Öd Tenri yasar kisi oglı kop ölgeli törimis.
Zamanı Tanrı yaşar, kişi oğlu hep ölmek için yaratılmış.
Bilge Kağan (Kültigin Yazıtı)
Umay Ana
Orhon kitabelerinde adı geçen Umay'in çocukları koruyan bir dişi ruh olduğu yazılıdır. Umay; göksel kökenli olduğuna inanılan, kadın, ana ve çocuklarla ilgili tanricadir. Kültigin Yaziti'nda ise Umay'in, Goktanri'yi temsil eden hükümdarın karısı donunda ,onu ve tüm kadınları koruyan bir tanricadir.
Sayfa 272Kitabı okudu
Göktürk Yazıtları'nda vatanı temsilen Ötüken ifadesi yer almaktadır. Hem ekonomik hem siyasi bağlamda önemli bir yer olan II. Göktürk Devleti'nin başkenti olan Ötüken zamanla kutsiyet arz etmeye başlamış ve vatan sembolu haline gelmiştir. Hatta zaman zaman da Yer Ana olarak anılmış bir kutsal ruha dönüşmüştür. Kültigin Yazıtı'nda geçen "Türk kağanı Ötüken'de oturduğu zaman o sıkıntı olmaz" şeklinde ki bu ifadeden de anlaşılacağı üzere Ötüken'in koruyucu, kavrayıcı ve kapsayıcı özelliği mevcuttur. Vatan kavramının koruyuculuğunun anne ile beraber anılması bugün dahi kullanılan bir metafor olarak karşımıza çıkar.
Umay
Tanrıça veya dişi ruh olarak ele alabileceğimiz Umay hakkındaki en erken belgeler Orhun Yazıtları'dır. Tonyukuk Yazıtı'nın 38. satırında düşmanın çokluğu karşısında geri dönmek isteyenlere Tonyukuk'un verdiği cevabın bir bölümünde Umay anılıyor: "... [Buralara kadar] gelenler '(Geliş) zor(du)' dediler, (ama pek de zorluk) hissetmediler. Galiba, Tanrı Umay, Kutsal Yer ve Su (ruhları bize) yardımcı oluverdiler. Niye kaçıyoruz? ..." Tonyukuk'un ikna edici konuşmasından sonra Göktürkler savaşı kazanan taraf oluyor.
Kültigin Yazıtı'nın doğu cephesinin 31. satırında da Umay'dan bahsedilmektedir: "Umay misali annem Hatun'un kutu sayesinde, kardeşim Kültigin erkeklik adını elde etti. Onaltı yaşında, amcam hakanın devleti için şöyle başarılar kazandı ...''
Sayfa 39Kitabı okudu
Kültigin Yazıtı
Çin halkının sözleri tatlı, ipekli kumaşları (da) yumuşak imiş. Tatlı sözlerle (ve) yumuşak ipekli kumaşlarla kandırıp uzak(larda yaşayan) halkları böylece (kendilerine) yaklaştırırlar imiş.
(Bu halklar) yaklaşıp yerleştikten sonra (da Çinliler) fesatlıklarını o zaman düşünürler imiş.
En Eski Türk Anayasası
Bilge Kağan ve kardeşi Kültigin yazıtlarına kazılan Bilge Kağan yasaları en eski Türk Anayasasıdır.
Buna Türk "Töresi" denir.
Madde 1: Tengri tektir.
Madde 2: Her kim ki, Tengri'den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın.
Madde 3: Bir İl (ülke), bir Kağan, bir Tengri.
Madde 4: Bir kına iki kılıç girmez. Bir hatun iki er
İlahi güçler ilkel zamanların yöneticilerinin toplumda kendi pozisyonlarını korumak ve yönetimlerini meşru kılmak için ortaya attıkları önemli bir stratejiydi. Göktürk Kağanlığı kurulduktan sonra bu ilahi güçler kavramı da yeniden ortaya atılmıştı. Kağanın siyasi gücü ilahi kudretlerle meşrulaştırılıyor; devleti kurma ve hükümdar olarak kuralları koyma yetkisinin Göklerin iradesiyle kağana verildiği düşüncesi destekleniyordu. Bu düşünce, antik Türk yazıtlarında şu şekilde anlatılır: “Üstte Gök Tanrı altta yağız yer kılındığında ikisi arasında kişioğlu kılınmış. Kişioğlunun da üzerine eçüm apam Burnin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturupda Türk boylarının ilini, töresini tutu vermiş, [düzen] edi vermiş” (Üstte gök, altta yer oluştuktan sonra ikisinin arasında insanoğlu yaratılmış. İnsanoğlunun başına atalarımız Tümen Kağan ve İstemi Kağan geçmiş. Tahta çıkıp Türk halkını, devletini ve kanunlarını oluşturmuşlar, Kültigin Yazıtı, D1).
