Özetle, Köprülü Mehmet Paşa, padişahların sorgulanmayan mutlak otoritesini devraldıktan sonra, IV.Murat gibi tedhiş yoluyla anarşiye son verebilmiş ve oğlunu devletin en yüksek makamına geçirebilmiş, Osmanlı tarihinde Köprülüler Dönemi’ni açmıştır.
Aslında, köprülü Mehmet 1656’dan beri devleti, içinde bulunduğu anarşiden ve tehlikelerden kurtarmak için padişahın mutlak otoritesini kullanabilen bir sahibü’s-seyf’in gelmesini özleyenlerin beklentilerine cevap vermekteydi. Köprülü her şeyden önce, devleti kargaşaya sürükleyen haremin müdahalelerinden de valide Sultan veya yeniçeriyi kullanarak devlet otoritesini üstlenen, rüşvet peşinde koşan politikacıların elinden de kurtardı. Köprülü, rüşvet kabul etmeyen biri olarak tanınmıştır.
Ölümünden sonra hakkında yazılanlar düşmanlarının nefretini yansıtır.
Ölümünde, Fazıl Ahmet paşa ile padişah huzurunda Şeyhülislam Mehmet efendi şu itirafta bulunmuş: “öldüğü eyi oldu, zira nahak yere çok kan dökmüştü” demiş. Fazıl Ahmet: “her kimi katl etti ise cümle senin fetvanla katl etmiştir” deyince, Mehmet efendi, “ şerrinden korkardım, onun için fetva verdim” deyince, Köprülü oğlu, “ sen Allah’tan korkmayıp mahluktan korkmak ilm u diyanete layık mıdır? karşılığını vermiş. Padişah, Fazıl Ahmet’i haklı bulup kendisinden yeni şeyhülislamı teklif etmesini istemiş. Rumeli Kadıaskeri Minkarizade Yahya Efendi bu makama atanmış.
Sayfa 61 - Köprülü Mehmet Paşa’nın ölümü, karakteri, başarılarıKitabı okudu
Köprülü Mehmet Paşa’nın ölümü
Köprülü Mehmet Paşa çoktan beri çektiği hastalıktan kurtulamayarak 31 Ekim 1661 gecesi vefat etti. Padişah, hemen oğlu vezir Fazlı Ahmed Paşa’yı huzuruna çağırıp veziriazamlığa getirdi.
Sayfa 60 - Köprülü Mehmet Paşa’nın ölümü, karakteri, başarılarıKitabı okudu
Köprülü mutlak iktidari ele aldığında önünde çözüm bekleyen ağır sorunlar vardı:
1-Hazine: Vezirazam Boynu Yaralı Mehmet Paşa 1067-1068 gelirlerini harcamıştı, hazine boştu, “irad kasası tamam münset” olup Boyunu Yaralı, önemli makamları, kadılıkları yüksek rüşvetle satma yoluna gitmişti.
2-Venedik donanması, ilkin boğazı koruyan bozca ada’yı sonra Limni adasını almış, İstanbul’u tehdit eder duruma gelmişti. Tehlike karşısında toplanan olağanüstü meşveret meclisinde Boynu Yaralı serbestçe konuşma fırsatı vermemiş sert ifadelerle herkesi susturmuştu. Kötü idareyi serbestçe eleştiren ulemadan hocazade Mesut efendiyi katlettirmişti.
3-Kadızadelilerin yol açtığı sosyal-dini kargaşaya son vermek gerekiyordu.
Sayfa 28 - Köprülü Mehmet Paşa Dönemi 1656-1661Kitabı okudu
Şeyh Salim adında bir sahtekar, vakıflardan kendine 1000 akça maaş bağlatmıştı. Köprülü Mehmet paşa, onun gibi vergi kaynaklarına el koyanları bertaraf etmek için genel yoklama yaptırdı; varlıklı, çalışabilir olanların maaşlarına el koydu.
…
Şeyh hiddete gelip tehdide kalkıştı; Köprülü, durumu padişaha telhis ile arz edip ases-başı Zülfikar eliyle Arabı gece boğdurup, ölüsünü denize attırdı.Rivayette köprülü döneminde bu ases-başı, yedi (veya dört) bin kişiyi katledip denize atmış.
Sayfa 24 - Devlet duacılarıKitabı okudu
Biz İslamlıktan önceki Türk medeniyetine ait pek az şey biliyoruz Halbuki bize ait pek çok şey o devirden kalmadır . İslamiyet , eski Türk medeniyetini yok etmemiş , onun üzerine İslami bir örtü geçirmiştir . İslam - Türk tarihine İslamileşmiş eski Türk ruhu şekil verir . Birçok yazımda belirtmeye çalıştığım gibi , İslam - Türk tarihini yaratan " gazi tipi " eski " alp tipi " nin bir devamıdır . Prof. Fuat Köprülü , Anadolu Türk tarikatlerinde , eski Türk Şamanizminin büyük tesiri olduğunu söyler . Ben de aynı kanaatteyim . Fakat biz Türk tarikatlerine ait vesikaların henüz on binde birini bile incelemiş değiliz .
