)” olarak adlandırmıştır. Bu coğrafya için Selçuklular ve Osmanlılar döneminde “Kürdistan” adının kullanıldığını biliyoruz. Tarihçi ve dilbilimci Şemseddin Sami (1850-1904) tarafından kaleme alınan ve Osmanlı döneminden günümüze kalan önemli belgelerden biri olan Kamus-ül A’lam adlı ansiklopedik eserin “Kürdistan” maddesinde bu bölgenin sınırları şu şekilde tanımlanmıştır: “Urmiye ve Van göllerinin sahillerinden Dicle’ye kadar uzayıp kuzeybatıya doğru Dicle mecrasının sınırlarını takip ederek Fırat’ı meydana getiren Karasu mecrasına, oradan kuzeye doğru Aras havzasını, Fırat ve Dicle havzasından ayıran sınıra kadar ulaşır. Bunun dışında, İran’da Kürdistan adıyla bilinen eyaletle Azerbaycan eyaletinin yarısı da Kürdistan’dır. Bu cihetle Kürdistan, kuzeydoğuda Azerbaycan, doğuda Irak-ı Acem, güneyde Loristan ve Irak-ı Arap, güneybatıda Cezire, kuzeybatı tarafında ise Anadolu ile komşudur
Sayfa 30Kitabı okudu
Kürtler bu coğrafyanın kadim bir halkıdır. Her bakımdan bir statüyü hak ediyorlar. Türkler, Kürtler açısından kadirşinas bir millettir. Çünkü Anadolu’ya ayak bastıkları tarihten itibaren Kürtlerin hukukuna riayet etmiş, kimliklerine saygı göstermiş ve hükümetin merkezinde yer almaları hasebiyle Kürtlerin statülerini tanımışlardır. Bu da Kürtleri İslam ümmetinin bir parçası da olsalar diğer milletlerden çok Türklere bağlamıştır. Bu yüzden Kürt coğrafyası mesela bir fetih sonucu değil, Kürtlerin gönüllü katılımıyla Osmanlı sınırlarına dahil olmuştur. Osmanlı, Kürtlerle bu saygı esasına dayanan ittifakı kurduktan sonradır ki bir cihan devleti olmaya adım atmıştır. Bir mütearifedir. Doğuya veya batıya sefer düzenleyeceksen Kürtlerin dostluğunu yanında hissedeceksin.
Bundan Kürtler de tarihin başka hiçbir döneminde olmadığı kadar karlı çıkmışlardır. Kürtlerin Mîrlikler adı altında hükümetleri olmuş, aşiret kuvvetleri şeklinde savunma güçleri olmuş, kendilerini güvende hissetmişlerdir. Yine bir mütearifedir: Acem seline karşı Kürtler arkalarını hep Osmanlıya dayamışlaıdır. Kürt edebiyatı bu dönemde gelişmiş ve hala bu seviyede bir edebiyat ortaya konulamamıştır. Her bakımdan Kürt kimliği Osmanlının statü tanıyan bu anlayışı sayesinde bugünlere kadar gelmiştir.
Sayfa 42Kitabı okudu
Bi awayekî siruştî vê rewşa siyasî-civakî ya nû rengê xwe daye edebiyata Kurdî jî. Lewra piştî ku mîrektî ji holê rabûn medreseyên wan jî ji holê rabûn. Êdî şûna medreseyên mîran medreseyên Xalidiyan hebûn. Kesên ku di van medreseyan de dixwendin di bin hîmayeya nûnerên Xalidiyan
Sayfa 59Kitabı okudu
Ben sizlere oldum kağan;
Alalım yay ile kalkan.
Damga bize olsun buyan.
Gök kurt ise olsun uran (savaş parolası),
Demir cıdalar! Ol orman!
Avlakta yürüsün kulan (yabani eşek)
Hem de deniz, hem de muran (ırmak)
Güneş tuğ ol, gök kurıkan (çadır)
Hêmin
Folklorumuzda kadınların tarifi çok önemlidir. Xecê gibi sayısız örnek var. Hatta bizim burada kadınlar edebiyatı bile var. Avrupa'nın yeni fark ettiği kadın edebiyatı...
Sayfa 159 - İthaki YayınlarıKitabı okudu
Ereb şemo
Ereb Şemo ilk Kürtçe Kürt romanını kaleme aldı. Kendi yaşam pratiginden esinlenerek Ekim Devrimi'ne katılan bir Kürt çobanının hayat hikayesini kaleme alan yazar, Kürtlerin devrimden önceki yaşam felsefesi ile sonraki yaşam felsefelerini ve özgür yaşamın getirilerine eğildi romanında. "Şivanê Kurd" (Kürt Çoban) adını taşıyan bu roman bir yönüyle olayların gelişimini ve tarihin akışını işlerken diğer bir yönüyle Kürtçenin kendisini bu romanda göstermesi önemini daha da arttırıyor. Ereb Şemo'nun "Kürt Çoban" romanı ilk kez 1935'te Erivan'da yayınlandı, şimdiye kadar onlarca baskı yapan roman Rusça, Arapça, Almanca, Gürcüce, Fransızca, Türkçe başta olmak üzere birçok dile çevrildi. Ereb Şemo "Şivanê Kurd'ten sonra 1966'da "Dimdim", 1969'da "Jîyana Bextewar" (Bahtiyar Yaşam) ve "Hopo" romanlarını kaleme aldı.
Sayfa 71 - İthaki YayınlarıKitabı okudu