İslâm dünyası ile Hristiyan âlemi arasındaki gerilim, daha doğrusu Kilise'nin İslâm'ı alt etme ve küçük düşürme çabası, daha 7'nci yüzyılda, İslâm'ın ortaya çıkmasıyla başlamış, sonraki yüzyıllarda artarak devam etmiştir. 13'üncü yüzyılda İtalyan ve Fransız asıllı keşişler, örneğin, William of Tyre ya da Riccoldo da Monte Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) hakkında ipe sapa gelmez yalanlar uyduruyorlar ve bunları “İslâm üzerine incelemeler” diye kitaplarla yayıyorlardı. Ya da Petrarch on dördüncü asırda Araplardan ilkel bir ırk olarak bahsediyordu. Gerçi onun kafasındaki ayrım Herodota (MÖ 5'inci yüzyıl) dayanıyordu ve Herodot'a göre Avrupa'ya Anadolu toprakları da dâhildi!
Şunu diyeceğim: Tüm bu örneklere rağmen o dönemde insanların kafalarında “Doğu” ve “Batı” kavramları yoktu. Nasıl ki bugün bizde “Kuzey" medeniyeti ve "Güney” medeniyeti denince bir anlam ifade etmiyor, 1453'ten önce de “Doğu ve Batı medeniyetleri” demek anlamsız kalıyordu.
Ama 29 Mayıs 1453'te bir şey oldu.
Belki de bir daha asla geri dönülemeyecek şekilde Batı, Batılığını keşfetti, Doğu'yu da “Öteki” olarak kurguladı. Edward Said'in 1978 yılında yayınladığı dâhiyane kitabı Oryantalizm'de açıkça anlattığı gibi bu söylem, yani “Doğu-Batı” ikilemi 18'inci ve 19'uncu yüzyıllarda sömürgeci Avrupa devletlerince “Doğu” kültürlerine de benimsetildi. Oryantalizm, yani Batı'nın her türlü pozitif değerlerin kurucusu ve hâkimi görüldüğü, Doğu'ya ise her türlü olumsuz niteliğin biçildiği değerler silsilesi.
Sayfa 23 - Kopernik Yayınları
Haçlı Seferleri dönemi Avrupa açısından hem ekonomik hem de kültürel alanlarda tam bir devrim başlatırken, Doğu'da bu kutsal savaşlar ve karşılığındaki "cihat" uzun yüzyıllar sürecek bir gerilemeye ve aydınlık düşmanlığına yol açar. Her taraftan kuşatılan İslam âlemi kendi kabuğuna çekilir. Ürkekleşir, hoşgörüsünü yitirir, savunmaya çekilir, kısırlaşır; gezegen çapındaki evrim sürüp Müslümanlar kendilerini bu gelişmenin iyice dışında kalmış hissettikçe de söz konusu tavırlar kökleşir. Bundan böyle ilerleme "öteki" anlamına gelmektedir. Modernizm, "öteki"dir. Kendi kültürel ve dinsel kimliğini Batı'nın simgelediği bu modernizmi yadsıyarak ifade etmek zorunlu muydu? Yoksa tam tersine kimliğini kaybetme riskini göze alıp kararlı bir biçimde modernleşme yoluna girmek mi gerekirdi? Ne İran ne Türkiye ne de Arap dünyası bu ikilemi çözmeyi başarabildi.
Sayfa 242Kitabı okudu
