İki Dirhem Bir Çekirdek İskender Pala
Bazı kişilerle ilgili anılar ve hikâyeler, tarihten alınmış olaylar, ve. Deyimlerin ortaya çıkış nedenleri arasında ön sıraları paylaşırlar. Bu bakımdan deyimlerin kaynaklarını arayıp bulmak, oldukça meşakkatli bir iştir. Bazen rastgele bir sayfada, bazen bir dipnotta, bazen de hiç ummadığınız bir el yazması sayfasında bir deyimin ortaya çıkış hikâyesiyle karşılaşmak mümkündür.
Deyimlerimizin ortaya çıkış hikâyelerini bilmenin, dilimizin kültüre yansıyan yüzüne bir renk katacağı kesindir. Umarız, bu konuda daha geniş araştırma yapacaklar için bu küçük kitap bir başlangıç olur.
(Tanıtım Bülteninden)
-
Baskı Tarihi:Eylül 2004
-
Sayfa Sayısı:212
-
ISBN:9789758950379
-
Yayınevi:Kapı Yayınları
-
Kitabın Türü:
Iskender Pala, Divan Edebiyatının derinlemesine araştırma-incelemesini yapan sayılı kişilerden birisi. Bu kitabında da divanın etkisini görmekteyiz.
Eser, 99 tane deyimin kısaca nasıl oluştuğunu, ne manada kullanıldığını, hangisinin bugün doğru ya da yanlış şekilde telaffuz edildiğinden bahsediyor.
Bazı deyimlerin hikayeleri oldukça tebessüm ettirici.(Cemaziyülevvelini bilmek, Ölür müsün; Öldürür müsün?, Tası tarağı toplatmak, Yok devenin başı vb.)
Deyimlerin yanında, birçok genel kültür bilgisini içermesi açışından bana göre önem teşkil ediyor.
Keyifli, bilgili okumalar.
Merhaba 1000 Kitap sakinleri.
İskender Pala’dan okuduğum ilk eser. Yazarın dilini, üslubunu çok sevdim, gayet akıcı. Yazarın büyük eserlerini duyduğum için bu eserinde beklentiyi düşük tutmuştum. Ama bir hayli şaşırdım ve beğendim.
Kitap 98 ayrı deyim ve yine aynı şekilde bunları açıklayan hikâyelerden oluşuyor. Gayet kısa 212 sayfa. Çok ilginç ve duymadığınız deyimleri duyacağınıza garanti veriyorum. Hele gülme garantisi kesinlikle. Ben son hikayeleri kahkahalarla bitirdim. Deyimlerin ortaya çıkış hikayeleri çok güzel. Dilimizin ne kadar zengin olduğunu göreceksiniz. Yanlış bildiğiniz deyimlerin doğrusunu göreceksiniz. Hem bilgilendiriyor, hem ders veriyor, hem de tarihi öğretiyor.
Her yaştan insanın okuması gerektiğine inanıyorum. Bir roman olmadığı için devamlı okuyup bir anda bitirmenize gerek yok. Araya serpiştirerek eğlenmek amaçlı bu şekilde de okunabilir çerez niyetine. Dilimizin geçmişini öğrenmek çok güzel. Eğlenceli ve kısacık olan bu kitabı herkese tavsiye ediyorum. Sıkılacağınızı hiç düşünmüyorum. Aksine ders alıp, tebessümle bitireceğinizi düşünüyorum.
İyi Okumalar....
Türkçe`de günlük hayatta kullanılan bir çok değimin nereden gelmiş olduğu araştırılmış hikayelerle bize sunulmuş. Çok faydalı eser. Hikayelerin bazıları çok komik bazıları çok ibretlik.
Okumanın yanında bilgi de edinebileceğiniz kitap " İki Dirhem Bir Çekirdek ".
Keyifli okumalar *_*
Oldukça güzel bir edebi eser. Yazar bir kısmı unutulan bir kısmı da sıklıkla kullanılmasına rağmen anlamı bilinmeyen pek çok deyimin kökeninin nereden geldiğini anlatıyor bu kitapta. Her ne kadar bazı deyimlerin hikayelerini biliyor olsam da pek çok bilmediğim şey öğrendim. Bu kitabı okuyunca insan Türkçe'nin ne kadar zengin ve kullanışlı bir dil olduğunu anlıyor. Mutlaka okunması gerekenlerden.
Günlük hayatta sık sık kullandığımız deyimlerin, kalıplaşmış sözlerin nereden geldiğini inceleyen ve bizlere sunan güzel bir eser. Hem eğlenceli hem ilgi çekici güzel bir eser olmuş.
