Empedokles, Öklid, Heraklit, Evliya Çelebi
_Empedokles_
_Nasıl ki ressamlar çeşitli boyaları uygun oranlarda karıştırıp sayısız şeylerin, örneğin ağaçların, kuşların hatta tanrıların resimlerini yaparlarsa, aynı şekilde doğa da dört öğeyi farklı miktarları karıştırıp varlıkları meydana getirir.
_Her şeyin kaynağı 4 element. Parlayan Ateş(Zeus), Hayat veren Hava(Hera), Toprak(Hades),
Aritmetik ve Mantık Üzerine
Tümdengelimli bir çıkarım, analitik bir dönüşümden başka bir şey değildir. Mantığın, gerçekliğe uygulanması, gerçeklikle ilgili önermelere uygulanmasından oluşur, ancak mantıksal kuralları bu şekilde uygularken, gerçeklik hakkında hiçbir şey iddia etmiyoruz.
Sayfa 89
NOTLAR:
YAZAR: SARA ÇELİK
Kısacası, ussalcılığa göre, insan usu doğuştan ya da a priori temel birtakım doğruluklar taşır ve bu doğruluklardan tümdengelimsel olarak öteki daha tikel yapıdaki doğruluklar türetilir; bu şekilde tüm bir bilgi sistemi kurulma olanağı bulur. Bilginin bu temel ilkelerine "doğuştan ideler" denilmektedir. . Bu
Tümdengelimli Mantık
“Yaşlı bir kovboy bara girer ve bir içki ısmarlar. Barda oturmuş viskisini yudumlarken genç bir kadın gelip yanına oturur. Kovboya döner ve "Siz gerçek bir kovboy musunuz?" diye sorar.
Kovboy, "Eh," der, "tüm hayatımı çiftlikte at sürülerini güderek, çit tamir ederek ve sığır damgalayarak geçirdim. Yani, öyleyim herhalde."
Bunun üzerine kadın, "Bense bir lezbiyenim," der, "hayatım boyunca hep kadınları düşündüm. Sabah kalkar kalkmaz ilk işim kadınları düşünmektir. Duş alırken veya TV izlerken her şey aklıma kadınları getirir."
Kadın gittikten sonra bu sefer genç bir çift gelir ve yaşlı kovboya, "Affedersiniz," derler, "siz gerçek bir kovboy musunuz acaba?"
Adam genç çifte bakar. "Vallahi," der, "bu yaşıma kadar öyle biliyordum ama lezbiyenmişim meğer.”
Matematiği özetle deseler :
Temel geometriyi öğrenmiş olan herkes onun tümdengelimli bir bilim kolu olarak öğretildiğini anımsayacaktır. Temel geometri, teoremleri gözlemlerle uyum içinde olsa da, deneye dayanan bir bilim olarak sunulmamıştır. Bir önermenin açık mantıksal kanıtlamaların bir sonucu olabileceği anlayışı, "aksiyomatik yöntem" diye bilinen yöntemi bulan ve bu yöntemi dizgesel bir biçimde geometriyi geliştirmek için kullanmış olan Eski Yunanlılara kadar geri gitmektedir. "Aksiyomatik yöntem", bazı önermelerin kanıtlanmaksızın aksiyom ya da postulat olarak kabul edilerek (Örneğin, "Bir noktadan başka bir noktaya ancak bir tek doğru çizilebilir" aksiyomu), dizgenin diğer tüm önermelerinin bu aksiyomlardan teorem olarak türetilmesidir. Aksiyomlar dizgenin "temellerini" oluştururlar; teoremler de "üstyapıyı" oluşturur ve mantık ilkelerinin yardımıyla aksiyomlardan elde edilirler.
Tümdengelimli (ya da tabii-bilim) yaklaşımında bir araştırma problemini açıklayıcı önermeler ile başlanır ve mantıksal muhakeme yolu ile bunun deneysel (empirical) sonuçlarına varılır. Bu yaklaşımda kuram kurmanın yolu, temel kavramların, varsayımları formüle etmede kullanılmadan önce açıklanmasını gerektirir. Örneğin, Durkheim'ın temel kavramları (bencillik, özgecilik, kuralsızlık ve kadercilik) intihar oranları ile ilgili çözümlemesinde anahtar bağımsız değişkenler olarak kullanılmıştır. İşlevselcilik, çatışma kuramı (Frankfurt okulu istisnası ile) ve
akılsal seçim kuramı esas olarak tümdengelimlidir. Bunlar, önceki ve daha genel önermelerden mantık yolu ile kanıtlar (arguments) ve varsayımlar (hypotheses) çıkarırlar. Örneğin, işlevselci Robert Merton aykırılığın (sapma-deviance) değerler ile fırsatlar arasındaki uyumsuzluktan kaynaklandığını ileri sürer.
İnsan beyni genel olarak bir akıl ve mantık abidesidir. İnsanlar daha çocukken tümdengelimli akıl yürütme yetisine sahiptir ve koşullu önermelerin basit kurallarını öğrenebilirler. Doğuştan gelen bir becerinin temel biçimi olan matematik esasen bir mantık egzersizidir. Bu, asla akıldışı davrandığımız anlamına gelmez ama insanlar genel olarak mantıklı düşünür ve davranırlar. İşte bu yüzden bilişsel yanlılıklar tuhaftır ve incelemeyi hak eder. Bunlar beynimizin, ondan beklediğimiz akılcı işleyişten gösterdiği sapmalardır.
