ÖykülerDostoyevski

Dostoyevski'nin öyküleri romanlarının gölgesinde kalmış gözüksede her biri romanlarındaki gibi derin anlam içermektedir. Açıkçası alırken tereddütte kalmadı değilim ama her zamanki gibi yine beni eli boş göndermedi.

İntiharın eşiğine gelen buhran içindeki genç kızı anlatan " Uysal bir kız"dan nişanlı bir gencin yok olma konusunu işleyen" Bir yufka yürek"e sırlarla dolu yoksul adamı resmeden "Bay Proharçin" e kadar toplam 14 öykünün yazıldığı kitapta insan psikolojisini ve ruhunu esrarengiz bir biçimde önümüze seriyor.

"Dostoyevski, kendisinden birşey öğrendiğim tek psikologdur." ~Frıedrıch Nıetzsche

Bu kitapta Dostoyevski'nin 14 tane kısa öyküsü bulunmaktadır. Bunlar;

* İğren Bir Olay (Tatsız Bir Olay)
* Uysal Bir Kız
* Tuhaf Bir Adamın Rüyası
* Dürüst Hırsız
* Noel Ağacı ve Bir Evlenme
* Bobok
* Bir Yufka Yürek (Bir Yufka Yürekli, Mutluluğun Kıyısında)
* Timsah
* Başkasının Karısı ve Karyola Altında Bir Koca
* Küçük Kahraman
* İki İntihar
* Bay Proharçin
* Dokuz Mektupta Bir Roman
* Polzunkov

Bazı öykülerin incelemesi:

* Tatsız Bir Olay

Kitaplar Aşkına kitap grubunun bu ay ki kitaplardan biridir 'Tatsız Bir Olay' öyküsü. Biraz da benim ısrarlarım neticesinde ve kısa olması sebebiyle bu eser seçildi. Bu aralar Dostıyevski öykülerini okumaya çalışıyorum. Uzun bir süre öykü okuyamayacağım çünkü.

Dostoyevsi'nin dili, anlatımını, kurgusu her zaman ki bildiğimiz Dostoyevski tarzındaydı. Yine betimlemeleri de aynı ölçüde tutarlı ve anlaşılır buldum. Özellikle 'Delikanlı' ve 'Karamazov Kardeşler' romanlarında zorlanmama ve yarıda bırakmama rağmen bu kısa öyküyü keyifle okudum.

'Tatsız Bir Olay' öyküsünde Dostoyevski; sınıf farklılıkları ve hümanizm kavramı üzerinde durmuş. Karakterimiz İvan İlyiç; kendi alt sınıfta ve emrindeki insanlara karşı tutumlarını değiştirmeye çalışırken sınıf farkından dolayı bunun pek de mümkün olmadığını daha sonra öykümüzün sonunda anlayacaktır.

* Uysal Bir Kız

Dostoyevski sevdiğim bir yazar. Uzun zaman olmuştu bir kitabını okumayalı. Hatta kütüphaneliğimde okumakta zorladığım, yarım bıraktığım kitapları bile mevcuttur. Bu öyküde; seven bir adamın kendi iç muhasebesini anlatıyor. Aşk, vicdan, yalnızlık, çaresizlik, güçsüzlük ... kısaca ne ararsanız var bu öyküde. Daha önce okumadığım için kızdım kendime. Dostoyevski severler kesinlikle okumalı.

* Bir Yufka Yürek

Dostoyevski; 'Yufka Yürek' adlı kısa öyküde minnet, bağlılık, sevgi, aşk konularını işlemiştir. Vasya Şumkov minnet duygusuna o kadar bağlı kalmıştır ki verdiği sözü yerine getirememek Vasya'ın akıl sağlığının bozulmasına neden olmuştur. Vasya'ın arkadaşını Arkadiy İvanoviç Nefedoviç onun sağlığı için endişelenmiş, bu durumun çözümlenebileceği birçok kez belirtmiş olmasına rağmen yine de bu duruma engel olamamıştır.

Vasya'nın işini aksatmasının nedeni ise; Liza adında bir kıza aşık olması, onu sık sık ziyaret etmesi neticesinde görevini yerine getirememiş, görevini yerine getirememesinden dolayı ruhsal olarak çöküntü yaşamıştır.

'Yufka Yürek' öyküsü Can Yayınları baskısında birden fazla öyküyü içinde barındırmaktadır. Bunlar;

* Dokuz Mektuplu Roman
* Bay Proharçin
* Ev Sahibesi
* Yufka Yürek (Mutluluğun Kıyısında, Bir Yufka Yürekli)
* Başkasının Karısı ve Yatağın Altındaki Koca
* Dürüst Hırsız
* Çam Ağacında Bir Düğün

Bu öykülerden okuduklarınız varsa tekrar okumanıza gerek yok.

