2023'ün son okuması, doktora tez çalışmam için de temin ettiğim son yapıt. Yeni yıla okuyarak girmemi sağladı.
Avrupa Hunları üzerine bilhassa son on yılda yapılan çalışmalarla önemli ilerleme kaydedildi. Genetik soybilimci olan Karl O. Högström'ün çalışması kanımca alana ciddi bir katkı. İskandinavya'da bazı kişilerde görülen Y-DNA
Büyük Türk imparatorluklar da siyasi temasları yürüten dış işleri dairesi en mühim kuruluşlardan biri idi. Asya Hunları'nın merkezinde çeşitli dillerde konuşan ve yazan kalabalık bir heyet çalışırdı.
Uğranılan Büyük İnsan Kaybı
Hunları bu dönemde zayıflatan bir başka sebep de fazla insan kaybı idi. Ekonomik zorluklar ve kıtlık yüzünden ahalinin çoğu daha doğrusu büyük kitleler Kuzey Hun Devleti topraklarını terk etti. Çin'e, Güney Hunlarına, Ting-ling'lere katıldı. Mesela 87 yılında iki yüz bin sivil, sekiz bin askerden oluşan elli sekiz kadar Hun boyunun dört sınır eyaletinde Çin sınır korumasını istediği anlatılmaktadır.
73-89 yılları arasındaki Kuzey Hunlarına karşı Çin seferleri sadece Çinli askerleri tarafından oluşturulan ordular tarafından düzenlenmedi. Güney Hunları başta olmak üzere Ch'iang, Wu-huan ve Hsien-pi'ler de Çin ordusunda yer almışlardı.
Bu dönemde Hsien-pi'lerin Orta Asya'da yükselen güç olduğunu belirtmek gerekir. 87 yılında Hunları tek başlarına mağlup etme başarısını gösterdiler. Hatta, Hun şanyüsü Yu-liou'yu savaş meydanında öldürüp derisini yüzdüler. Bahsedilen saldırı Hunlar üzerinde ağır yıkım yaratmış, savaşların sonucunda elli sekiz Hun boyu Çin'e teslim olmak zorunda kalmıştır.
Göktürkler, Çin kaynaklarının açıkça belirttikleri üzere, Asya Hunlarından iniyorlardı. Başbuğ ailesi olan Aşına soyunun bir dişi kurttan türediğine dair o çağda pek yaygın olduğu anlaşılan rivayetler Göktürklerin erken tarihlerini efsanelerle karıştırmaktadır. Ancak kurttan türeme geleneğinin Asya Hunları arasında da mevcut olması ve kurt ata'nın Türkleri dar, geçilmez yollardan selamete ulaştırdığı (Bozkurt destanı) rivayetinin 3. yüzyılda Hunlarda da görünmesi Göktürklerin Hunlara nispetini ortaya koymaktadır. Kurt ata inancı dolayısıyla Göktürk hakanlık alameti, altından kurtbaşlı sancak (tuğ) olmuştur.
Sayfa 71 - Kamer Yayınları
Motun yani Mete Han
Motun’u destanlaştıracak bir kahraman yapan olgu, gösterdiği liderlik ve birkaç yıl içerisinde topraklarını dört bir yönde genişleterek halka büyük bir gurur yaşatmasıdır. Böylece Hunlar, dünya hâkimi olmuşlardır. Nitekim o zamana kadar Hunlar hakkında bölük pörçük bilgiler veren komşu Çin kaynakları, ondan sonra düzenli bilgi vermeye başlamıştır.
Sayfa 48
AVRUPA HUN - Atilla'nın ölümünden sonra başlayan taht kavgaları ta Orta Asya'dan Avrupa'ya uzanan ışığı soldurdu, o altın isme pas düşürdü.. Avrupa Hunları parçalandı.
ON ALTI YILDIZ - (Hep beraber) Işığa Avrupa sahip çıktı. Kendine mal ettiği uygarlığı. Kendine mal etti uygarlığı.
Çinliler ata binmeyi M.Ö. 300'lerde Asya Hunları'ndan öğrenmişlerdir.
Sayfa 211 - Ötüken Neşriyat,2017Kitabı okudu
Attilanın ölümünden sonra kardeş kavgaları Hunları zayıf düşürdü. Boyun eğen kavimler Hun devletini parçaladılar. Attila'nın en büyük oğlu Ilek savaşta öldü. (Priskos Rhetor'un ibareleri Ellak şeklinde yanlış okunmuştur. Doğrusu Ilek hükümdardır.). Sağ kalanlar doğuya geri dönmek istediler. Fakat orada yeni bir kavimler göçü, Avar'lar dalgası kopmuştu. Bu suretle Attila oğulları Tuna çevresinde bağlı kaldılar. 468 de Dengizik (Deniz Rüzgârı)ın başı Konstantinopolis'ta kesilince Attila oğullarından yalnız İrnek hayatta kalıyordu. O da Karadeniz kuzeyindeki çevreye çekildi.
Tabiatiyle, doğu Avrupa ve Asya'da dağınık Hun grupları büsbütün ortadan kalkmamıştı. Bunların bir kısmı Türk'lerle karıştı, diğer kısmı yeni ad ile tarih sahnesine çıktı. Daha sonraki Tuna Bulgarları hükümdar ailesi kendilerini Çatalar'daki yazıta göre Etil (Attila) oğlu İrnik'ten neşe ettirirler. Macarların Turul (Tuğrul) oymağından gelen Árpád sülâlesinin de aynı kökten gelmiş olması muhtemeldir. Efsaneye göre de Macarlar'ın hiç olmazsa Árpád sülalesi Etil (Attila)'nin ahfadıdır. Değerli tarihçilerden Homan Gombocz, Moravesik, László, diğer deliller ile bu tezi savunmuşlardır.
Sayfa 72 - Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1971
Çinliler ata binmeyi ancak M.Ö. 300'lerde Asya Hunları'ndan öğrenmişlerdir.
Sayfa 211 - ÖtükenKitabı okudu