Okuduğumda bana birşeyler katan kitaplardan biri daha
Deyimlerin nerden geldiğini
Olay akışını
Hangi olayla ortaya çıktığını anlatan bir kitap
Kesinlikle okumalısınız
Günümüzde ironik, hatta toplum yaşantısında kullanılmaktan sakınılan birçok deyimin aslında ne kadar derin manalar içerdiğini gösteren, hem ciddi hem de bir o kadar muzipçe üslubuyla, yüzde tebessüm bırakan bir eser..
Hem eğitici hem de eğlendirici bir kitap olmuş. Kesinlikle atasözleri ve deyimlerin yerli yerinde kullanılması açısından lise öğrencilerine uygun bir kitap... Okuyacaklara tavsiye edebilirim.
Deyimleri ve ortaya çıkış hikayelerinin konu alındığı kitabın gayet akıcı ve sürükleyici bir dili var. Kitabı okuduktan sonra günlük hayatta herhangi bir deyimi kullandığım vakitte aklıma ilk olarak kitaptaki hikayesi geldiği için deyimleri daha iyi anladığımı düşünüyorum. Zaten İskender Pala'dan da akıcı bir kitap beklerdim. Ve kesinlikle beklentilerimi boşa çıkarmadı diyebilirim.
Bu alanda yazılmış nadir kitaplardan biri.Hep kullandığımız,ve anlamınıda çok iyi bildiğimiz deyimlerin nasıl ortaya çıktığını hiç merak ettiğiniz oldumu?Bu kitap bu soruya cevap niteliğinde akademik bir eser.Türkçemize hakkettiği değeri vermek adına mutlaka okunması gereken bir eser.
Kitaptan 70 Alıntı
Aslına huuu... Nesline huuu!..
Bizce bu sözün manası "Aslını da Allah'a havale ettim, neslini de!" olmalıdır. Böyle bir temenni iyiler için dua; kötüler için beddua makamında olacaktır.İki Dirhem Bir Çekirdek, İskender Pala
Ehl-i irfân arasında aradım taleb
Her hüner makbûl imiş illa edeb illa edeb.
Afyonu Patlamak;
Eski tiryakiler, ramazanda afyonu macun haline getirir ve mercimek büyüklüğünde toplar yapıp her sahurda iki üç tane yutarlarmış. Ancak her bir macunu sırasıyla bir, iki, üç kat kâğıtlara sarmayı da ihmal etmezlermiş. Böylece kâğıt, mide öz suyunda eriyince macun midede dağılır ve birkaç saatliğine keyif devam edermiş. Tabiî iki kat kâğıda sarılan macun, birkaç saat sonra, üç kat kâğıda sarılı macun da onu takiben kana karışınca tiryaki iftara kadar rahat etmiş oluverir. Ancak bu planın yolunda gitmediği, afyonun kâğıdının zor parelendiği yahut kana karışması geciktiği durumlarda tiryaki krizlere girer ve dış dünyadan âdeta kopar. Afyonu patlayıp kana karışasıya kadar farklı tepkiler verir.
Konuşulan veya yapılan şeye uygun karşılık verilmeyen, anlama ve algılamada geciken durumlarda "Daha afyonu patlamadı galiba!" gibi cümleler söylenmesi bundandır.
İpsiz Sapsız;
Şimdi olduğu gibi eskiden de Anadolu'dan İstanbul'a çalışmak üzere adamlar gelir, bunların çoğu da herhangi bir mesleğe sahip olmadıklarından ya hamallıkla yahut kazma kürekle çalışarak işe başlarlarmış. Bunların içinde öyleleri olurmuş ki hamallık yapmak için ne bir ipleri, amelelik yapmak için de ne bir kazma veya kürekleri bulunurmuş. Bir ip veya tutacak bir sap sahibi olmayan bu kişiler için söylenen ipsiz sapsız deyimi de meslek sahibi olmamakla birlikte, bir işe güce de yaramayan adamlar hakkında tahkir anlamında kullanılmıştır. Hâlen haylazlık eden, herhangi bir geçim vasıtası peşinde olmayan sorumsuz insanlar için bu deyimi kullanırız. Hatta daha ileri giderek "İpe sapa gelmez herifin biri!" dediğimiz de olur.
İki Dirhem Bir Çekirdek;
Giyim kuşamına özen göstermiş, şık ve süslü kıyafetleriyle dikkat çeken insanlar hakkında sık sık "iki dirhem bir çekirdek" sözü kullanılır.
