Bu Ülke Cemil Meriç

Kitabı ilk okumaya başladığımda şöyle bir paylaşımda bulunmuştum : “Bu kitabı ben nasıl okuyacağım ki, her okuduğum paragrafta bir şeyler paylaşma hissi yaşatıyor, çevreme bakıyorum, kimle paylaşacağım ki kim beni anlayacak... Heyecanla bir iki deneme yapıyorum, tık yok... İnsanın içinde bir coşku uyandıracak bir düşünce fırtınası başlatacak bir kitabı bitirmek olmaz herhalde, bitmez değil mi böyle bir kitap... Tekrar tekrar okunur, evet okunur; eskimez de böyle bir kitap... Aynı zamanda utandırır böyle bir kitap, adamlıktan soğutur, sorgulatır, şimdiye kadar neredeydin dedirtir; suç ve cezayı çocukluğunda okuyan bir düşünürün düşünceleri karşısına ne yüzle suç ve cezayı bu yaşıma kadar okumadan çıkıyorum öz eleştirisini yaptırır.”
Evet, o gün dediğim gibi adamlıktan soğutur, utandırır derken kendi çapında bir adam olarak yazıyorum. Ülkenin her ferdine, ya da her insana -evrensel bir kitaptır- hitap ettiği kadar asıl hedefte aydınlar vardır, söz de aydınlar. Halen de öyledir. Düşünmek yerine hazırı alıp kullanırlar, o yüzden olamıyorlar, ham kalıyorlar. O yüzden kabuğumuzu kıramıyoruz.
Bir ansiklopedi adeta “Bu ülke” kitap olarak, okunup bitirmek bu kitabı teknik olarak söylenir, bitmez ki, adam yemiş yutmuş. Onları benim gibilerin sindirebilmesi için, bir kere çok araştırması gerekir. Her araştırma yeni okuma demek, her okuma yeni okumalara yelken açmak demek. Bitmez… Ne güzel söylüyor okumakla ilgili üstat: "Okuduğunu tahlil etmeyen, daha önce okuduklarıyla karşılaştırmayan, her an kendi kafasını kullanmayan zekâsını mahveder. Okumak, sayfanın bütününü, cümleleri, kelimeleri anlamaktır. Dikkat gevşeyince gölge düşünceler kalır kafada. Çabuk okuyan dikkatini teksif edemez."
Kitabın son bölümünde basında çıkanlardan birkaç pasaj var. Muhittin Nalbantoğlu demiş ki : “Bazen öyle eserler vardır ki, onları her Türk aydınına adeta zorla okutmak mecburiyeti konmalıdır Sayın üstadımızın eserleri bu bakımdan en baş sırayı alabilecek kıvamda eserlerden meydana gelmektedir. Ancak, bir cümleyi belli bir saatte yazdığını tahmin ettiğimiz Cemil Meriç Beyin eserinden de, o nispette faydalanmak için, yine her cümlenin üzerinde derin derin düşünerek, o cümlenin mânasını yeniden keşfetmeye ve anlamaya çalışarak okumak lazımdır. Bazen bir sahife yazı, hattâ bir cümle, bir adamın hayatının akışını değiştirir. Üstadımızın son yayımlanan dört büyük eseri de bu kabil eserlerdendir..."
Kitap bir ansiklopedi olduğu kadarıyla Cemil Meriç’in Entelektüel Biyografisiyle, Üstadın aforizmaları diyebileceğimiz Fildişi Kuleden ve Baki Kalan bölümleriyle çok değerlidir. Çözümlenmesi için düşünülmesi gereken özdeyişlerdir. Ve Kanaviçe, isim bile ne kadar manalı. Kanaviçedeki indeksi araştırmak ve sonra araştırdığın bölüme denk gelen yeri tekrar okumak… Bitmez…
Yine kitabın sonunda basında çıkanlardan alın size mükemmel final. Alev Alat’lı Nisan 1984 yazdığına göre ve anlatısına geçenlerde diye başladığına göre olay da o tarihlerde olmuş demektir. Aktarıyorum: “Geçenlerde bir dostuma Bu Ülke'yi gösterdim: Yayınevinin adını (Ötüken) görünce kapağım bile açmadı. Nedir bu kadar korkutan?... Ben, demokrat olma çabası içindeyim, diyordu kapağı açmayan.” Bu kafalarla ne olacak ki, bunun tersi de geçerlidir. Fakültede hiç unutmam, Edebiyat dersinde Nazım Hikmet’in kitaplarını aldığımı söylediğimde, bir linç edilmediğim kalmıştı; solcu, sosyalist değilim lakin kısır dünyamda okumak istedim. Ben karar vermek istedim, şimdi de öyledir. Devam etmiş Alev hanım: “... Fırtınasının önüne kattı, savurdu, tartakladı, tahrik etti, meydan okudu Meriç. 'Arkamdan geleceksen, kiminle yola çıktığım bil' diyor, ‘ama yol dikenlidir, ama hazırlıksızsın, ama alışageldiğin sistematiği yok yazıların' ... 'Yazar, düşüncesini yardım olsun diye sunmaz. Bir mükâfattır bu. Lâyık mısınız, değil misiniz? Anlamak ister' diyorsun. Sözde kibrini 'Kanaviçe' yadsıyor, üşenmeden sıraladığı referanslar yadsıyor. Dip notlan kendisine saklayıp, fetva vermek de vardı. Bundan dolayıdır ki kitabından, ışığından, yani senden korkmuyorum. İnsanları sevmesen yazmazdın.”
Yaa Ne güzel söyledi Alev hanım “İnsanları sevmesen yazmazdın.” Alın okuyun, değişmek için okuyun derim. Üstat tahrip değil birleştirmektir bu kavga diyor, buyurun siz okuyun : “Münakaşa eden iki insan, aynı graniti yontan iki heykeltıraş, hakikati arayan iki yol arkadaşı. Hedefi, tahrip değil, terkiptir bu kavganın. Mağlubun muzaffer olduğu tek yarış. Yanıldığını kabul etmek, yeni bir hakikatin fethiyle zenginleşmektir: parçadan bütüne, karanlıktan aydınlığa geçiş.”