* Timsah

Dostoyevski'nin 'Timsah' öyküsü; bencillik, menfaat, çıkarcılık, gösteriş üzerine yazılmış bir öyküdür. Yazar, pasaj da geçen inanılmaz bir olayı anlatmıştır. 'Timsah'ı okurken; bu kadar da olmaz dediğiniz, gülümsediğiniz birçok kısımla karşılaşıyorsunuz. Herkes kendi menfaatini düşünürken sadece hikayeyi anlatan anlatıcı içinde bulunduğu durumun farkındadır.

Anlatıcımız; İvan Matveiç ve karısı Yelena İvanovna ile birlikte günlerden bir pasaj da timsah görmeye giderler. Gittiklerinde İvan Matveiç, timsaha çok yaklaşır, timsah İvan Matveiç'i yutar. Asıl bu noktadan sonra Dostoyevski'nin anlatmak istediği menfaatler devreye giderek, herkes çıkarının peşine düşecektir.

* Timsahın sahibi, hayvanın karnının yarılmasını istememektir, bu durumdan oldukta büyük ücretler kazanacağını düşünmektedir,
* İvan Matveiç'in patronu hayvanın karnının yarılmasından yana değildir, ülkede ilgi odağı olacağını düşünerek gelirlerin artacağını düşünmektedir,
* Yelena İvanova ise; bu durumu kullanarak kocasından ayrılmak istemektedir, başkasını sevmektedir,
* İvan Matveiç, timsahın anatomisi daha iyi öğrenmek için timsahın karnında kalmak istemedir, kendinin şöhret kazanacağını düşünmektedir,
* Anlatıcımız ise tek gayesi İvan Matveiç'in timsahın karnından çıkarmak, hayatı özgürce yaşamasını sağlamaktır.

Hangisinin yaptığı doğru? Siz karar verin...

* Başkasının Karısı ve Karyola Altında Bir Koca

Dostoyevski'nin 'Başkasının Karısı' öyküsünde kıskançlık, sadakatsizlik gibi konuları işlemiştir. Aşırı kıskanç İvan Adreyeviç'in karısını aşığı ile yakalama çabaları anlatılmaktadır. Kahramanımız başından iki tane trajik - komik olay geçiyor ve ikisinde de amacına ulaşamıyor.

İvan o kadar kıskanç ki bu olaylar da kendini gülünç duruma düşürüyor ve yanındaki insanları da bunaltıyor, kızdırıyor. Dostoyevski her öyküsünde farklı bir konuyu, olguyu, yaşanmışlıkları ele alıyor, bunu da okuyucuya hissettiriyor.

Ben kıskancım diyorsanız bir de bu kıskançlığınızı İvan'ın ile karşılaştırmanızı tavsiye ederim.

* Küçük Kahraman

Dostoyevski'nin 'Küçük Kahraman' kısa öyküsü; 11 yaşındaki çocuğun gözünde aşkın betimlemesini anlatmaktadır. Çocuğun gözünden aşkın olmanın, sevmenin, değer vermenin, hoşlanmanın o yaşlarda nasıl bir duygu olduğunu bu öyle ile bir kez daha hatırlayacağız. Özellikle bazı kısımlarda adeta büyüklere ders verir gibi çıkarımlarda bulunan bir çocuğun görüşlerini okuyacağız. 'Küçük Kahraman'ın çekinceleri, karşısındaki kişinin yüzüme bile bakamayacak derecedeki psikolojisi yine Dostoyevski'nin usta kalemi ile anlatılmış.

Kahramanımız tanıdıkları bir ailenin evine misafir olarak yerleştirilir. Bu aile varlıklı eli açık bir ailedir. Kahramanımız bu evle gösterilen bir oyun sırasında sarışın bayanın ilgisine ve baskısına maruz kalır. Bu sarışın bayanın sık sık konuştuğu Bayan M. adında bir arkadaşı vardır. Kahramanımız bu Bayan M.'e ilerleyen zamanlarda ilgi duymaya başlar. Bu ilgi bir süre sonra da aşka dönüşür. Bayan M. ise bu aşkın farkında olmasına rağmen öykünün son sayfasına kadar bu ilgiye karşılık vermeyecektir.

Öykü de en trajik olan kısım ise; Bayan M.'nin evli olması, onun da başka birini sevmesidir. Bir mektuplaşmadan sonra kahramanımız bir daha Bayan M'i göremeyecektir.

Öykülerin bir kısmının incelemesi yukarıda mevcuttur. Genel olarak; öyküleri beğendim. Dostoyeski yazdıysa boş değildir kesinlikle.