Bostan ve Gülistan (Seçme Öyküler)

İncelemenin bir kısmının -bu giriş bölümü olabilir- kitabı tanıtmaya ayrılması, okuyucu açısından önemli olabileceğini düşündüğümden, bu incelemeye de kitabı tanıtmayla başlamayı planlıyordum. Ancak okuduğum yayınevi (Meral) kitabın çevirmeninin (Kilisli Rıfat Bilge, K.R.B.) incelemesini giriş kısmına koymuş olması ve bu incelemenin, benim düşündüğüm şekille uyumlu ve benim yazabileceğimden daha kapsamlı ele alınmış olmasından dolayı belirtiğim şekilde giriş yapmaya gerek duymadım. Ama gerek gördüğümde o incelemeye atıfta bulunarak incelememi şekillendireceğim.

Şeyh Sadi Şirazi , İran'ın önemli şairlerinden birisidir. Hayatının büyük bir kısmını bir gezgin olarak geçirmiş. 1200'lü yıllarda bir yıl arayla yazdığı Bostan ve Gülistan'ı da, bu diyarlarda elde ettiği kazanımlarını mana süzgecinden geçirmesi sonucu ortaya çıkarmıştır. Bu iki eser benzer bir mantıkla kaleme alınmış aralarındaki fark ise daha çok yoğunluk verdiği konularda ortaya çıkmıştır. Bu açıdan değerlendirdiğimde Bostan'da dikkatimi çeken devlet başkanları veya diğer bir ifadeyle idareciler iken (yani kısacası siyaset de denilebilir) Gülistan'da ise dünyevi aşk idi. Bu noktada K.R.B.'den faydalanarak kitaptaki konuları şöyle sıralayabiliriz: Adalet, siyaset, merhamet, askeri memnun etmenin önemi, hüner sahiplerini himaye etmek, iltifat, sır saklamak, cömertlik, misafirperverlik, tevazu, serserilik, aşk-ı hakiki, aşk-ı mecazî, sebat, varlığın fâniliği, kibir, tövbe, kazaya rıza, İhlâs, riya, doğruluk, yalan, sükût, ayıp örtmek, gıybet, gammazlık, kadınlar, terbiye, uzlet, şükür, gençlik ve ihtiyarlık gibi. : Eserlerin yazım mantığına gelecek olursak: Genellikle önce nasihat niteliğindeki ifadeler, sonra bu ifadelerin anlaşılabilirliğini artıran bir hikaye ve hikayenin sonuna konulmuş bir veya birkaç özlü söz şeklindedir. Hikayeler ya bizzat Sadi'nin şahit olduğu ya da birilerinden dinlediği olaylardan oluşur.

Kitabı okurken art arda gelen nasihatlar, belli bir noktadan sonra okuru yorabiliyor. Çünkü beyin hep benzer bir yönden uyarıldığında ister istemez, bir zihin yorgunluğu oluşur. Ama bununla birlikte bazen öyle bir özdeyişle karşılaşırsınız ki, o yorgunluğu yaşamamış gibi mest olursunuz. Açıkçası bazı ifadelerini çok beğendim özellikle de devlet idareciliği hakkında olanları. Eğer bir okuma yobazı değilseniz bu eserden faydalanabileceğiniz birçok noktanın olabileceğini düşünüyorum. Tabii bunun yanında benim tasvip etmediğim ya da anlamadığım noktalar da, yok değil. Bunlardan bir tanesi giriş bölümünde, "Tabiatım padişahları methe mâil değildir." deyip sonra da EBU BEKİR BİN SA’D BİN ZENGÎ'yi yere göğe sığdıramaması, hatta bunu sonraki birçok hikayeye de konu etmesi, Sadi bu ne iş! Demekten kendimi alamadım. Beni en fazla rahatsız eden konu ise kadınlar hakkındaki tutumu zaten kitap sanki erkeklere hitaben yazılmış. Hep erkek bazlı değerlendirmeler yer alıyor, erkekler şöyle yapın, erkekler böyle yapın... Yani kadını Sadi'den dinlediğinizde, kadın bir insan değil de, insan olan erkeğin bir gönül eğlencesi, ihtiyaç duyduğu bir yan varlık gibi bir yaratık. Sadi'nin kadın hakkındaki söylemlerini değerlendirdiğimde, günümüzde bir kesim tarafından zevk unsuru olarak görülüp, kullanılan bir kadın profilinden farklı bir şey görmedim. Sorun gördüğüm başka bir konu da Hadislerin beyanında kaynak gösterilmemiş olması; tabii ki ne şartlarda yazıldığını bilemiyorum, günümüzdeki imkanların o zaman olmadığı da kesin ama yine de bir klasik haline gelecek nitelikte bir eser kaleme alıyorsanız, her şeye fazlasıyla dikkat etmeniz gerekir. Hadis mevzusu zaten sorunlu olan bir alan ortalıkta birçok uydurulmuş hadis varken verdiğiniz hadisin kaynağını da belirtmezseniz yaptığınız iş eksik olur.