Bu Ülkeyi, bu ülke okumalı. Bu sözü o kadar fazla duydum ve gördüm ki, acaba neden?, diye çok düşündüm. Okuyunca hakikaten neden söylendiğini anladım. Kitap tamamen özgür bir düşünceyle ve çok etkili bir üslupla yazılmış. Kitabın başında Mahmut Ali Meriç tarafından derlenmiş bir biyografi bulunuyor ki bu da okuduğun kitabın nasıl bir insan tarafından yazıldığını sana gösteriyor. O kadar fazla dikkat çeken, dobra dobra suratına her şeyi söyleyen bölümleri var ki. Sonunda bulunan kanaviçe ve kitaba dair yorumların bulunduğu kısımlar da çok güzeldi. Kitap Mahmut Ali Meriç tarafından derlenmiş, bayağı da başarılı olmuş. Değinilen konular o kadar ilgimi çekti ki anlatamam. Biz okurları sınıflandırdığı kısımda epey takıldım mesela. Acaba burada gerçekten hangi gruba giriyorum diye. Galiba tam da istediğim yerdeymişim. Okuduğum her kitaptan olduğu gibi bundan da çok fazla alıntı birikti. İyiki okudum dediğim bir kitap daha....

Bu kitap için ne söylesem az kalır...

Ufuklar açan, perdeleri kaldıran, neden ile başlayan sorularımıza cevap veren, bak demek bunun aslı böyleymiş dedirten, mükemmel bir eser.

Cemil Meriç, bu ülkenin övünç duyulması gereken düşünce adamı.

Elimdeki kitap İletişim Yayınlarının 1995 'teki 10. Baskısı. Yeni baskılarda var mı bilmiyorum lakin bu baskının son sayfalarında farklı yıllarda kitap hakkında yapılmış incelemeler bulunmakta. Bunlardan birini kitabı okumanızda güdüleyici olacağı umudumla sizinle paylaşmak istedim. Buyrun.


BU ÜLKE
"Şiirle öfkeyi, tefekkürle heyecanı birleştiren edebî, fikrî, içtimaî bir eserin adıdır Bu Ülke...
Profesör Kaya Bilgegil'in bir sohbette: 'elimde olsa mekteplerde kıraat kitabı diye okuturdum'
dediği bu eser, yazanın diğer eserlerine kaynak teşkil ediyor.
... Yeni nesil, geçmiş nesillerin hatalarına düşmemek, günahlarına bulaşmamak için, ışık tutan
Bu Ülke'yi okumalı."
islâmî Hareket, 1.6.1978


Şiddetle tavsiye ederek.
Okumalısın...

Cemil Meriç en beğendiğim yazarların başında gelir. Kendisi gerçek bir yazar ve okuma, yazma aşığı. Bu uğurda gözlerini kaybediyor ama asla kitapları bırakmıyor. Cemil Meriç için çok fazla sıfat, tanımlama duyabilirsiniz. Genellikle batıcı, marksist, sosyalist, Türkcü... gibi. Ama o kendisini " İnsanlığın düşünce tarihini tavaf eden bir şakirt (çırak) " olarak görüyordu. Kitabın ilk 70 sayfasında alıntılar ve otobiyografi var. Bu Ülke kitabında sağ-sol çatışması, batının taklit edilmesi ve batılaşmayı eleştirmiş yazar. Cemil Meriç i okuyup, anlamak gerçekten zordur. Bu yüzden herkes okuyamaz bir Cemil Meriç kitabını. Az yazıp çok anlamanızı bekler, düşünmenizi, sorgulamanızı ister. Kısacası her kitabı gibi bu da okunmaya değer...

