Halkın çoğunluğu Türk'tür. Şehirde Türkçe bilmeyen kişi yok denecek kadar azdır. Halkı sözü doğru ve güvenilir insanlardır. Bunun için Ali Şir Nevayî'nin mevcut kitapları Herat'ta Çağatay dili ile yazılmış ve çoğaltılmıştır. Halkının arasında güzel ve yakışıklı insan epey fazladır.
Sayfa 35Kitabı okudu
Yârden ayrı olan gönül, sultanı olmayan ülke gibidir.
Sultanı olmayan ülke ise canı olmayan bir beden gibidir.
Ey Müslümanlar! Cansız bedenden ne meydana gelir?
O, gül ve reyhanı olmayan bir kara toprak gibidir.
Gül ve reyhanı olmayan bir kara toprak, parlak ayı olmayan bir karanlık gece gibidir.
Parlak ayı olmayan bir karanlık gece, abıhayat çeşmesi olmayan bir Zulmet gibidir.
Abıhayat çeşmesi olmayan bir Zulmet, yanında cennet bahçesi olmayan bir cehennem gibidir.
Cennet bahçesinden ümitsiz olan bir cehennemlik, sarhoşluk imkânı olmayan bir sarhoş gibidir.
Ey Nevayî, o kimse için birçok belalar vardır.
Onun ayrılıktan derdi var, lâkin kavuşmaktan dermanı yoktur.
Nevayî
Eski giysilerle özgür biçimde toprakta oturmak, sırmalı kaftan giyip birinin emrinde ayakta durmaktan iyidir.”
Ali Şir Nevayi
Nevayı gonca tilep könlüm ağzın etti heves
Eğerçi tapmadı lîkin yanılmadı könlüm
Ali Şir Nevai
"insanların çoğu sözleri olmayan bu La Nevayı bilir...
..nerede dinlemiş olduklarını bilmezler... televizyonda mı dinlemişlerdir ..
..yoksa Vitry sokaklarında göçmen çocuklar söylerken mi işitmişlerdir..
... çıkaramazlar bir türlü...
Ama göçmen olmayan birçok çocuk da söylerdi La Nevayı..
Ve bu şarkının kökenini bilebilmek bir türlü mümkün olmuyordu.
Sayfa 63Kitabı okudu
Bildir bana nerde nerde Yarab
Kim attı beni bu derde Yarab
Nerde arayayım o dil rübayı
Kimden sorayım bi-nevayı
Köprüyü geçerken sessiz, dingin Neva’yı, güneşin kızıl ışıklar içinde batışını seyretti. Bitkindi, ama yorgunluk duymuyordu. Yüreği bir aydır içinde ezildiği bir bukağıdan kurtulmuştu sanki. Özgürlük! Özgürlük!.. Artık büyülerden, büyücülerden, cinlerden, zebanilerden kurtulmuştu!
Sayfa 74Kitabı okudu
Kalbini sâf eyleyen câm-ı safayı neylesin
Aşk ile demsâz olan sâz û nevayı neylesin
Leylâ Vü Mecnûn 301-400
Sâkî meded et ki derd-mendem
Gam silsilesine pây-bendem
Gam def‘ine câm-ı mey devâdur
Tedbîr-i gam eylemek revâdur
Orta Türkçe döneminde (10.-15. yy) batıda Oğuzca, kuzeyde Kıpçakça ve doğuda Çağatayca kullanılmıştır. Kıpçak (9.-11 yy)
Harezm (11.-12. yy) Türkçesinin devamı sayılan Çağatay Türkçesi 15. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kullanılmıştır.
Çağatay Türkçesi, 1) Klâsik öncesi devir, 2) Klâsik devir, 3) Klâsik sonrası devir olarak üçe devire bölünmüştür.
Çağatay döneminin önemli isimler şunlardır:
Sekkâkî, Nevâyî, Lutfî, Yusuf Emirî, Yakinî, Gedâî, Hayder Harezmî, Hüseyin Baykara, Babür Şah, Ebülgazi Bahadır Han, Ömer Han v.s.
Kâlû belâ'da ekdi çü tohum-i belâ-yı aşk
Bitürdi âb-ı derd ile ben bî-nevâyı aşk
Hamdullah Hamdi
Aşk belasının tohumu Kâlû belâ'da ekildi
(Sonra) aşk, dert ile sulayıp ben bîçareyi yetiştirdi.