Mem û Zîn
Hetta weku ker nebî tu el'heq
Kengê dibiye wezîrê mutleq
Şîrove: Birastî ku heta mirov nezan û ker nebe, mirov nabe wezîrê mutleq û ser li fermana şah û mîran da.
Balkêşî: Ev malika, gotinek pêşîyan ya Farisan tîne bîra mirovan, ya ku dibêje:
Eger xer nemîbûd qazî nemîşod. wate:
"eger ker neba, nedibû qazî".
Ew gotina jî çîrokek wê heye:
Dibêjin yekî dixwast bibe qaziyê bajarekî, lê şêxê(mezinê) wî bajarî nedipejirand. Daku qazî destek peyda kir û kerek wek bertîl ji şêxî ra şand û li dû ra şêx ew wek qazî pejirand.
Jêrenot
el'heq: bi rastî
mutleq: bi durustî, serbixo
wezîrê mutleq: wezîrê ku ji gotina şah yan mîran dernekeve û herçî ew bêjinê eger bi ziyana gel be jî bipejirîne û şah û mîran ji karên nebaş dûr nexin û bergiriya kiryarên wan yên nebaş nekin.
Mem û Zîn
Dasitana beyana Newroza sultanî,
tesmiyeyê mewsimê surûr û şadimanî,
bi mersûmê qedîmê Kurdistanî,
ku wana digotê: Sersal û 'ed dikirin bi 'îdê wisal
...
Roja ku dibûye 'eydê Newrûz
Mem û Zîn
Herçende qewî muşşeweş im ez
Ewçend bi muşşeweşî xweş im ez
Sed sal eger bikin mi me'hbûs
Ma ez qe dibim ji weslê meiyûs?
Şîrove: Herçende ku ez(Mem) li vê zindanê da gelekî perîşan û aloz im, lê ez bi wê alozî û perîşanbûna xwe dilxoş im. Eger li ser te(Zîn) sed salî jî min zindanî bikin, ma ez qet ji weslê bêhêvî dibim?
Ehmedê Xanî
Jêrenot:
Muşewweş: perîşan, aloz
Meiyûs: bêhêvî
Şîroveya Mem û Zîna Ehmedê Xanî
Qet 'xîret e ey penahê 'alem
Qet layiq e ey şebanê adem
Ev gurgê le'înê bedserencam
Jêkra biketin me şubhê e'xnam
Şîrove: Ey Xwedayê piştîvan û penahdarê cîhan û cihaniyan, ey şivan û nobedarê mirovan, qet xîreta te çawa dipejirîne, ku şeytanê(gurê) le'înê dawîpîs, me zarûyên ademî weke pez jek belaw bike û bibijiqîne?
Penah : piştevan
Şeban : şivan
Gurg : gur
Bedserencam: dawîxerab
E'xnam: pez
Ciwankarî: Teşbîhek vekirî di vê malikê da heye. Xanî Şeytan wekandiye gurgekî û mirov jî wekandiye keriyek pez û Xudê jî wekandiye şivanê wan pezan.
Ehmedê Xanî
Mem û Zîn
Zînhar mu'hub mebe li xiraban
Ne dost ne dujminê kilaban
Ger dost bî dê biken te mirdar
Wer dujminî dê te ken birîndar
Şirove: Ez bextê te da me, çi caran nebe heval û hogirê mirovên xerab. Çi caran ne bibe dostê segan û ne jî bibe dujminê wan. Eger tu bibî dostê wan, dê te jî weke xwe mirdar bikin. Eger tu dujminê wan bî jî, dê te birîndar bikin.
Ehmedê Xanî
Jêrenot:
Kilab: kûçik