Kaç defa okuduğumu hatırlamıyorum. Âmâ her elime aldığımda güncelliğini koruyor. Hiç okumamışım gibi heyecanla çeviriyorum sayfalarını.

Baş yapıt. Cemil Meriç ustanın en iyisi. Okumayan var mıdır? acaba diye sormadan edemedim. Şiddetle tavsiye ediyorum.

Bu ülkede, Cemil Meriç’in “aynı kaynaktan fışkırdılar” dediği eserler dizisinin önemli bir halkası. “Bir çağın, daha doğrusu bir ülkenin vicdanı olmak, idrakimize vurulan zincirleri kırmak, yalanları yok etmek, Türk insanını Türk insanından ayıran bütün duvarları yıkmak”

kısacası:
Ben kim ona inceleme yazmak kim...

Memleket meselelerine ne kadar meraklısınız? Ne kadar bilgilisiniz? Çok mu kitap okuduğunuzu düşünüyorsunuz? O halde henüz Cemil Meriç'i tanımamışsınız demektir. Kitaplarıyla, yaptığı işlerle ve düşünceleriyle Türkiye'nin ruhudur Cemil Meriç.

Şimdi size okumaya adanmış bir ömürden bahsetmek istiyorum. Zayıflayan gözleri yüzünden masanın üstüne bir tabure koyup orada okurmuş kitaplarını, ışığa daha yakın olmak için. Okumaktan gözleri kör olmuş bir adamdır Cemil Meriç. Düşünceleri özellikle doğu-batı, sağ-sol ayrımları üzerinde gidip gelmiştir. Bu düşüncelerini yazdığı birçok kitabında açıklamıştır. Bu Ülke ise bu kitaplarının bir bileşimi gibidir adeta.

Bu kitabın türüne deneme demeye dilim varmıyor. Bir düşünce defteri adeta. Kendi hayatından kesitler de var, aydınlar, yazarlarla ilgili derin bilgiler de. Ve düşünceler, her şey hakkında, herkes hakkındaki düşünceler... Bir edebiyat denizi bu kitap. Üstünde tayfunlar kopuyor, fikirler şimşekler gibi çakıyor. İnsana daha çok okuma merakı kazandıran ve yeni bakış açıları kazandıran bir kitap olmuş Bu Ülke. Bu bağlamlarda ne kadar yetersiz olduğumuzu öyle bir amaç gütmeden yüzümüze çarpıyor Cemil Meriç.

Tanzimattan beri süregelen yanlış batılılaşma ve doğu-batı kavgası üzerinde özellikle durmuş. Sola kızmış, sağı yetersiz bulmuş. Hayranı olduğu Hint ülkesi ve edebiyatı gibi birleştirici olmayı seçmiş. Belki de o yüzden onun için çekilen belgesele Türkiye'nin Ruhu adını vermişlerdir. Belgeseli de izlemenizi ve bu aydın yazarımızın hayat hikayesini öğrenmenizi özellikle tavsiye ederim. Keyifli okumalar...

Benim için önemli sayılacak referanslarla başladığım bu kitap için beklentim bir hayli yüksekti. Beklentimi büyük ölçüde karşıladı Cemil Meriç.

Kitap, Cemil Meriç'i çok yakından tanıma fırsatı sunuyor bize. Lafını esirgemeyen, konuşmaktan, yazmaktan çekinmeyen, cesur bir insan tanıdım bu kitapta. Kitabın başında yer alan biyografisi dışında içinde yazdıkları daha çok tanıtıyor bize kendisini. Tabiki beğenmediğim görüşleri oldu hatta hiç katılmadıklarım da oldu ama zaten kendisine ait belli düşüncelere sahip olmak hiçbir fikre, düşünceye sırt çevirmemekle başlar ve ben de bu kitapla bilgi ve düşünce birikimime çok şey kattım böylelikle.

Üzerine düşüne düşüne ve sindire sindire okuduğum kitap inanılmaz bir genel kültür kaynağı. "Kanaviçe" bölümü es geçilmemeli hatta benim gibi hem referans gösterildiği yerde hem de kitabın sonunda tekrar tekrar okunmalı. Hatta abartıp bazı referanslar için internet ortamında araştırma bile yapılmalı, yeni kitap listeleri oluşturulmalı yazarlardan.

