GELECEĞİN KADROSU
Vahideddin Divanıharbiyle yabancı işgal kuvvetlerinin, Istanbul'da birleriyle, vatanseverler tevkifinde yarışa girdikleri o günlerde, mesela 1919 Ocak-Subat aylarında ortada tuhaf bir durum vardı. İleride Anadolu'da başlayacak Milli Mücadelenin hemen bütün önder şahsiyetleri o sırada, İstanbul'da toplanmış bulunuyorlardı: Mustafa Kemal Paşa, İsmet Bey (Paşa), Fevzi (Çakmak) Paşa, Kazım Karabekir Paşa, Ali Fuat Paşa, Refet Paşa, Rauf Bey, Kara Vasıf Bey, Nureddin Paşa, Kemaleddin Sami Paşa, Mersinli Cemal Paşa, Adnan Bey (Adivar) vb. Sonra da aynı hareketin fikir ve kalem kadrosu: Falih Rıfkı, Rusen Eşref, Yunus Nadi, Halide Edip, Hüseyin Ragıp, Akçeraoğlu, Ziya Gökalp, Hamdullah Suphi vb. Yani geleceğin reisicumhurları, başvekilleri, zafer kumandanları, isgal kuvvetleri ile Vahideddin divan-ı harbinin elleri altındaydılar... ve siyaset adamları İstanbul'da, Eğer bunlar hep birden ve bir gecede tevkif edilselerdi ne olurdu? Milletin, ordunun yapısı ergeç ve elbette yeni şahsiyetler yaratacaktı. Ama nasıl ve ne zaman? Malta'ya sürülecek yalnız bir Mustafa atacaktı. hile böyle karanlık bir akıbete sürüklendiğini düşünmek, nemalin dönmeleri verir.
Gerçi bunlar arasında o zaman henüz bir fikir birliği yoktu. Ama bunlar bu fikir birliğini kurabilecek önder insanlardılar. Bu önder kabiliyette insanların kaybı, olayların akışını çok değiştirebilirdi.