AKIBET: PARÇA PARÇA BİR YAŞAM
Osmanlı sonrası dönemde, milliyetçi kalıba uymayan birçok
yaşam, tarihçiler için hem bir meydan okuma hem de bir fırsat
teşkil etmektedir. Osmanlı ülkesinin merkezinde yaşayan çok
sayıda kişi muhtelif nedenlerden ötürü, kâh istemli kâh istemsiz
biçimde, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmadı. Bazıları siyasi,
dinî ve kültürel gelişmeler
Gece karanlık ve sakindi. Amman'ın yedi tepesinden birine tüneyen binanın sessizliğinde, bir adam yere serdiği yatağından kalktı ve namaz seccadesini açtı.
17 mayıs günü, saat sabahın dördüydü. Ürdün Kralı için, atalarından birinin Peygamberi olduğu Tanrı'yla diyaloga başlayacağı bir gün doğuyordu.
Ama, Kudüs'ten gelen bir telefonla allak bullak olan yaveri Hazza el Macali'nin içeri girmesiyle uğraşı birden yarıda kalıverdi. Telefonun öteki ucunda, şehirde kalan Arap Yüksek Komitesi üyelerinden Ahmet Hilmi Paşa'nın hıçkırıklar arasında boğulan sesi bir kere daha yalvarmış tı: «Allah aşkına, Kudüs'ü ve halkını yok olmaktan kurtarmak için Abdullah yardımımıza koşsun.» Yaverin o gece Hilmi Paşa'yla ikinci konuşmasıydı bu. Son yirmi dört saat içinde Amman'a yağan yakar selini noktalıyordu.
- Asker yollamzsanız yahudi bayrağı babanızın mezarı üzerinde dalgalanacak, bile demişti bir Kudüs'lü krala.
Abdullah bu uyarılara kayıtsız kalmıyordu. Filistin' in paylaştırılmasına boyun eğdiyse bile, Kudüs'ün ulus lararası şehir sayılması onda da Ben Gurion'daki kadar büyük bir üzüntü uyandırmıştı. Sadece tahtının ayakta kalması için yardımlarından ve desteğinden vazgeçeme diği İngiltere'nin devamlı baskıları, şimdiye kadar bedevillerini kutsal şehir Kudüs'ün yardımına yollamasını engellemişti. Ama şehrin elden gitmesi kişiliğiyle prestijine korkunç bir darbe indirecekti. «Askerlerim İslam'ın en kutsal yerlerinden birini koruyamadıktan sonra, diyordu kendi kendine, Orta Doğu'nun en güçlü ordusuna sahip olmak neye yarar?»
Musa Kazım ve Hacı Emin El-Hüseyni'nin liderliğinde gerçekleşen İslami alımlara, milli seferberlik, siyasi eylemler ve kuvvetli isyanlar eşlik etmiştir. Bu devrimlerden Kudüs ayaklanması 1920'de, Yafa Ayaklanması 1921'de, Burak Ayaklanması 1929'da ve Ekim Ayaklanması 1933'te gerçekleşmiştir. Bunun yanı sıra Şeyh İzzettin Kassam'ın liderliğindeki "Mukaddes Cihat Birliği" kurulmuştu. Direniş hareketlerinin siyasi yüzünü Hacı Emin El-Hüseyni'nin liderlik ettiği Filistin Arap Yüksek Komitesi temsil etmekteydi.
Sayfa 119Kitabı okudu
Kurtuluş Savaşı'nda Türkiye'ye bağlanmak isteyen Araplar
Şekip Arslan gibi Osmanlıca Araplar, yabancı tehdidini göz önünde bulundurarak Osmanlı hanedanı altında siyasi birliğin gerekliliğini dikkat çektiler, bütün tarafların geçmişteki farklılıkları unutarak, Wilson ilkeleri doğrultusunda Araplar ve Kürtler için geniş kapsamlı bir özerklik ile yeniden Birliği sağlamak için çalışmaların teşvik ettiler. Fransızların bölgede yerleşmesine olanak sağlamka için İngiliz kuvvetlerinin geri çekilmesine karşı duyulan öfke, hem Şam hem de Halep'te Anadolu'daki direnişle ittifak yapma eğilimini arttırmıştı. Faysal'ın kararsız kalmasına rağmen Anadolu ile Suriye arasında ortak bir eylem ve iki milletli bir devlet kurma girişimi için müzakereler yapıldı.
Anadolu'daki direnişle işbirliği, Fransız işgali korkusuyla Şam ve Halep'te giderek daha fazla taraftar bulurken, Suriye topraklarının parçalanıp siyonistlere bir "ulusal yurt" bağışlanacağının fark edilmesi, aynı türden tepkiyi Filistin'e de doğurmuştu. Filistin meclisleri yüksek komitesi, kudüs'teki Amerikan temsilcisine şunları yazmıştı:
Zayıf Arap milletinin parçalanması için çalışan en büyük düşman sanılan Türkiye, bizi bu yavaş ölüme mahkum edecek kadar zalimleşmemişti. O halde, yakın doğudaki zaferlerine Arapların yapmış olduğu katkıyı kabul eden dostumuz müttefikler nasıl olur da böyle bir cezaya mahkum edilmemize göz yumarlar?
Eğer Türkiye'ye karşı başkaldırdıysak, bu sadece haklarımızı öne sürmek içindi ve ittifakımızın ülkemizi böleceğini ve ardından da sömürgeleştirileceğini önceden görebilseydik, Türklere karşı husumetimizi ilan etmezdik.
Sayfa 236Kitabı okudu
İttihat, Osmanlıda oğlancılık, Rabıta, 28Şubat, Apollo, Yunan...
_İttihat Terakki Cemiyeti_
_Mustafa Kemal Paşa, Rauf Orbay, Kazım Karabekir, Fethi Okyar, Halil Kut, Mehmet Akif Ersoy, Fahrettin Paşa, Enver Paşa, Cemâl Paşa, Talat Paşa, İsmet İnönü, Celal Bayar, Ali Fuat Cebesoy, Ali Çetinkaya, Ziya Gökalp, Hacı Bekir, Tevfik Rüştü Aras, Said Halim Paşa, Nuri Conker, Çerkez Ethem, Yunus Nadi…
_1889 devletin