Sonuç olarak bana zenginlik kattı ve çok şey öğrenmeme sebep oldu. Yazarın tabiriyle genç tecessüsüm harekete geçti.

Namık Kemal, Ziya Paşa kuşağından İbn Haldun'a, Hindistan'a Buda'ya; Rousseau, Machiavelli'den Balzac'a, Voltaire'e...

Kendisini kimi fikir adamıyla paralel görür. Kimisi ile de taban tabana zıt, yerin yedi kat altına gömer tezatlarını Cemil Meriç. Keskin diliyle kendi döneminin Nef'i sidir belki de. Tanzimat aydınlarını ve ona göre aydınlanma çabasıyla durumu daha da karartanları hedef tahtasına koyar Meriç. Toplumu kurtarmak için ortaya atılan pekçok fikrin ne olduğunu, ne derece doğru olduğunu aktarır.

Meriç, gözlerini henüz kırk yaşını göremeden kaybetse de bu durum sadece dış dünyayı fiziksel olarak görmesini engeller. Yazmaktan, araştırmaktan, kendini ortaya koymaktan hiçbir zaman ayrılmaz. Bu Ülke eseri için de "Bu sayfalarda, hayatımın bütünü, yani bütün sevgilerim, bütün kinlerim, bütün tecrübelerim var. Bana öyle geliyor ki, hayat denen mülâkata bu kitabı yazmak için geldim; etimin eti, kemiğimin kemiği." demiştir.

Meriç'in düşüncelerinde en çok etkilendiğim bölüm, Alev Alatlı'nın da eser üzerine yaptığı inceleme yazısında değindiği gibi şöyledir ki:
"Düşüncenin her korkudan âzâd olduğu bir ülke
Bir ülke ki insanları dimdik,
Dünya duvarlarla bölünmemiş,
Kelimeler gönlün derinliklerinden fışkırır,
Emek kemâle uzatır kollarını,
Aklın ırmağı alışkanlıkların karanlık çölünde
kuruyup gitmemiş,
Ne olurdu Tanrım! Benim yurdum da böyle bir
ülke olsa!" (s.245)

Bu Ülke... Okuması ayrı, tefekkür etmesi ayrı bir tat olan şaheser. Yazar çok derin bir kuyuya taş atmış. Çıkarmak hâyli zor. Yazar diyoruz, Cemil Meriç. Yazmış yazmasına ama, her yazdığı kelime, değeri yerinde. Faydalanmamak mümkün değil. Kah yanlış, kah doğru. Ne önemi var. Ayaklı bir kütüphane.
Edebiyat yapma bana derler. Üstad, edebiyatın kralını yapmış. Reddiyye ne münasebet. Aksine saygısızlık. Diyor ya; saygı, her görüşe saygı. Doğru söze ne hacet...
Machiavelli, Balcaz, Dante, İbn Haldun ve daha niceleri. Yazarın süzgecinden geçmiş dahiler. Bu kitapta ve bu ülkede. Bu ülkede anımsanmayıp kitapta olanlar da var. Okumak gerek, sonra da okutmak.
Sapasağlam bir irade. O iradenin eseri "Bu Ülke", okudukça düşüncelerinizin sayfalar arasında eriyip gittiğine tanık olacağınız bir dünya. Aslında bir şiir kitabı. Bir şair ve düşüncelerin şiiri. Kendi dünyasını herkese açan bir otobiyografik şiir kitabı. Ne muhteşem bir dünya. Her kitapseverin ütopyası.

Bir düşünce adamının, fikir işçisinin eseri.

3. kez okuyorum ve her okuduğunda farklı bir tad, farklı bir lezzet alıyorum.
Öncelikle kitapta yazarın hayatına yer vermesi ve diğer kitaplarından alıntılara yer vermesi büyük bir artı.
Kitap deneme türünde. Altı çizili cümlelerin olmadığı sayfa yok heralde ki bazen tüm sayfayı komple cizdigim oldu. Muhteşem bir eser ve şuana kadar okuduğum ennn iyi eserlerden biri belki de birincisi
Genel anlamda Sag- Sol çatışması, Doğu-Batı karşılaştırmasını, yenilikçilik adı altında yapılan taklidcilik ve aslında bana göre gericilik durumlarını anlatıyor.
Düşündürmeye, sorgulamaya sevk eden okurken yürek sızlatan ve hatta yer yer yüz kızartan bir yapıt. Yani 'Bu Ülke'yi anlatan bir eser ve bu ülke daha nasıl bu kadar güzel özetlenebilirdi ki...
Keşke ahh keşke okullarda okutulması zorunlu bir eser olsaydı diyorum.
OKUYUN OKUYUN OKUYUN!