“Mühürlü vagonlar içinde geldik buralara; karılarımız, çoluk çocuğumuz hiçliğe doğru nasıl gittiler, gördük; tutsak edilmiş bizler, zorla çalıştırıldık sönmüş ruhlarımızla yüzlerce kez gidip gelerek. Geri dönemeyeceğiz. Buradan kimse kurtulamaz; çünkü kurtulursa Auschwitz’de insanların insanları ne duruma düşürdüğünü, etine vurulan damgayı göstererek anlatacaktır tüm dünyaya.”
.
Toplama kampına alınan İtalyanların sadece %5 i geri dönebildi. Primo Levi de dönebilenlerdendi. Ama hayat, yüzdelik dilimlerden ibaret değil. Verilen tüm sayıların kanlı canlı insanlardan oluştuğunu bilmek çoğu şeyi değiştiriyor. Can acıtıyor, umudu kırıyor ve en çok da öfkelendiriyor.
.
‘Bunlar Da Mı İnsan?’, toplama kampına alınmış yazarın, orada yaşadıklarını anlatıyor. Dönemi anlatan çok daha etkili kitaplar okumuştum ancak bu eser de göz ardı edilmemeli. Özellikle kitabın sonuna 1976 yılında eklenen soru cevap kısmında, Levi’nin kitap boyunca göremediğimiz duygularını yakalıyor gibi oluyoruz. Bilhassa bu kısmı sevdiğimi söylemeliyim.
.
Zeyyat Selimoğlu çevirisi, Utku Lomlu kapak tasarımıyla~
