Düzyazı iyi kötü başka bir dile çevrilebilir. Ama şiir —hele yüceliği olan şiir— söz konusu olunca, İtalyanlar “traduttore, traditore”*demekte haklıdırlar.
*"çevirmen haindir" anlamına gelen, zaman zaman çevirinin metne ihanet edilerek dilin yapısına uygun hâle getirilmesini öğütleyen söz.
Ünlü deyişle "her çevirmen haindir." Ancak Beccaria'nın çevirmenleri biraz daha haindir.
Sayfa 10 - Sunuş
Çeviri konusunda İtalyanların kışkırtıcı bir sözü var:’’Traduttore traditore’’ derler. Yani ‘’Çevirmen haindir.’’
İnsanı isyan ettirecek kadar zalim bir söz.
Ama İtalya’da bir çevirmenin istemeden hainlik yapabileceğinin en büyük kanıtına rastladım. Bir Roma gezisinde Michelangelo’nun Musa heykelini görmek istemiştim. Ustanın elinden çıkan heykel gerçekten yürüyecekmiş gibiydi ama dikkatimi çeken tuhaf bir özelliğe sahipti. Michelangelo, peygamberin başına iki boynuz yerleştirmişti. Boynuzun şeytana ait bir simge olduğu bilindiğinden, Musa’nın başındaki boynuzlara bir anlam verememiş ve işin aslını öğrenmeye çalışarak İtalya’daki dostlarıma bunun sebebini sormuştum. Doğru düzgün bir cevap almam çok uzun sürdü. Hem aradığımı Roma’da değil, İstanbul’da buldum. İbranice bilen bir ahbabım bana işin aslını anlattı.
Meğer Tevrat’ı İbraniceden Latinceye ilk kez çeviren adam, bir kelimede büyük bir yanlışlık yapmış. İbranice’ de ’’güneş ışını’’ ile ‘’boynuz’’ kelimeleri bir birine çok benzermiş. Çevirmen iki kelimeyi karıştırarak ‘’başını güneş ışını ile yürüyen Musa yerine,’’ ‘’başında boynuzlarla yürüyen Musa’’ demiş. Zavallı heykelci de bu çeviri yanlışlığına kurban gitmiş mi demeli, yoksa koskoca peygambere yapılan muameleye mi üzülmeli, bilemiyorum.
Bu hatalara rağmen dünya, çevirmenlere çok şey borçlu. Yunan felsefesini Araplara, oradan da Latinceye aktaran,dünyayı kaynaştıran,etkileyen,edebiyat akımları yaratan insanlar,hep bu işe gönül vermiş çevirmenler.
Çeviri /Yaratıcımı hain mi?
Sayfa 101Kitabı okudu
