Yusuf'un camiyle, namazla, din ve imanla pek alışverişi yoktu. Hele babası, Şahinde'nin tabiriyle "kızıl gavur" du. Fakat minareden kopup bütün o meydanlardaki insanların yüreklerine bir kanca gibi takılan bu feryat onu kendinden geçirdi. Bu sesle dinin bir alakası yoktu. Böyle olmasa Sarı Hafız da pek dini bütün olmadığını bildiği ve camide ancak bayramdan bayrama gördüğü Selahattin Bey için, bu kadar candan haykıramazdı. Burada Allah filan da yoktu; ölen bir insana, ölümü bütün dehşetiyle duyan bir insanın hitabı vardı. Ara sıra yeisle incelip titreyen, bazen tevekkül ve teslimiyetle ağırlaşan ve pesleşen bu sesleri, şimdi evin bahçesinde dimdik uzanan Kaymakam muhakkak işitiyor ve anlıyordu. Yusuf bundan emindi. İhtimal cevap da veriyor ve Sarı Hafız bunun için ara sıra böyle daha ateşli, daha manalı haykırıyordu. Yusuf yanı başındaki kavak ağacının kütüğüne dayandı. Her tarafı titriyor ve şu anda ölüm karşısında ürperen bütün dirilerin tercümanı olan Sarı Hafız'la, bahçedeki ölü arasında cereyan eden mükameleyi dinleyerek dehşete düşüyordu.
Sayfa 161Kitabı okudu
Topkapı Sarayı; eski mimarinin içine kapalı muhteşem, manalı ifadesidir. Ve onun yanında kümes gibi, küçücük Mecidiye kasrı...(Barok) ve (Rokoko) dediği piç mimari, Avrupalının... Piç, köksüz mimari... Şu beylerbeyi sarayları, Dolmabahçeler, filan... Hepsi aynı manada... Tanzimatçı kafası bu... Avrupalıyı dışından taklit, Avrupa'nın hiçbir çilesini bilmeden, tanımadan... Bütün bu ıslahat ve gayretler, bir vebalının yüzüne sıhhatli görünsün diye pudra serpmesinden farksızdır.
İnsan dilinde dolaşan en canlı en zengin kelimeleri bir araya getirip en manalı bir ifade yaratmak gücü bende olsa bile yine sizin yüzünüzden içimde doğan cenneti cehennemi tarif edemem.
‘’ Geri ve kaba Islav’ın en aşağılık kolu olan Moskof, dünyaya medeniyet ve adalet götürecek!.. Yıllardan beri açlar ve mahpusların yeri olan Moskofistan, dünyaya önderlik edecek ve insanlığı edebi mutluluğa kavuşturacak!...
Bu muhteşem fanteziye gafletle inananlar olduğu gibi, gizli maksatla herkesi inandırmak isteyenler de çıkıyor. Moskof’un dostluğuna inanlarla, Kurtuluş Savaşı başında bize karşı, kendi çıkarı icabı gösterdiği dostluğu(!) başımıza kakanlardan daima şüphe edeceğiz. Yıllarca devam eden bir tarihin en açık ve su götürmez gerçeklerine göz yumarak Kurtuluş Savaşı başındaki kısa, geçici bir ânı “Büyük gerçek” diye göstermek isteyenlerden şüphe etmezsek, tarih bizden şüphe eder. Türk soyu ile Moskof sürüsünün damarlarına kadar işlemiş düşmanlığı, yirmi beş yıllık hâin propaganda ile sindik sananlar, millet önünde konuşmak şerefini ebediyen kaybederler. Milletin, Moskof dostluğu teranesine karsı gösterdiği soğuk, fakat manalı susmayı, “kabul” sayanlar , ancak düşünce hastası zavallılardır.
‘’ Hakim, fatih ve teşkilatçı kadar şair ve sanatkar da olan Türkler; buzlu bozkırların fecirleriyle sıcak çöllerin serabını görüp bilen Türkler ışığa başka milletlerden daha az değer biçemezlerdi. Işık bu seçkin ırkın dilinde de işlendi ve maddi manasını asarak manevi bir manaya da kuvvet verdi: “Aydınlanmak”, “Işıklanmak”, “Nurlanmak” simdi fazla olarak kalbin ve fikrin gelişmesini, büyümesini, olgunlaşmasını da anlatan kelimeler olarak Türkçede yer aldı. Işığın Türklerdeki en güzel ve manalı hali destanlara aksetmiştir. Gökten inen ilahi bir ışık vardır ki, indiği yere, Tanrının Türk ırkına vergisi olan fevkalade bir tesir yapar, ışığın tesiriyle doğan çocuk veya onun nesli milli bir kahraman olarak Türkleri zafer ve şeref ufuklarının birinden ötekine doğru dolu dizgin koşturup tarihe şanlı sayfalar yazar. Türk destanlarındaki “kurt” ve "ışık” Tanrının Türkleri yükseltmek için gönderdiği vasıtalardır.’’
Değil... değil... fakat şu muhakkak ki bugün olduğum gibi olmak da
istemiyorum. Büsbütün başka bir hayat, daha az gülünç ve daha çok manalı
bir hayat istiyorum. Belki bunu arayıp bulmak da mümkün... Fakat içimde
öyle bir şeytan var ki... bana her zaman istediğimden büsbütün başka şeyler
yaptırıyor. Onun elinden kurtulmaya çalışmak boş... Yalnız ben değil, hepimiz onun elinde bir oyuncağız.
Sabahattin Ali