Elbette iyiden de kötüden de her zaman çıkarılacak bir ders bulunur yeter ki anlama kabiliyetimiz olsun, diyor ve sizi anlamlı alıntılarla baş başa bırakıyorum...

"Hepiniz, kendi ayıbınızın hamalısınız, başkalarının ayıbına dil uzatmayın"

"İnsan ya âlim olmalı, ya âlimi dinlemeli."

"Kendini iyilerden sayacak olursan kötüsün."

"Zamanın insan üzerinde yaptığı değişiklik insanı korkutmak için kafidir."

"Benim huyum sana hoş gelmediyse sen kendi güzel huyunu elden bırakma.!"

"Her kabın içinde ne varsa dışına onu sızdırır."

"Cahil için susmaktan daha iyi bir şey yoktur."

"Dünya iki yokluk arasında bir varlıktır."

"Kötülere acımak iyilere zulümdür. Zalimleri affetmek mazlumlara zulmetmektir."

"Mal ömrün rahatı içindir, yoksa ömür mal biriktirmek için değildir."

"Gönlün sevdiği her şeyi göz güzel görür"

...ve âdeta günümüz Türkiye'si için özel olarak yazılmış bir hikaye (fazlasıyla beğendim)

"Bakmışlar ki, tilkinin birisi düşe kalka kaçıyor. Birisi ona sormuş: Ne âfet, ne felâket var ki bu kadar korkuya sebep oldu?

Tilki demiş ki: Develeri angaryaya tutuyorlarmış diye işittim.
Tilkiye demişler.- Ahmak! Senin deve ile ne münasebetin, deveye ne müşabehetin var?

Tilki cevap vermiş: Susunuz. Eğer hasutlar, garezkârlar benim için «bu devedir» derler de yakalanırsam benim deve olmadığımı anlatarak beni kurtarmak için kim çalışır? Iraktan tiryak gelinceye kadar yılan sokan ölür gider."

"Yolunu şaşırmış bir kimseye: «İyi gidiyorsun» demek; büyük zulümdür."

"Bir padişah memleket ahalisinin gönlünü yıkıyorsa, o, memleketin mâmur olmasını ancak rüyada görür."

BU DA SONUNCUSU OLSUN

"Padişah bir ağaca benzer, kökü ahalidir. Ağaç ise kökünden kuvvet alır. Elinden geldiği kadar halkın gönüllerini yaralama.
Eğer yaralarsan kendi kökünü baltalamış olursun."

Kitabın ilk sayfasından itibaren her sayfada altını çizebileceğim bi cümle buldum.Zaten her kesiminde örnek alabileceği bi kitaptı.Hikayeler kısmı zaten tamamiyle muhteşemdi.Hikaye dediysem öyle 10-20 sayfalık hikayeler değil 1-2 sayfalık hikayeler ama her hikayede ibret alacağım birçok ders çıkardım.Okunması gereken bir kitap..

Okuduğum en güzel kitaplardan bir tanesiydi. Kitabı okurken bazen çölde bazen denizde bazen saraylarda hatta zindanda buluyor insan. Doğru yolda olmanın, gençliğin, ihtiyarlığın bilgeliğin, zenginliğin ve makamın faziletleri hakkında kıssalar ve öğütler veren değerli bir kitap. Bir kez değil ara ara okuyacağım masa üstü bir eser iyi okumalar.

Meşhur tasavvuf ehlinden Sadi Şirazi'den insanlığa rehber olacak bir eser. İnsanın ne şekilde yaşaması gerektiği ile ilgili olarak ciddi ipucu veren, bu ipuçlarını da çeşitli hikayelerle süsleyerek anlatan bir kitap. Tevazu, kadere inanma, adalet, sevgi, kadir kıymet bilme, dünya malına ederi kadar kıymet verme gibi önemli konularda çok güzel tavsiyeler veren bir eser. Mutlaka okunması gerekenlerden.

