Madem güçlü her zaman haklıdır, öyleyse yapılacak şey, her zaman güçlü olmaya bakmaktır. Güçlünün yok olmasıyla ortadan kalkan bir hakka hak diyebilir miyiz? İnsan boyun eğecek olduktan sonra, ödev dolayısıyla niye boyun eğsin? İnsan boyun eğmeye zorlanıyorsa, boyun eğmek zorunda değil demektir. Görülüyor ki, hak sözü güç’e hiçbir şey eklemiyor; bu bakımdan hiçbir anlam da taşımıyor.
16
Aynı sonuca, Hristiyan tanrı kavramının bir eleştirisi de ulaştırır. —Kendine olan inancını sürdüren bir halk, kendi öz tanrısına da sahiptir. Onda, kendisini üstte, tutan koşulları, kendi erdemlerini yüceltir,—kendinden duyduğu hoşnutluğu, güçlülük duygusunu, bunlar için müteşekkir olabileceği bir varlığa yansıtır. Zengin olan, vermek, dağıtmak
Osmanlı Devlet Anlayışı
Bağımsız olmakla ne kazanacaklardı? Öz-
gürlük. Zaten büyük oranda özgürdüler, çünkü nasıl istiyorlarsa öyle
yaşıyorlardı ve kendi kurallarını uyguluyorlardı. Aslında her şeyden
büyük ve güçlü olan padişah otokrat olarak kabul edilmesine karşın
pek çok alanda kısıtlı yetkilere sahipti: buyrukları önünde boyun eğmek zorunda olduğunu hissettiği şeriat yasası ve egemenlik altına
alınan milletlerin örfi kanunları tarafından kısıtlanıyordu. Ama impa-
ratorluk teokratik bir devlet olmaktan da uzaktı, çünkü o dine hizmet
etmektense dinin kendisine hizmet etmesini sağlıyordu. Osmanlı İm-
paratorluğu bir otokrasi değildi, çünkü şehzadeler de, vezirler de
keyfi bir güce sahip değillerdi.
Sayfa 400 - KABALCIKitabı okudu
1920'de on iki ihtiyarın ölümüne şahit oldum. Bu on iki ihtiyarın hemen hepsi seksen, doksan yaşlarında adamlardı. Birisini iyi tanırdım. Babamın ahbabıydı. Yoksul bir köylüydü. Suçu mu? Evinde, duvarda çar Nikola'nın resmi asılıydı. Çar Nikola'yı sevdiği için değil, çarın sakalına imreniyor ve kendi sakalını da Nikolavari kestiriyordu. Biz, çocuklar ona gülüyorduk. Çünkü sakalını kestiriyordu ama kenefe gittiğinde pantolonunu düğmelemeyi unutur, her şeyi meydanda, halkın arasında dolaştığı anlar olurdu. Onu kralcısın diye öldürdüler; hem herkesin gözü önünde! Halk seyirci kaldı. Halkın arasından biri çıkıp, bir tek kişi ses çıkarmadı. Hiç kimse! Niçin? Çünkü güç! Güce teslim olmak, boyun eğmek, haksızlığı hak yerinde kabul etmek...
Sayfa 102 - Ötüken Yayıncılık