Sayfa 123 - Kalkedon YayınlarıKitabı okudu
Türk Kültür tarihinin en önemli eseri sayılan "Orhun Abideleri" "Bilge Kağan", "Kültigin" ve "Tonyukuk" yazıdandan oluşmaktadır. MS. 8. asırda farklı tarihlerde dikilen abideler, Türk kültürünün temel unsurlarından biri olan "Anıt Mezar" geleneğini devam ettirmektedir.
Bizim için burada en çarpıcı konu, "Kültigin Yazıtı" üzerinde tamamen stilize olarak resmedilen "Dağ Keçisi" kültüdür ki; bu kült Türklerde "Ölüm ve sonsuzluk"u temsil etmektedir. Bütün kaya resmi alanlarında karşmıza çıkan "dağ keçisi" çiziminin "Kültigin Yazıtı"na tamamen simgesel şekilde, adeta bir harf gibi taşınması, kaya resmi alanlarındaki yapmacık olarak oluşurulan "kime ait" sorusuna da çok net bir cevaptır. Avrasya coğrafyasının her yanında görülen kaya resimleri, temel kültür olarak "Türk Kültürü"nden başka kimliğe ait değildir ve olması da mümkün değildir, belgeler bunu göstermektedir. (...)
Sayfa 146
Kültigin Yazıtı
Ey Türk, Oğuz beyleri ve halkı, işitin! Üstteki gök çökmedikçe, alttaki yerde delinmedikçe, ey Türk halkı, senin devletini ve yasalarını kim yıkıp bozabilirdi?
Sayfa 45 - SimurgKitabı okudu
Göktürk Yazıtları'nda vatanı temsilen Ötüken ifadesi yer almaktadır. Hem ekonomik hem siyasi bağlamda önemli bir yer olan II. Göktürk Devleti'nin başkenti olan Ötüken zamanla kutsiyet arz etmeye başlamış ve vatan sembolu haline gelmiştir. Hatta zaman zaman da Yer Ana olarak anılmış bir kutsal ruha dönüşmüştür. Kültigin Yazıtı'nda geçen "Türk kağanı Ötüken'de oturduğu zaman o sıkıntı olmaz" şeklinde ki bu ifadeden de anlaşılacağı üzere Ötüken'in koruyucu, kavrayıcı ve kapsayıcı özelliği mevcuttur. Vatan kavramının koruyuculuğunun anne ile beraber anılması bugün dahi kullanılan bir metafor olarak karşımıza çıkar.
T. Tekin, Orhon Yazıtları, s. 9.
Orhun Abidelerinden Kültigin Yazıtı'nın doğu yüzünün birinci satırında bu hususa şöyle işaret ediliyor:
Üstte mavi gök (yüzü) altta (da) yağız yer yaratıldığında, ikisinin arasında insanoğulları yaratılmış. İnsanoğulların üzerine (de) atalarım dedelerim Bumin Hakan (ve) İstemi Hakan (hükümdar olarak) tahta oturmuş. Tahta oturarak, Türk halkının devletini (ve) yasalarını yönetivermiş, düzenleyivermişler.
Sayfa 156 - Ötüken Neşriyat, Kabalcı Yayınevi 9. Basım MitolojiKitabı okudu
🟥Tanrı kuvvet verdiği için babam kağanın askeri kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş. Doğuya, batıya asker sevk edip toplamış, yığmış. Hepsi yedi yüz er olmuş. Yedi yüz er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış milleti, ecdadımın töresince yaratmış, yetiştirmiş. Tölis, Tarduş milletini orda tanzim etmiş. Yabguyu, şadı orda vermiş.
Kültigin Yazıtı/Doğu Yüzü
🐺🐺
Zamanı Tanrı tayin eder.İnsan oğlu hep ölmek için yaratılmış.
Türk dilinin bugüne kadar bilinen en eski metinleri 
Orhun Yazıtları dır.Bunlar üç tanedir.Bilge Kağan Yazıtı,Kültigin Yazıtı,Bilge Tonyukuk Yazıtı olarak yazılmıştır.
Taşlara işlenen bu metinler tarihimizin ve edebiyatımızın en önemli ilk örnekleridir.Anlattıklarını atasözü ve deyimleri kullanarak verdiği öğütleri,yaptığı yanlışları pekiştirerek anlatarak ideal devletin nasıl olması gerektiğini işlemiştir.
Yaşanılan savaşlar,ölümler,görülen topraklar,esir düşmelerle hem siyasetname hem nasihatnamedir.
Yapılan yanlışları objektif bir şekilde anlatarak doğruya ulaşma isteği ile dolu bir kitap...
Keyifli Okumalar...
Türk Tarihinin İlk Yazılı Vesikası Orhun Kitabelerinden Öğüt Dolu 12 Alıntı
1. Kül Tigin Yazıtı Güney Yüzü
Türk hakanı Ötüken dağlarında oturur ise ülkede hiçbir sıkıntı olmaz. Doğuda Şantung ovasına kadar ordu sevk ettim denize pek az kala durdum; güneyde Dokuz Ersin'e kadar ordu sevk ettim, Tibet'e pek az kala durdum; batıda İnci Irmağı