Engelhardt Mustafa Reşit Paşa için: “Mustafa Reşit Paşa Avrupa’yı tatmin etmek, itimadını kazanmak ve onun ayağı dibinde çömelmekten başka hiçbir politika ve gaye takip etmiş değildir.” Avrupalı uşağını iyi tanıyor.
Avrupa'da Genç Osmanlılar için Mustafa Fazıl Paşanın bağladığı maaşlar, yüksek paralardı.
Sayfa 282Kitabı okudu
ÇELİŞMELİ BİR MÜCADELE KADROSU VE MUSTAFA FAZIL PAŞA
Enver Paşa nesli genç yaşlarında, hep onun şiir ve eserleri ile beslenecektir...
Sayfa 35 - Remzi KitabeviKitabı okuyor
ÇELİŞMELİ BİR MÜCADELE KADROSU VE MUSTAFA FAZIL PAŞA - Namık Kemal!
Bizde Meşrutiyet mücadelesinin ve fikrinin büyük temsilcisi ve imparatorluğun yakın tarihinin en büyük devlet adamı odur.
Daha ileride onu tanıyacağız. Ama şimdi burada, aynı hareketin büyük mücadelecisi ve bu yolda gelecek neslin ruh ve heyecan kaynağı olan genç bir insan üstünde duralım. BU ATEŞLİ VE RUHLARDA ÇIĞIR AÇICI İNSAN, NAMIK KEMAL'DİR
Sayfa 35 - Remzi KitabeviKitabı okuyor
Mısır, daha erken dönemde öğrenci göndermekle kalmaz: 1840'lı yıllarda Paris'te bir okul açar. Masraflar, Hidiv'den, yani Mısır halkının cebinden, hocalar Fransız Mason ve Yahudilerinden bir okul... Bir İslam ülkesine yönetici yetiştirecek Masonlu, Yahudili bir okul... Böyle bir okuldan ne beklenebilirdi ki? Nitekim Osmanlı'yı yıkan "Genç Osmanlılar" denen Jön Türkler o okulda Mısır Hidivi'nin kardeşi Mason Mustafa Fazıl Paşa'nın himayesinde yetişecektir. İslam dünyasında ilk laiklik önerisini de bu adam yapacaktır.
Sayfa 97
Bütün bu gençlerin maddi dayanağı Mustafa Fazıl Paşadır. Mustafa Fazıl Paşanın siyasi mücadelesinin sebepleri ise, nihayet bir taht kavgası, yani kısacası, menfaattir.
Sayfa 38Kitabı okudu
Harp Akademisinde iken gelecek Mustafa Kemal'i bir Osmanlı paşası kâhince haber vermiştir. Ali Fuad'ın babası İsmail Fazıl Paşa idi. Onun Boğaziçi'ndeki yalısında gece yatısına giderdi. Sonradan Viyana'da büyükelçilik eden, üç dört dil bilen, çok okumuş Ali Nizami Paşa bu delikanlının arkadaşı tarafından pek övüldüğünü duymuş, bir gün de kendisi onunla uzun boylu konuşma fırsatı bulmuştu. Ali Fuad'ın anlattığına göre Ali Nizami Paşa, Mustafa Kemal'e der ki:
- Mustafa Kemal Efendi oğlum, seni övenlerin yanılmadıklarını anlıyorum. Sen bizim gibi yalnız normal subaylık hayatına atılmıyacaksın. Memleket kaderi üzerine tesirli olacaksın. Sözlerimi iltifat olarak alma. Sende memleket başlarına gelen büyük adamların daha gençliklerinde gösterdikleri müstesna kabiliyet ve zekâ alâmetlerini görüyorum. İnşallah yanılmamış olurum.
Çünkü Mustafa Fazıl Paşanın mücadeleye atılış sebebi, Meşrutiyet sevgisinden ziyade, hanedanlık davası, yani Mısır'da post kavgasıydı.
Sayfa 29Kitabı okudu
Fakat İsmail Paşa, Sultan Aziz'i de kazanarak bu usulü değiştirince, bu hareket Mustafa Fazıl Paşayı küstürdü.
Sayfa 29Kitabı okudu
Böylece, hükümet telâşa düştü ve olaylar, biraz tesadüflerin, fakat daha çok, Mustafa Kemal’le arkadaşlarının (özellikle Ali Fuat Paşa ve babası İsmail Fazıl Paşa) hesaplı hazırlıklarıyle nihayet, onun bu bölgeye III. Ordu Müfettişi olarak ve bizzat padişah ve Ferit Paşa tarafından gönderilmesi imkânını sağladı.
Sayfa 399
