Romanın bazı kişilikleri sıfat biçiminde gündelik dile girdi: Rüzgâr değirmenlerine musallat olan kimiler “Don Kişotvari”dirler, fazla tereddüt geçiren bir başkası Hamletvari”dir. Daha ender olarak da yazar adı anılır: Cehennemi bir sahne için “Dantevari”, hakikati bozan bir dil için “Orwelci.” Franz Kafka’nın durumu da böyledir: İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra çoğu dilde onun eserlerinden esinlenen yeni bir sıfat oluştu: Fransızcada kafkaïen, Almancada kafkaesk, İngilizcede kafkaesque, Portekizcede kafkiano. 1936 yılında “kusursuz Kafka durumu”ndan ilk söz eden Malcolm Lowry’dir, ama sıfat 1947 yılında, “çıkışsız Kafkaesk kâbus (a kafkaesque nightmare of blind alleys)”tan söz eden New Yorker dergisindeki bir makalede ortaya çıkar.
Kafkaesk - Çocukluğun mecaz öncesi düşüncesi
... çocuk için mecaz her zaman çoktan gerçektir (...) Biz çocuğu "Seni yerim!" diye severiz; o dehşet içinde ağzın açılıp açılmadığına bakar. Biz ebeveynlerimizin bütün dünyamızı kapladığından yakınırız; Babama Mektup'ta babasını dünya haritasının üzerine boydan boya uzanmış dev bir yaratık olarak hayal eder Kafka (...) Biz birilerinin gözünü üzerimizden ayırmadığından söz ederiz; Şato' da Frieda'yla K. sahiden herkesin gözü önünde sevişir. Biz bu çocuk adam olmayacak deriz; Kafka'da sahiden bir adam değil, bir böcek olur çocuk.
Kafka’nın romanlarında ortaya serilen “Kafkaesk” evren, Adorno ile Horkheimer’in eleştirel analizini yaptıkları aynı Aydınlanmanın Diyalektiği’nden kaynaklanmaktadır: Modern Batı uygarlığında rasyonelliğin tersine dönüşümü.
Umumi yerlerin sahteliği, Acımasız gerçeklikleri
Ve Muhteşem otel, kutbun buzlarının ve gecesinin kaosunda harcedildi
Rimbaud
Kafka yaptıklarından pişmanlık duymayan bir alegori ustasıdır. Az çok bilinçli biçimde ekpresyonist olarak tanımlanan yazarlarla ilişkilendirilip onların arasında yazmış, dadaizmin kurucuları Marcel Duchamp ve Tristan Tzara ile aynı dönemde yaşayıp eser vermiş ve sürrealistlerce sahiplenilmiş olsa da, Kafka ne ekspresyonist, ne dadaist, ne de sürrealistti
Oturun masanın başına, sevgili Pilenz ve başlayın yazmaya. İlk şiirsel denemeleriniz ve kısa hikayeleriniz ne kadar Kafkaesk olsalar da sizin kendinize has bir kaleminiz var: Ya kemana sarılın ya da yazıp özgürleşin.
Sayfa 119Kitabı okudu
Modern tarihte geniş sosyal boyutlarda Kafkaesk üreten eğilimler var: İktidarın gitgide merkezileşerek kendini kutsallaştırma eğilimi göstermesi; bütün resmi kurumları ucu bucağı olmayan labirentlere çeviren sosyal etkinliklerin bürokrasiye hapsolması; bunun sonucu olarak bireyin kimliksizleştirilmesi.
Kafkaesk, totalitarizm tanımına da uymaz. Kafka'nın romanlarında ne parti, ne ideoloji ve ideolojik terimler, ne politika, ne polis, ne de ordu vardır.
Bu durumda Kafkaesk, daha çok insana ve dünyasına dair temel bir olabilirliği, tarihin belirlemediği, insana neredeyse sonsuza kadar eşlik eden bir olabilirliği temsil ediyor gibi görünüyor.