”Elif üstün(e), elif esre(i), elif ötre(ü). İşte bir soru daha! Elif nasıl olur da herşeyin başlangıcını oluşturan hareket noktası olur.”
.
”İnsanlar yaratılış ve terbiye bakımından delidirler. Kazara öyle olsa da akıllı bulundukları zamanlar çok azdır. Ne kadar doğru. Gerçekten insanlarda bir parça akıl ve düşünce olsaydı, sonsuz bir hayat aramak, hatta bu tembel ve başarısız varlığa bile dayanamayarak “eyvah zevkini” “hayat kadehini” yokluk sultanına takdim ederlerdi!”
.
Ahmet Hilmi Efendi meşrutiyet dönemlerinde yaşamış İslami bir yazardır.
.
Eserde roman kahramanı Raci’nin kişiliğinde, felsefenin insanı gerçek mutluluğa ulaştıramayacağını kanıtlamak istemiştir. Mutluluk Ona göre vahdet-i vücut anlayışındadır. Allah’a varmak ve evrenin mutlak yaratıcı ile birliğini kabul etmektedir mutluluk.
.
Raci kendini arayan bir insan. Aynalı Dede ise ona yol gösteren, ona farklı düşünceler sunan, hayal alemlerinde gezmesini sağlayan, deli rolüne bürünmüş, mezarlıkta yaşayan bir adamdır. İnsanlardan gördüğü kötülükler onu bu rolü oynamaya itmiştir.
.
Kitap dopdolu bir eserdir. Altı çizilecek, not alınacak, örnek alınacak, ders çıkarılacak çok fazla cümleler vardır. Yeterince ilgi görmemesinin sebebi bence anlatımdaki derinliği ve her yerde her psikolojide anlaşılamayacak olmasıdır. Ve bu sebeple hakkını görmeyen eserlerdendir.
