Helâk etmez bir iki darb-ı zikr emmâre-i nefsi
O bir tünd ejdehâdır kim nice celllâddan kalmış.
Nefsi ufak bir iki gayretle, zikir darbesiyle hizaya getiririm zannetme. O, çok cellatlardan kurtulan korkunç bir ejderhadır.
Sayfa 46 - Profil KitapKitabı okudu
Kuran'da insan nefsi üç tip olarak sınıflandırılmaktadır. Birincisi, insanı kötülük yapmaya teşvik eder, bunun ismi 'nefsi emmare'dir. İkincisi yanlış bir iş ve düşünceye niyet ettiği zaman o kişiyi bu yüzden kınar ve azarlar, buna 'nefsi levvame' denir. Bugün buna biz 'vicdan' adını vermekteyiz. Üçüncüsü de, doğru yol üzerinde sebat ederek sapık yollardan sakınmak suretiyle tatmin olan nefistir, buna da 'nefsi mutmainne' denir.
Sayfa 531Kitabı okudu
Nefis Çeşitleri
1. Nefs-i Emmare: Kötü ve günah olan işlerin yapılmasını emreden hayvani nefs. "Şüphesiz ki nefs kötülüğü emreder." (Yusuf, 12/52)
2. Nefsi Levvame: kınayan, yeren ve kötüleyen nefs. Yapılan kötü ve günah iş sebebiyeze eden ve hesaba çeken nefs, vicdan azabı. İşlenen kötülük sebebiyle dayan, tevbe eden ve özür dileyen nefs. (Kıyamet, 75/2)
3 Nefsi Mulhime : İlham ve keşfe mazhar olan nefs. Neyin iyi ve sevap, neyin kötü ve inah olduğunu ilhamla bilen ve ona göre hareket eden, vicdanın sesini duyan ve dinleyen nefs. (Şems, 91/7-8)
4. Nebi Mutmainne: Tatmin olunmuş, huzur ve sükuna kavuşmuş, faziletlerle donan ilahi fiillerin tecellilerine mazhar olmuş nefs. (Nahl, 18/106; Fecr, 89/27)
5. Nefs- Raziyye: Kendi ferdi iradesinden ve isteğinden vazgeçen, celali ve cemali tecelileri gönül hoşluğu ile karşılayan, kaza ve kaderin her nevi tecellisi karşısında mutlak darak za durumunu muhfaza eden, sızlanmayan, şikâyetçi olmayan, lütfun da hoş kaha da hoş, diyebilen ve böylece nza makamına eren nefs. "Ve radu anhu" (Maide, 5/191; Fecr, 89/28)
Ben
"Ben" deyince idolleşir nefsi emmâre,
"Benim deyince keskinleşir dünya tamâhı
Sayfa 106 - Nobel KitabeviKitabı okudu
İnsanın, en büyük düşmanı nefsi emmaresidir.
Nefsi emmare, daima kendi arzu ve heveslerini
yaptırmak ister, insan da nefs ve hevasına
muhalefet etmekle memurdur. Binaenaleyh bilen
ve nasihati kabul eden, hayatı boyunca
mücahadededir. Biraz nefsine müsamaha eden
helak olur. Olgun bir irade sahibi oluncaya kadar
hevayı hevesine uymamak, büyük harbe devam
etmek lazımdır.
1. Nefs-i emmâre: Şeytana uyarak şehevî isteklerin yerine getirilmesini emreden ve kalbi süflî yönlere çeken kuvvet demektir. 2. Nefs-i levvâme: Şehevî arzulara karşı mücadele eden ve işlediği günahlardan dolayı üzülüp kendini kınayan, yargılayan ve kendisini düzeltmeye çalışan nefis basamağıdır. 3. Nefs-i mülheme: İlham ve keşfe mazhar, hayır ve şerri idrak edebilme melekesine sahip olan ve şehevî isteklere karşı direnen nefistir. 4. Nefs-i mutmainne: İman nuruyla tam aydınlanmış, kötü sıfatlardan kurtulup yüce ahlâk ile bezenmiş olan nefistir. Bu dereceye ulaşan nefsin çatışmaları yatışmış, sıkıntı ve gerilimleri son bulmuştur. Bu nefis hem Allah ile hem kullarla hem de kendisiyle barışık olduğu için huzur ve tatmin içerisindedir. 5. Nefs-i zekiye: Nefsi kirletecek inkâr, cehalet, kötü hisler, yanlış inançlar ve kötü huylardan temizlenmiş; iman, ilim, irfan, iyi hisler, güzel huy ve ilâhî ahlâk gibi takva özellikleriyle terbiye edilip ilâhî tecellilere mazhar olan nefis demektir. 6. Nefs-i râziye: Kendisi ve başkaları hakkında –hayır veya şer olarak– tecelli eden ilâhî hükümlere tereddütsüz rıza gösterip teslim olan nefsin makamıdır. 7. Nefs-i marziyye: Allah ile kul arasında rızanın müşterek bir vasıf olduğu, kulun Allah’tan, Allah’ın da kuldan razı olduğu makamdır. 8. Nefs-i kâmile: Kişinin marifet sıfatlarını kazanarak irşad mevkiine yükseldiği makamdır.
Müzekinnüfûs (Müzekki'n-Nüfûs) Eşrefoğlu Abdullah Rûmî tarafından kaleme alınmış mensûr bir eserdir.[1] Eserin temel olarak dini ve tasavvufi nasihatler içerir. Eser bir anlamda halka tasavvufu anlatmak için yazılmıştır ve bu sebeple zaman zaman Eşrefoğlu'nun Divan'ından daha çok ilgi çekmiştir. Mensûr bir eser olsa da, eserde beyit, kıta ve ilahiler de bulunur. Ayrıca eserde zaman zaman konuyu anlatmak için çeşitli hikâyelere de yer verilmiştir.
1448 yılında yazılmış olan eserde iki bâb bulunur. Birinci babta nefis incelenir ve dörde ayrılır: Emmâre, Levvâme, Mülhime ve Mutmainne. Bu babın konusu nefistir. İkinci babın konusu ise nefsi terbiye etmenin yollarıdır. Eserin bu kısmında Eşrefoğlu az yemek, az söylemek ve az uyumayı nefsin temizlenmesinin üç temel şartı olarak gösterir.
Insanin nefsi şu dört husustan biri ile ilgilidir:
1-Emmare
2-Levvâme
3-Mülhime
4-Mutmainne
Nefsi emmare ki yedi canlıdır. Öldü der bırakırsın, yattığı yerden sana bakar da kas kas güler. Seydali’nin nefsidir gözlerini namazda bile arabadan yana döndürdü.
Sayfa 84
