Mesnevî sadece didaktik (öğretici) bir eser değildir. Orada dînî, ahlâkî ve tasavvufî fikirler ve tarîkat usûl, âdâb ve erkânı; insanı kimi zaman heyecanlandıran, coş turan, ilâhî muhabbetin doruklarına ulaştıran, kimi zaman da duygulandıran, ağlatan, vuslat ateşiyle kavuran formlarda sunulur. Mesnevî'nin her türlü kültür birikimini yansıtması dolayısıyla, istisnâsız herkes onda kendinden çok şey bulduğunu derinden hisseder. Mesnevî, spiritüel (rûhânî) bir kitap, beşerî ve ilâhî bir komedi (komedya?), İslâm tasavvuf şiirinin doruğudur. Bu öyle bir eserdir ki, beşerî varlığın kökeni, düşünce ve hayâtı üzerinde yapılacak olan genel bir inceleme için gerekli unsur onda eksik değildir. 44 Onu okuyanlar veyâ dinleyenlerden her biri, kendi kabiliyet ve nasîbine göre ondaki derin mânâlı hikmetlerden, nüktelerden rûhânî zevkler, ledünnî işâretler alacaklardır.45
Sayfa 41 - insan yayınlarıKitabı okudu
Üstad’ın yürekleri ferahlatan birkaç cümlesi...
Ey şu risaleyi insafla mütalâa(okuma ve dikkatlice inceleme) eden kardeş! Deme, "Niçin bu Onuncu Sözü birden tamamıyla anlayamıyorum?" Ve tamam anlamadığın için sıkılma.
...
Kur'ân-ı Hakîmin feyziyle ve Hâlık-ı Rahîmin rahmetiyle, şu taklidi kırılmış ve teslimi bozulmuş asırda, o derin ve yüksek yolu şu derece ihsan ettiğinden, bin şükür etmeliyiz. Çünkü imanımızın kurtulmasına kâfi gelir. Fehmettiğimiz miktarına memnun olup tekrar mütalâa ile izdiyâdına(arttırmak) çalışmalıyız.
...aşırı dindarlıktan doğan ve dindarlık olarak yaşatılandan daha derin ve güçlü bir nefret yoktur.
Sayfa 334
Bir yandan altın çağda bile duyulmamış bir saflık , masumiyet , öte yanda öyle derin psikolojik bir inceleme ile insanı bir ok gibi delip geçiyorsunuz.
Sayfa 376 - İskele YayıncılıkKitabı okudu
Birbirini ilk kez gören farklı cinsten iki genç
insanın birbirlerini süzüşlerindeki o büyük,
derin bilinçdışı ciddiyette; birbirlerine yönelt-
tikleri araştırıp inceleyen, içlere nüfuz eden
bakışlarında, karşılıklı olarak kişiliklerinin
her bir parçasının ve bütün yanlarının maruz
kaldığı gözden geçirmelerde, tamamen kendi-
ne özgü, özel bir yan bulunmaktadır. Anlaya-
cağınız bu araştırıcı inceleme ve yoklamalar
türün genius’unun (üreticisinin, koruyucu
ruhunun, dehasının, vb.) bu iki kişinin bir-
leşmeleriyle meydana gelmesi mümkün birey
ve onun yapısal özellikleri üzerine derin derin
düşünmesi anlamına gelmektedir. Genius’un
derin düşünmelerinin sonucuna göre bu iki-
sinin birbirlerinden hoşlanma ve birbirlerini
arzu etme dereceleri belli olacaktır.
Bir yandan altın çağda bile duyulmamış bir saflık,masumluk öte yanda öyle derin psikolojik bir inceleme ile insanı bir ok gibi delip geçiyorsunuz.