Sayfa 13Kitabı okuyor
Vezirazam Köprülü Mehmet paşa devlet iktidarını tam ve bağımsız şekilde elde etmiş, modern deyimle, bir diktatör yetkisi ile iktidara gelmiş bulunuyordu. Böylece devlet işlerinde harem ve yeniçeri ocağı iktidarı son bulmuş, tüm iktidar paşa kapısında (Bab-i Âli’de) toplanmıştı. Bu değişim Osmanlı tarihinde yeni bir dönemin başladığını gösterir.
Sayfa 344 - Köprülü Mehmet Paşa’nın iktidara gelmesiKitabı okudu
1657’den sonra 20 küsur yıllık bir terör dönemi geldi Köprülülerin idaresi altında. Önce baba, sonra oğul Köprülüler, baskı yolu ile, Veysî’nin beklediği «sahib-i şimşir» olarak, bir istikrar sağladılar. Bir yandan devlet ve ulema katındakileri zapt altına alırken, öte yandan toplum katındaki sınıfların sırtına vergileri yükleterek hâzinenin belini doğrultmasını sağladılar.
Birinci gruba karşı uygulanan metodlar malum: Müsadere ve idam. Yine Mehmet Paşa adım taşıyan başka bir defterdarın (1680) iç hâzinenin mücevheratını bile çaldığı meydana çıkmış. Denildiğine göre, Köprülü Mehmet sipahilerden, yeniçerilerden ve paşalardan dört bin kişi öldürtmüş. Hâzineye hayli müsadere serveti alındı.
Sayfa 194Kitabı okudu
Dünyaya kendini ispat etmiş adamları getireceksin. Onları kürsülerin başına koyacaksın ve yozlaşmaya izin vermeyeceksin. Politikanın etkisi olmayacak .
Ord. Prof .Mehmet Faruk Köprülü
I.Ahmet dönemi gerçekten Osmanlı tarihinde geçici de olsa bazı ıslahat girişimlerine sahne olmuştur. III.Murat ve III.Mehmet dönemleri devlet düzeninde ve toplumda derin değişimlere sahne olmuştu. Devletin bu dönemde, Kanuni Sultan Süleyman devrinde ki dünya devleti durumunu kaybetti, karada ve denizde hızla yükselen Avrupa karşısında bir ortaçağ devleti durumuna düştüğü bir gerçektir. Öte yandan bu dönem, Osmanlı ülkesinde iyi yaşamın, lüksün, sanatın zirveye ulaştığı bir dönemdir.
…
Kafes sultanı I.Mustafa’nın (1617-1618/1622-1623) tahta çıktığı tarihten, 1656’da köprülü Mehmet paşa sadaretine kadarki dönem, özellikle saray ve etrafındakilerin lükse, dolayısıyla rüşvetçilik ve devlet gelirlerini yağmaya yöneldiğini görmüştür.
Sayfa 162 - I.Ahmed (1603-1617)Kitabı okudu
XVII.yüzyıldan, klasik dönem kanunlarına göre Islata girişip idamlardan çekinmeyen “sahibü-s seyf “tipinde radikal ıslahatçılar, Kuyucu Murat Paşa ve Köprülü Mehmet paşadır. II.Osman ıslahatı planlamış, fakat bu uğurda hayatını kaybetmiştir.
Sayfa 154 - Timar rejiminde yolsuzluklarKitabı okudu
Vani Mehmet Efendi / Vaniköy
Aslen vanlı olan Mehmet Efendi’nin talihi Erzurum’da görev yaptığı sırada bölgenin beylerbeyi köprülü Fazıl Ahmet paşa ile yolunun kesişmesi ile açılır. Sadrazam olarak İstanbul’a dönen paşa vaazlarından haz ettiği Vani efendiyide beraberinde götürür. Kısa sürede IV.Mehmete hünkar vaizi olur ve huzur dersleri halkasına girer. Sultan kendisine büyük saygı gösterdiği için Çengelköy yakınlarında bulunan ve papaz bahçesi olarak bilinen bir bölgeyi tahsis eder. Mehmet efendi buraya yaptırdığı cami civarın da canlanmasıyla Vaniköy adıyla anılmasına yol açacaktır.
Sayfa 234Kitabı okudu
Osmanlı yaşadığı parlak dönemden kalan kalıntıların son lokmalarını yediği zamana denk gelen Ahmet Paşa makam hırsına kapılıp Köprülü Mehmet Paşanın arkasında çevirdiği oyunlardan dolayı arapça da "Ankebut" kelime anlamı "örümcek" lakabını almıştır.
Mehmet Fuat Köprülü 1913'te yazdığı bir makalesinde, Akçura'yı "ülkenin beklediği tarihçilerin en büyüğü olmaya aday" olarak gördüğünü yazmıştır.
Sayfa 67Kitabı okudu
