Ol tarz-ı acemdir olmaz i'câb
Rindân-ı acem gözetmez âdâb
[Ayrıca her milletin, kendisine has bir şiir havası vardır.
"İranlı şair, âdâbı bit yana bırakabilir; fakat Türk için bu bir kusurdur."]
Beşi bir yerde Tarikatçi Aşcı Dede:
Süluk-ı Nakşi, adab-ı Mevlevi, aşk-ı Kadiri, teslim-i Bektaşi, teveccüh-i Halidi.
Hiçbir devirde kayık zevki Abdülaziz'in saltanatından itibaren başlayan devirde olduğu kadar hususî bir zevk olmamıştı. Her biri yirmi, otuz altına giydirilen genç ve erkek güzeli kayıkçıların çektiği masal kuşu biçimli zarif piyadelerde şemsiye, yaşmak ve mücevher parıltısı içinde şehir, kadın güzelliği denen şeyi tadıyordu. Bu daha sonraki zamanlarda Hamdi Bey'in tablolarında Aşk-ı Memnu'nun bazı sahifelerine kadar izlerini resimde ve edebiyatta takip edebileceğimiz çok ince bir yaşama ve duyma tarzı idi.
İşte tabiata ve beraber yaşamaya bu açılıştır ki sonunda zevk tarihimizin en dikkate değer icadı olan mehtap âlemlerinin doğmasını sağlar. Bütün bir âdâb ve teşrifatı bulunan ve her mehtap gecesi bir yalı tarafından yaptırılan bu âlemler maşerî bir opera, bir nevi ay ışığı ibadeti gibi bir şeydi ve şehir onunla, Venedik dojlarının denizle evlenme merasimi gibi kendi güzelliğini, yaşama tarzını, kendi sanatını, bütün hususiyetini aldığı denizle tebcil ediyordu. Hissî hayatımızda o kadar yeri olan ve bize bir yığın asil içlenmeyi telkin eden Boğaz burada en yüksek sanatlarımızdan biri olan musiki ile birleşiyordu.
Sayfa 203
Eğitmeye başlarken seçkin insanların güzellikleri, âdâb ve nasihat kabilinden şiirlerle başlamalı, aşk şiirleri ve edebiyatından sakındırmalıdır.
Aşk u niyâz
Selâm yerine kullanılır. Birisine selâm yollanır, yahut mektupta selâm yazılırken, «Aşk u niyâz ederiz» denir. Hâl - hâtır sorulunca da, «Nasılsınız? Diyene, «Aşk u niyâz ederiz» diye mukabele edilir. Diğer tasavvuf yolların da da vardır; fakat Mevlevilerde olduğu kadar umumi değildir. Şunu da hatırlatalım ki bir Mevlevi, söz arasında «ederim, yaparım, gelirim, gelmem» gibi birinci şahsı kullanamaz; çünkü bu, bir benlik ifadesidir. Bunun yerine, «ederiz, yaparız, geliriz, gelemeyiz» gibi cem i’ sığası kullanır. Aşkolsun diye «Aşk vermek», bu söze muhatap olmaya, «Aşk almak» denir. Meselâ, bir yere gidip hatır sorulması, ona cevap veriliş anlatılırken «filân zâta gittik; aşk verdiler, aşk aldık» tarzında bir cümle kullanılır.
Sayfa 7
Adab-ı aşk kitaplarda yazılmıyor.
Edep ile girilmiyorsa bu yola aşkın gözleri kan ağlıyor. Âşıklara edeb gerektir bu bahiste, lakin edeb en çok cins-i latife yakışıyor...
Yok sayılmak, görmezden gelinmek, sözünün dinlenilmemesi, sözünün kesilmesi, sözüne cevap verilmemesi... Bütün bunlar yok sayılmanın belirtileridir ve insanı kayıtsızlık kadar inciten bir şey yoktur. Düşmanlık bile insan için bir lütuftur; çünkü muhatap alınıyorsunuzdur, yeryüzündeki varlığınız önemli bulunuyordur. O yüzden âdâb-ı muaşeretten bir cüz de muhatabımızın varlığını teyit etmek ve ona beraber olmanın bize hissettirdiği güzelliği yansıtmaktır.
Sayfa 222 - Turkuvaz kitap
...... KULA ADÂB GEREK
1 Bil bunu yokluk imiş aşıka mi'rac gerek
Aşıka mezheb ü din varlığı yok gerek
2 Fi'l ü tedbiri bırak cümlesi tadir-i Huda İnşirah-ı dil-i İslam'a rıza-pak gerek
3 Pak edip ayine-i kalbi melal renginden Ver cila şevk ile kalbin ise pak gerek
4 İstemez aşk ile viran olan ma'mûrluk Karvan-ı ğam-ı dil menzili virane gerek
5 Sarf ola nakd-i niyaz ayn-ı meta'-ı naza
Aşk bâzârına bu can ki pür-kâr gerek
6 Her ne olsa eder ol padişah-i Zü'l-celal Teslim ol emrine fermanına ta'zim gerek
7 Ah u vah eyleme kanûn değil uşşaka Alemin zevk u safası gam u hicran gerek
8 Cümleyi terk kılup kalbini Hakk'a bağla
Hüsn-i hulk ile tevekkül kula adâb gerek
9 İncinir cânın eğer incitir isen bir can
Dervişe meskenet u mahviyet u sabr gerek.
1O Zikr ile Âdile esma vü sıfatı derk et Sâlike vecd ü sema' ile safa hal gerek
11 Rahmeti kullarına kıldı o Allah i'ta Sabr kıl hikmeti var eylese izhâr gerek
Sayfa 375Kitabı okudu
