İmparatorluğun egemenliğini devlet, hukuk ve adalet anlayışı ile sağlayan, iktidarı ise kanun ve ahlak dengesiyle ayakta tutan Osmanlı Devlet-i Aliyye'sinin birçok millet ve dini altı yüz yıl boyunca nasıl idare edip, bir arada tuttuğunu anlatan muazzam tarihi eser.
Memleket tutmak için çok asker ve ordu lazımdır, askeri beslemek için de çok mal ve servete ihtiyaç vardır. Hazinenin bu malı elde etmesi için halkın zengin olması gerekir, halkın zengin olması için de doğru kanunlar konulmalıdır. Bunlardan biri ihmal edilirse, dördü de kalır. Dördü birden ihmal edilirse, devlet çöker.
Adaletname, devlet otoritesini temsil edenlerin, reayaya karşı bu otoriteyi kötüye kullanmalarını, kanun ve adalate aykırı tutumlarını, olağanüstü tedbirler ile yasaklayan beyanname şeklinde bir padişah hükmüdür︎
İşte bu adaletnamelerin Osmanlı Devleti'nde ki adilliğinin, Fatih devri ile gelişen örfi hukukun, vergi sistemindeki liyakatin, şeriat ilkesi içermeyen Fatih Kanunnamelerinin, Türkiye'nin seküler siyasi sistemle yönetilen tek İslam ülkesi olmasının temellerini attığı açıktır︎
Keşke ülkemizde her alanda ve her birimde başa gelen herkes, Fatih Sultan Mehmed gibi, Yavuz Sultan Selim gibi, Kanuni Sultan Süleyman gibi adalet ve hukuk düşüncesine sahip liyakati ilke edinen yöneticiler olsa.
Sevgilerimle, kitapla kalın, çok okuyun.
Halil İnalcık
