Evrenin Yapısı
Lucretius CarusRomalı düşünür ve şair Lucretius'un eşsiz yapıtı Evrenin Yapısı Türkçenin iki büyük ustası Turgut Uyar ve Tomris Uyar eliyle dilimize aktarılmıştı. İlk olarak 1974 yılında Hürriyet Yayınları, daha sonra 2000 yılında İyi Şeyler Yayıncılık tarafından yayımlanmış olan bu ölümsüz metin bir Norgunk Yayıncılık kitabı olarak yeniden hayat buldu.
Her şey birbiriyle sınırlandırılmış, görüyoruz:
Hava tepelerle ve tepeler havayla.
Toprak sınır çiziyor denize, deniz karalara,
Oysa evreni sınırlayacak bir şey yok dışında.
Sınırsız uçurumun boşluğu bundandır
Öyle ki şimşekler bile geçemez onu
— Bitimsiz zaman parçasında yarışan şimşekler —
Alınması gereken yolu kısaltamazlar bile,
Öyle engindir doğaca varlıklara tanınan çevren;
Hiçbir boyutla sınırlanmaz uzaklıkta, genişlikte.
Spinoza'dan Nietzsche'ye, oradan Deleuze'e, günümüze varan o yeğin düşünce çizgisinin tozanlarını yeryüzüne ilk savuranlardandır Lucretius.
268 sayfa · İlk Yayın Tarihi: 56
Yorumlar ve İncelemeler
Tarihi metinleri okumak ilginç hissettiriyor, özellikle de ortaçağ öncesi metinler. Lucretius'un bu kitabı Roma döneminde ve sonrasında ses getirmiş bir eser. Maalesef ki Lucretius hayattayken değeri bilinmemiş, buna üzüldüm çünkü yazarın zihin yapısına, zekasına hayran kalmamak elde değil, milattan önceden bahsediyoruz, bunlar bilimin şuan geldiği noktadan çok uzak tarihler, halk dünyanın yuvarlak olduğunu bile bilmiyorken bazı insanların merak edip, gözlem yapıp bilim kitapları yazması çok değerli.
Aslında antik bir bilim kitabı ama şiirsel bir dille yazılmış. Yazarın bahsi geçen tarihlerde atom, dokular ve evren hakkında detaylıca konuşması heyecan verici.
Ayrıca ölüm, tanrı ve dinler hakkındaki yorumları, uhrevi şeylerin insanın beyninde oluşturduğu şeyler olduğunu ifade etmesi o dönemin koşullarında düşünürsek cesur bir hareket.
İlişkili yazarlar ve kitaplar:
Marcus Tullius Cicero
Seneca
Ölüme Övgü
Dostluk Üzerine
Tanrısal Öngörü
Yazar Hakkında
Lucretius CarusYazar · 4 kitap
Lukretius (Titus Lucretius Carus), MÖ 95 - MÖ 55 yılları arasında yaşamış Romalı şair ve filozoftur.
Eksik kalan yazılarını ölümünden bir süre sonra Cicero sona erdirmiş, derleyip düzenlemişti. Michel de Montaigne adlı yazarın denemelerinde de, bu ünlü şairin sözlerine rastlanabilir.
« İnsanlar yaşatarak yaşar birbirini ve hayat meşalesini birbirine devreder koşucular gibi. »
Altı kitaptan oluşan De rerum natura (Doğa Üzerine) adlı eserinde Epikür'ün öğretisini açıklamaya çalışan Lukretius maddenin sakınımı yasası da açıkça ifade ediliyordu,
1. hiçten hiçbir şeyin çıkmayacağı ve
2. hiçbir şeyin ortadan kaldırılamayacağı
Varlığı madde ve boşluk olmak üzere iki parçaya ayırarak, bunlardan maddenin atomlardan meydana geldiğini öne sürmüştür. Lukretius, daha sonra cismi de, bileşik ve basit diye, ikiye ayırmıştır. Bunlardan bileşik cisimler nesnelere, şeylere karşılık gelirler; buna karşın, basit cisimler atomlardır. Atomun varoluşunu öne sürdüğü için, maddenin sonsuzca bölünebilirliğine karşı çıkan Lukretius, bir yandan da atomların şekil ve ağırlıkları olduğunu, fakat renk, ses, koku ve tat gibi ikincil niteliklere sahip olmadığını iddia etmiştir. Maddenin temel yapı taşı olan atomların sınırlı türlere sahip olduğunu, fakat sınırsız sayıda olduklarını iddia etmiştir. İnsan da, bir beden ve ruhtan oluşmuştur ama aynı maddeden ya da atomlardan meydana gelmiştir. Fakat ruhu oluşturan atomların bedendeki atomlardan daha ince bir yapıya sahip olduğunu ifade etmiştir. Roma dünyasının Stoacılık'la tanışmasına yardımcı olmuştur.
Evren konusunda da Aristoteles evrenin sınırlı, küre biçiminde olmayıp, merkezi olmayan olarak tasarlamasına karşın, Lucretius, evrenin sınırsız, küre biçiminde olduğunu savunmuştur. Lucretius’un evreninde, her biri canlılar gibi doğan, büyüyen ve ölen Dünya’lar vardır.
Ontoloji konusunda, "Beden ve ruh, birlikte doğar ve birlikte ölürler, yani beden öldüğünde, ruh da ölecektir. O halde, öldükten sonra dirilme inancı yanlıştır" der.
Epistemoloji de "Duyum, yani hissetme, duyumu oluşturan nesnelerden çıkan atomların duyu organlarına ulaşmasıyla gerçekleşir. Tat alma, görme, koklama, işitme gibi duyumlar, farklı atomların farklı alıcılar tarafından algılanması ile meydana gelir. Canlılar, zamanla, değişim ve evrimleşmeye uğrayarak, basitten karmaşıklığa doğru giderler" gibi düşünceleri vardır.
Türkçede Lukretius
- Evrenin Yapısı, Çeviri: Tomris Uyar, Turgut Uyar, İyi Şeyler Yayıncılık
- Varlığın Yapısı, Çeviri: İsmet Zeki Eyüboğlu, Milli Eğitim Bakanlığı Klasikleri