Bu yakıştırma, ağırlık ölçüsü olarak okkanın kullanıldığı eski devirlerden kalmadır. Belki biliyorsunuz, bir okka bugünkü ölçülerle 1283 gram tutar. Okkanın dört yüzde birine, dirhem adı verilirdi. Şimdiki gram ile aynı birim olduğunu sanarak gram diyecek yerde dirhem denilmesi hatalıdır.) Dirhem, daha ziyade hassas teraziler için kullanılan bir ölçüdür. Ancak sarraflar, dirhemden daha hassas ölçümler için bir ağırlık birimi daha kullanırlar. Buna çekirdek denir ki toplam, 5 santigram karşılığıdır.
Eski devirlerin en kıymetli parası olan bir Osmanlı altını, toplam iki dirhem ve bir çekirdek ağırlığa sahiptir. Bu durumda süslenmiş kimselere, iki dirhem bir çekirdek yakıştırmasında bulunanlar, mecaz yoluyla onlara altın demiş olurlar ki bizce pek zarif bir nüktedir.
Bağdat Gibi Diyar Olmaz;
Dilimizdeki "Ana gibi yâr, Bağdat gibi diyar olmaz." sözünün aslı muhtemelen "Ane gibi yar; Bağdat gibi diyar olmaz." şeklindedir. Çünkü sözün aslındaki Ane kelimesi, Bağdat yakınlarındaki sarp bir uçurumun kuşattığı dik bir geçidin adıdır. Bağdat gibi (güzel) şehir, Ane gibi de (sarp, ama manzaralı) yar (uçurum) olmaz, demeye gelir. Ancak siz Bağdat'ın Osmanlı Türk'ü için önemine bakınız ki oradaki Ane'yi anne yapıvermiş. Tıpkı "Yanlış hesap Bağdat'tan döner." sözüyle Bağdat'ın eskiden beri bir ilim merkezi olduğunun altının çizilmesi gibi.
Eli Kulağında;
Eskiden birisi yanındakine,
— Ezan okundu mu, dediğinde, eğer vakit çok yakın ise,
— Okunmadı ama (müezzinin) eli kulağında; dermiş.
Gerçekleşmesi pek yakın olan işler hakkında "(Henüz olmadı ama) eli kulağında!" deriz. Bu deyimin kaynağı Asr-ı Saadet'e, Bilal-i Habeşî'ye kadar uzanır. İslâmiyet yayılmaya başlayıp da Müslümanların sayısı artınca, namaz için onları bir araya toplamak üzere ezan okunması kararlaştırılmış ve sesi güzel olduğu için de Habeşistanlı eski köle Hz. Bilal, bu vazifeye seçilmişti. Ne var ki Medine'deki müşrikler ve diğer dinlere mensup olanlardan bazı tahammülsüz insanlar, ezan okunurken sesi duyulmasın diye gürültü yapmaya, çocukları toplayıp Bilal-i Habeşî ile alay ettirmeye başlamışlardı. Bunun üzerine Hz. Bilal, ellerini kulaklarına tıkayarak ezan okumaya başladı. Bilâhare müezzinler, ellerini kulaklarına tıkamayı bir tür Bilal-i Habeşî sünneti gibi gördüler ve ezanı öyle okudular.
Gurur
Gururlanma padişahım, senden büyük Allah var!
İpe Un Serrmek;
Kendisinden bir hizmet beklenen veya verilen görevi yerine getirmesi umulan kişilerin, çeşitli bahaneler öne sürerek yavaş davranmaları yahut işin yapılmasına engel olmaları hâlinde söylenen bu deyim, Nasrettin Hoca'ya atfedilen bir hikâyeden kaynaklanır.
Rivayete göre, Hoca merhumun bir komşusu varmış. Ödünç aldığı eşya yahut araç gereci geri getirmekte ihmalkâr davranır, unutturabilirse hiç geri getirmez yahut o kadar hoyrat kullanırmış ki, ne alırsa bozuk, kırık, delik, kopuk, sakat olarak iade edermiş. Hoca bu komşusuna, önceleri hatırını sayarak bir şey söyleyememişse de içten içe öfkelenip artık ödünç bir eşya vermemeye ahdetmiş.
Ertesi gün, komşusunu kapıda görünce, "Tamam, demiş içinden, bu sefer ne istese vermeyeceğim."
Adam her zamanki pişkinlikle,
— Hocam, demiş, urgan lâzım oldu, sizinkini ödünç alabilir miyim?
Hoca, derhâl bir mazeret uydurmak için zihnini kurcalamışsa da aklına bir çare gelmemiş. O sırada hanımının un elemekte olduğunu görüp,
— Kusura bakma komşu, bizim hanım urgana un serecek.
— Aman hocam, hiç ipe un serilir mi?
— Vallahi komşu, vermeye gönlüm olmayınca ipe un da serilse yeridir!
Derviş Yûnus bu sözü eğri büğrü söyleme
Seni sıygaya çeker bir Molla Kasım* gelir.