Bostan ve Gülistan bir edep, ahlak ve aidiyet kitabıdır. Biz bu kitapları okuduğumuz zaman geçmişte nasıl bağ kurabileceğimizi ve birbirini etkileyen değerler dünyası ile nasıl ilişki kuracağımızı öğreniyoruz. Malesef bugün insan yetiştirme düzenimizi bu kök hafızalarla ve kodlarla pek fazla irtibatlı olmadığını gözlemliyoruz, oysa medeniyet dairelerimizin nasıl çalıştığı bu dairede insan ilişkilerinin, evrenle ilişkilerini, Allah ile ilişkilerinin yaşam alanlarının nasıl şekillendiği konusunda gerçekten bu isimlere, bu yazılara , bu kitaplara ciddi anlamda egilmemiz ve yönelmemiz gerektiği kanatindeyim. Bostan ve Gülistan bir hikayeler yumağı ve biz bu hikâyeleri okuduğumuz zaman hayat içinde lazım olan ihtiyaç duyabileceğimiz pekçok değer ve pekçok ilkeyle karşı karşıya geliyoruz. Sâdi bu kitaplarında bize insan olmanın erdemini, insanlığımızı sürdürecek değerleri nasıl öğrenebileceğimizi ve o değerlerle nasıl birlikte yaşayacağımızı pekçok örnekle göstermeye çalışıyor. Malesef günümüzde bu tür kaynaklara karşı yeterli ilgi göstermiyoruz, bu kaynakların hayatımızda bizi biçimlendiren boyutlarını görmezden geliyoruz.Oysa bunlar sadece kendi döneminde ki insanlara yol gösterici birer rehberlik kitabı olarak değil, bugünde bize yol gösterici, hayat karşısında tutukluklarımıza ve tuhaflıklarımızı tamir etme ve onları giderme konusunda ciddi bir rehber niteliğinde. Evet kanaat, yetinme duygusu, sükût, sessizlik, aşk, gençlik, güçsüzlük, yaşlılık, sohbet kuralları gündelik hayatta sıklıkla karşı karşıya gelebileceğimiz adab-ı muaşereti islam medeniyetinin kendine özgü kurguları içerisinde bize takdim eden Sâdi-i Bostan ve Gülistan aracılığı ile bize insan olmanın nasıl mümkün olduğunu ve bu mümkünatın nasıl sürdürüleceği konusunda gerçekten kayda değer örnekler ve meseleler üretiyor. Ben geç kaldım siz kalmayın bu değerli eseri okuyup okutalım inşaAllah

Doğu klasiklerinin en önemlilerinden biri olarak gördüğüm Bostan ve Gülistan, çeşitli hikayelerle; doğru ahlakı, tasavvuf yolunu, dinî duyguları çok etkileyici bir şekilde anlatıyor. Hemen hemen her gencin okuması gereken bu eserde çok fazla vecize, çok fazla hayat dersi bulabilmek mümkün.
Mesnevi tarzında yazılsa da nesire çevrilmiş nüshalarını da okuyabilirsiniz.

Sadi, yaşadığı döneme ışık tutmakla kalmamış aynı zamanda bu günede aydınlık bir pencere açmış. Hayatınıza kesinlikle bir şeyler katacak bir kitap. Okunmalı..
Ancak yayınevinin ardı arkası kesilmeyen ve artık usandıran imla hatalarından dolayı farklı yayınevinden almanızı tavsiye ederim.

"Bu kitabı ardımızda bir nakış, bir iz kalsın diye yazdık,
Çünkü bu dünyada hiç bir varlık kalıcı değildir.
Kalbi samimiyetle dolu insanlar "Allah rahmet etsin" derse,
İşte bu dua ve temenni, bizim için yeterlidir."

Allah daim etsin bu eseri, muharririne rahmet eylesin.
Başlı başına öğüt olan bu eser takdire şayandır; hayatın her köşesine uzanan daldır; değdiği yerleri yeşertme kudretinde, gücünde.
Bu kitabı hayatınıza alın. Başucunuza koyun. Daraldıkça okuyun. Gani gani cevapları vardır.

"Bu kitaba hizmetkarlarının ayıplarına ve kusurlarına göz yuman, küçüklerin kabahatlerini saklayan ulu kişilerin ahlakının yanı sıra seçkin eserlerden örnekler, öyküler, şiirler ve geçmiş sultanların kıssalarını aldık."
Kıymetli ömrün bir bölümünü bu esere adadığını söyleyen yazar, hayatta silinmeyen bir iz bırakabilmiş.

Bir abimin de dedigi gibi: "Bostan ve Gülistan'ı ezberleyin her konu da söyleyecek sözünüz olsun..."

Dipnot: Bana ağır, aykırı gelen yönleri olmadı değil. Bol nükte dolu. Yazar nükteler şahı. Ben hakkıyla anlamıyorum herhalde dedirtti.
"Bir hünerin ve yetmiş kusurun varsa,
Dost sadece hünerini görür"
Kendime dost belledim bu eseri. Hünerleri kusurlarına galip geldi..

Şeyh Sadi Şirâzî'ye ait; içerisinde adalet, nefs terbiyesi, kader, ahlâk, aşk ve tevâzu ile ilgili bir çok öyküden oluşan ve özellikle altı çizilebilecek hikmetli sözlerin yer aldığı, yorulmadan okuyabileceğiniz çok değerli bir kitap...

Yüzyılların derinliklerinden gelen kimi zaman güldüren, çoğu zamanda düşündüren ve bir o kadar da öğüt veren çok güzel bir kitap.
Bu kitapla ilgili bir zaman birisi "Bostan ve Gülistan'ı okumamışsan kendini kitap okumuş sayma " demişti.
Gerçekten okuyunca hak veriyor insan. ..

Denize bakın lütfen;içinde inci olduğu kadar sedef de vardır. Şimdi de bahçeye bir göz atın; nice serviler yanında o denli bodur ağaççıklar bulunur....