Şiir Hangi Sözcüklerle Yazılmalı Ki…
Şiir, dilin sözdağarından (vokabülerinden) seçilen sözcüklerle yazılacaktır da, bu seçme işi nasıl olacaktır? Roman Jakobson, 20. yüzyıl dilbiliminin büyük yol açıcısı, ‘Linguistics and Poetics’ adlı makalesinde, dilin iki ekseninden birinin ‘seçici’ (selective), ötekininse ‘birleştirici’ (combinative) ekseni olduğunu bildirir; ilki metaforu (eğretileme, istiare) verir bize, İkincisi metonimiyi (düzdeğişmece, mecaz-ı mürsel)...
Bir örnekle anlatayım: Necip Fazıl’ın bir şiirindeki,
“Ve bahtı göklerin altın çivilerinde”
dizesini alalım: Bu dizede şair, örtük olarak, ‘yıldızlar’ı anlatmak istemiştir ve bunun için, yıldızlarla benzeşim ilişkisi kurabileceği bir sözdağarından ‘altın çiviler’i seçmiştir. Şair, pekâlâ, bu sözdağarından başka bir sözcük ya da sözcükler seçebilir; yıldızları, örneğin, sarı buğdaylara da benzetebilirdi; - ama ‘altın çiviler’de karar kılmış, böylece ‘çiviler’ ile ‘yıldızlar’ arasında birebir bir paralellik ya da metaforik bir ilişki kurulmasını sağlamıştır. Jakobson’un ‘seçici eksen’i budur. ‘Altın çiviler’i ‘gökler’le birleştirmek ise, ‘birleştirici eksen’in işidir. Bu da, ‘göklerin altın çivileri’ tümce parçasının, metonimik bir ilişki kurması demektir.
Sayfa 107 - Timaş YayınlarıKitabı okudu
Nasıl Roman yazılmalı
Ama sana güzelleştirmeyi tavsiye ederken inandırıcı olandan uzaklaşmanı yasaklıyorum: Okur kendisinden fazla talepkâr olunduğunu fark ettiğinde öfkelenme hakkına sahiptir; yazarın onu kandırmaya çalıştığını anlarsa öz saygısı zedelenir, kandırılmak istendiğinden şüphelendiği an artık hiçbir şeye inanmaz.
Bunun dışında, önünde hiçbir engel
Sayfa 38 - Kırmızı KediKitabı okudu
