Kopyalanmış Adam José Saramago

Son zamanlarda her kitap aldığımda, elim onun kitaplarına gitti. Merakla başlayan Saramago serüvenim, basılmış bütün kitaplarını okuyarak tamamlansın istiyorum. Okuduğum ve beğendiğim bir kitabın ardından, diğer kitaplarını da okumayı düşündüğüm yazarlar olmuştu herkes gibi. 1K’da en çok okunma, en yüksek puan gibi kriterlere bakarak okuyacağım kitaplara eklemişimdir bu yazarların kitaplarını. José Saramago’nun kitapları içinse böyle kriterlerle ilgilenmiyorum. Benim için her kitabı şimdiden değerli.

***Alttaki paragraf biraz spoiler içerir***

Kopyalanmış Adam da Saramago’nun okuduğum diğer kitapları gibi ilginç bir konuya sahip. Kitap, başkarakter Tertuliano Máximo Afonso’nun izlediği bir filmde, kendisine tıpatıp benzeyen bir oyuncuyu görmesiyle başlar. Bu durum için ‘benzemek’ kelimesi hafif bile kalır; sesinden, vücudundaki izlere kadar tamamen aynısı olan bu adamın varlığı, Máximo Afonso’yu derinden sarsar. Kopyasını bulmak için çok çabalar ve tanıştıklarında, artık hayatlarına eskisi gibi devam edemezler.

Saramago’nun kitaplarında anlatıcı, kendini mutlaka belli eder. Konunun bir yerinde araya girer -ki bunu sık sık yapar, yokluğunu hissetmezsiniz- ve okuyucuyu başka düşüncelere savurur. Konuyu toparlamayı da iyi bilir, bu yüzden hikâyeden de kopmamış olursunuz. Bu kitaptaki anlatıcı, okuduğum üç kitabı içinde en muzip olanıydı. Özellikle kitabın ilk yarısında, beni çokça güldürdü :)

Kitabın en sevdiğim yanlarından biri, başkarakter ile sağduyusu arasında geçen diyaloglardı. Kitabın sonu da oldukça başarılıydı. Saramago’yu okuyanlar bilir; yazı stili farklıdır, noktalama işaretlerinden sadece nokta ve virgülü kullanır. Diyaloglar da virgülle ayrılıp büyük harfle başlar, bu yüzden de kimin ne söylediği bazen karışır, konuşmanın başına dönmek zorunda kalırsınız. Bu yazı biçimi bazen sorun oluştursa da; bazen diyaloglar birbirini öylesine tamamlar ki, sanki hepsi tek bir kişinin sözleri olur. Bu da, bu yazı biçiminin bir artısıdır benim gözümde.

Okuduğum üçüncü kitabı sonrasında José Saramago’nun şu anki favori yazarım olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Kitaplarının bazısı hüzünlendirip bazısı güldürmekle birlikte hep düşündürüyor ve şaşırtıyor. Üç kitabı birbirinden farklı olsa da, hepsi keskin bir zekânın ürünü.

Ben Saramago’yu çok sevdim. Okuyun. Siz de seveceksiniz :)

Bir José Saramago eseri daha biter ve kitaplıktaki yerini alır. :) Kopyalanmış Adam okuduğum üçüncü Saramago eseriydi ve ben kitabın başından itibaren "Keşke Saramago'yu bu eserle tanımış olsaydım." demekten kendimi alamadım. İnsanın fiziksel olarak kendinden bir tane daha olduğunu öğrenmesinin hayatinda ne gibi olumsuzluklara sebebiyet vereceğinin etkili bir kanıtıydı bu kitap. Düşünsenize sizden bir tane daha var, bu insanin sizinle hiçbir kan bağı yok ve bu insanla aynı şehirde yaşamaktasınız. Hayali bile kötü. :) Kitaptaki Afonso ve Claro isimli karakterlerin yaşadıkları bu benzerlik durumu, iç sesleriyle birlikte yansıtılmış okuyucuya. Saramago okuyanlar yazarın noktalama işaretleriyle arasının pek iyi olmadığını bilir. :) Bu kitapta da sadece virgüllerle ayrılan uzun uzun cümleler ve diyaloglar mevcut. Noktalama işaretlerinin alıştığımız tarzda yer almaması yazarın kitaplarında sevmediğim bir yön. 300 sayfa olmasına rağmen konsantre olmaksızın okunabilecek bir eser değil. Zira diyaloglar düz yazı şeklinde verildiği için insan dikkatini kaybettiği anda "Bunu kim söylemişti?" deyip başa sarabiliyor. Ayrıca Saramago'nun, karakterlerin sağduyularıyla yaptıkları hayali konuşmalara yer vermesi ve ara sıra konunun dışına çıkarak esprili bir dille farklı konulardan dem vurması da kitaba odaklanmanızı gerektiren diğer unsurlardan. Bu denli dikkat istemesine ve 5 sayfada anlatılabilecek bir olayın okuyucuyu sıkmadan 20 sayfada süslenerek, ağır ağır anlatılmasına rağmen okurken son derece zevk aldığım kaliteli bir eserdi. Saramago okumaya yeni başlayanlara şiddetle tavsiye edilir. :)

