Yabani bitkilerin aksine, kültive bitkilerin hemen hepsi bir tarihte Türk toplumuna dışarıdan gelmişler. Hemen hepsinin adı yabancı.
En eskilerden elma ve arpa muhtemelen yabancı asıllı kelimeler, fakat nereden geldikleri tartışma konusu. Alıç, armut, ayva, çavdar, çay, dut, havuç, hıyar, incir, karnabahar, karpuz, kayısı, kereviz, mercimek, nar, nohut, pamuk, patlıcan, pirinç, şalgam, şeftali, turp, turunç Farsçadan alınmış. Çoğu Malazgirt savaşından çok önce, Türkler henüz Orta Asya’da at koştururken Türkçeleşmişler. Anadolu’da Rumlardan bezelye, enginar, fasulye, ıspanak, kiraz, lahana, mantar, marul, maydanoz, muşmula, pırasa, roka, Ermenilerden pancar ve belki pazı, Balkan Slavlarından vişne gelmiş. Araplar afyon, bakla, bamya, limon, muz, safran gibi birkaç egzotik ürünle Türk tarımına katkıda bulunmuşlar. 16. yüzyılda Amerika’dan İspanyollar aracılığıyla domates ve patates, Doğu Asya’dan Portekizliler vasıtasıyla mandalina ve portakal alınmış. Yakın yıllarda bunlara ananas, avokado, brokoli, greypfrut, kivi, mango, nektarin, soya ve daha neler eklendi.
Hüseyin Baykara Sohbeti
Ama Osmanlı şairleri açısından meseleye bakacak olursak bu ilişkinin en güzel örneği, Herat'ta ortaya çıkan ve Batılı araştırmacıların adına Türk Rönesansı dedikleri faaliyette, bir başka tabirle Hüseyin Baykara ile Molla Cami ve Ali Şir Nevai arasında gözler önüne serilen manzarada sergilenmiştir. Çok fazla tetkik edilmemiş olmakla birlikte Herat'ta ortaya konan Türk sanatı, sadece edebiyatta değil, musiki, hat, resim ve süsleme sanatlarında Anadolu'daki benzer örneklere büyük ölçüde modellik etmiştir. Buna ek olarak Sultan Mahmud'la Şehname şairi Firdevsi ve Sultan Sencer'le Enveri arasındaki ilişkiler de şairlerin özlediği manzaralardır. Ama bunların hiç birisi Hüseyin Baykara'ya yönelik özlem kadar değer taşımaz. Nitekim bu yüzden Anadolu yazı dilinde seviyeli bilim, kültür ve sanat sohbetlerinin adı, Hüseyin Baykara sohbeti (meclisi) şeklinde bir deyim niteliği kazanmıştır.
Sayfa 41 - Mustafa İsen