Sayfa 173 - metris kitapKitabı okudu
Tümdengelimli geçerli bir çıkarım, bütün öncüllerin doğru ama çıkarım sonucunun doğru olmadığı bir durumun bulunmadığı bir çıkarımdır.
Sayfa 20Kitabı yarım bıraktı
Tümdengelimli Mantık
Tümdengelimli mantıkta akıl yürütme genelden özele doğru işler. En temel tümdengelimli akıl yürütme, şu kıyasta görülür: "Tüm insanlar ölümlüdür; Sokratesbir insandır; o halde Sokrates ölümlüdür." Milletin yoldan çıkıp, "Tüm insanlar ölümlüdür; Sokrates ölümlüdür; öyleyse Sokrates bir insandır" türünden yanlış akıl yürütmelere düşmesi şaşırtıcıdır. Bunun, "Tüm insanlar ölümlüdür; bizim kedi ölümlüdür; öyleyse bizim kedi bir insandır" türü bir akıl yürütmeden hiçbir farkı yoktur.
Tümdengelimli akıl yürütmede çuvallamanın bir diğer yoluysa yanlış bir öncülden hareketle sonuca gitmektir:
...tümdengelimli mantık yalnız başına dünyayla ilgili bir doğru önermeler kaynağı olarak işlemez. Tümdengelim, mevcut diğer önermelerden yeni önermeler türetilmesiyle ilgilidir.
Tümdengelimli Mantık
.
Milletin yoldan çıkıp, "Tüm insanlar ölümlüdür; Sokrates ölümlüdür; öyleyse Sokrates bir insandır" türünden yanlış akıl yürütmelere düşmesi şaşırtıcıdır. Bunun, "Tüm insanlar ölümlüdür; bizim kedi ölümlüdür; öyleyse bizim kedi bir insandır" türü bir akıl yürütmeden hiçbir farkı yoktur.
.
Sayfa 40Kitabı okudu
Hasta: Dün gece rüyamda Jennifer Lopez ve Angelina Jolie ile beraberdim. Sabaha kadar seviştik. Psikolog: Hım. Derinlere gömülü bir anneyle yatma arzusu taşıdığınız son derece açık. Hasta: Ne? Yahu kadınların ikisinin de anamla uzaktan yakından benzerliği yok! Psikolog: Aha! Bir tepki oluşumu! Gerçek arzularınızı bastırdığınız son derece açık artık...
Yukarıdaki şaka değildir: Bazı Freudçular cidden tam da böyle akıl yürütürler. Bu akıl yürütme tarzındaki sorun, Oidipusçu teorileri çürütebilecek hiçbir örneğin bulunmamasıdır.
Karl Popper, tümevarımlı mantık eleştirisinde, bir teorinin sağlam olabilmesi için, onun yanlış olduğunu gösterebilecek bazı mümkün durumların bulunması gerektiğini öne sürmüştür.
Milletin yoldan çıkıp, "Tüm insanlar ölümlüdür; Sokrates ölümlüdür; öyleyse Sokrates bir insandır" türünden yanlış akıl yürütmelere düşmesi şaşırtıcıdır. Bunun, "Tüm insanlar ölümlüdür; bizim kedi ölümlüdür; öyleyse bizim kedi bir insandır" türü bir akıl yürütmeden hiçbir farkı yoktur.
Tümdengelimli akıl yürütmede çuvallamanın bir diğer yoluysa yanlış bir öncülden hareketle sonuca gitmektir:
Tümdengelimin somut gerçeklikle ilişkisi
Mantık tecrübeye dayanmaksızın soyut gerçekliğin(özellikle matematiksel nesnelerin) bilgisini sağlar. Soyut gerçekliğe ilişkin akıl doğrularını salt mantık yoluyla kesin olarak bilebiliriz. Somut gerçekliğe ( yani doğa, İnsan ve toplum'a) ilişkin olgu doğrularını kesin olarak bilemeyiz. Kesin olarak bilebildiğimiz sadece olgu doğrularına ait bilgi dağarcığında tutarsızlık olup olmadığıdır. Bu da tümdengelimli mantığın katkısı olup olgu doğrularına ait bilgi edinme sürecinin temelini oluşturur. Böylece tümdengelimli mantığın yalnız akıl doğruları alanında değil, olgu doğruları alanında da yöntem olarak son derece önemli bir görevi olduğu ortaya çıkar. Nitekim mantık bizi olgu doğruları konusunda mutlak bir şüpheciliğe düşmekten kurtaran etken sayılmalıdır
Teo Grünberg, felsefe ve felsefi mantık yazıları
Ş u silueti düşünün: avcı şapkası, kemerli burun, pipo. Sör Arthur Conan Doyle'un Sherlock Holmes'u tek kelimeyle tüm polisiye kurgunun en ünlü figürüdür. Dahası Batı dünyasında ve ötesinde en çok tanınan kurgu kahramanlardan biridir. Dedektif kurgu janrında edebi öncüllerine bir şeyler borçlu olsa da Sherlock Holmes kendisinden sonraki neredeyse