Kitabı okuyalı biraz zaman oldu. Okur okumaz inceleme yapmıştım. Fakat fark ettim ki Jose Saramago kitaplarında kendini hemen ele vermeyen gizle yine karşıma dikilmişti.

Kitabın başkarakteri Tertuliano Maximo Afonso, kendisinde utanma hissine neden olan ilginç ismine oldukça zıt, heyecansız bir yaşam sürmektedir. Daha önce neden yaptığını bilmediği bir evlilik başından geçmiş, sonrasında da yalnızlığı tercih etmiştir.
Yarının ne getireceğini hiç düşünmeden yalnızca o ândaki sorumluluklarını düşünen Afonso, bir lisede tarih öğretmenidir. Onun ruh hâli dışardan epey bir umutsuz görünüyor olacak ki matematik öğretmeni olan arkadaşı ona bir film önermiş, biraz keyiflenmesi gerektiğini söylemiştir.
Adamımız Afonso ise hiç de "Bir film izledim, hayatım değişti." diyecek cinsten biri değildir. Oysaki onu bir sürpriz beklemektedir. İzlediği filmde pek de önemli bir rolde olmayan oyuncu, Maximo Afonso'nun tıpatıp benzeridir. Çoğumuzun "İnsan insana benzer." deyip geçiştireceği bu durum, Afonso'nun hayatına hiç de alışık olmadığı bir heyecan getirecektir.


Olay örgüsüne ve kitabın konusuna baktığımızda sıradan olmayan, ilgi çekici bir kitap olduğunu fark ediyoruz. Kişinin kimlik bunalımı, eşyalara yüklediği anlam ve aidiyet hissi arka plânda bizi karşılıyor. Kitabın içine karakter olarak bir de sağduyu eklenince tam bir okuma şenliği oluşuyor. Dikkatinizin dağılmaması için, kitaba odaklanmanız gerekiyor.


Kitabı oluduktan sonra, kitaptan uyarlanan "The Enemy" filmine göz atmak istemiştim. Fark ettim ki film, kitapla paralel gitmiyordu. Kitabı okumayanların kafasında birçok soru işareti oluşabilirdi. Belki bir kitapsever olarak bu konuda objektif olmadığım düşünülecektir; ama ben kitapta bulduğum tadı, ne yazık ki filmde bulamadım. Yine de izlenmeye değer olduğunu söylemeden edemeyeceğim.


Herkese keyifli okumalar dilerim...

Dehşet bir gerilim de diyebilirsiniz, felsefi içerikli bir roman da diyebilirsiniz, bireyin toplum içindeki rolünü de sorguluyor diyebilirsiniz. Lakin okumaktan keyif alacağınız kaçınılmaz bir gerçek.

Aslında Jose Saramago okumaya ilk önce Körlük'le başlayacaktım ama Kopyalanmış Adam'dan uyarlanan sinema filmini yakın zamanda izleyip çok etkilenince ve kafama takılan bazı şeyler olunca bu kitaba öncelik vermeye karar verdim. Kitaptan uyarlanan filmleri izledikten sonra bir süre ara vermek filmdeki ayrıntıları biraz olsun unutmak ve böylece kitaba kendinizi vermenizin daha kolay olduğunu düşünenlerdenim. Hem sinema aşığı hem de kitap aşığı biri olarak ilk önce filmi mi yoksa kitabı mı tartışmasına hiç girmiyorum. Kopyalanmış Adam'da kitabı ve filmi arasında farklı yorumlanmalar olduğunu; her ikisinin de konuya kendine göre bir şeyler kattığını söylemeliyim. İster kitabından ister filminden başlayın ama ikisini de keşfetmenizi tavsiye ederim.