Yılanların Öcü Fakir Baykurt

Yıllar önce üç kez okuduğum, Anadolu' nun gerçeklerini akıcı bir dil ile aktaran, sinema ve dizi filmleri çekilen, edebiyatımızın köşe taşlarından biri olduğuna inandığım yazar Fakir Baykurt ve kitabı Yılanların Öcü. Şunu da belirtmeden geçemeyeceğim. Şu günlerde yayınlanan televizyon dizisini çok da dikkate almayınız. Zira tamamen ticari bir kaygıyla yapılmış ve yayınlanmakta, diğer dizi filmlerde olduğu gibi. Siz yine de en iyisi kitabı alınız ve okuyunuz. Çok daha etkilenip o kitabı okumaktan keyif alacağınıza inanıyorum. İyi okumalar.

Fakir Baykurtun bu eseri Cumhuriyet Gazetesinin yarışmasında 1. olup gazetede yayınlanmış ve 1958 de Remzi Kitapevi tarafından basılmış. Ertesi yıl Fakir Baykurt bu kitabından dolayı öğretmenlikten alınmış fakat 60 darbesinden sonra geri dönüş. Kitabın 2. Baskısını buldum 1962 basım ordan okudum.
Kitapta köyde hakkını arayan Irazca Ana ve oğlunun mücadelesini ve dönemin köy hayatını anlatıyor. Tabi fazlaca dönem ve sistem eleştiriside var.

Kitabın hakkinda gerçek olduğu, yöresel bir dille yazıldığı gibi şeyler duymuştum. Dizisi de olduğu icin çok merak ediyordum. Fakat beklentilerimi karşılayan bir kitap olamadı maalesef. Kitapta argo sözlere çok yer verilmiş ve çoğu kelimeler söylendiği gibi yazılmış, bence bunlar kaliteyi düşürmüş. Ama köylülerin sorunlarına deginmesi, siyasi olarak da çektikleri eziyetleri konu edinmesi kitabı okunasi kılabilir. Kitap yoksul bir köylünün evinin önüne ev yapmak isteyen baska bir yoksul köylünün arasında geçen münakaşalari anlatıyor. Muhtarın da fenaliklari, köylüye yaptığı eziyetler öyküye konu olmuş.

Okuduğum ilk Fakir Baykurt kitabıydı , çok beğendim. Özellikle Irazca karakterine bayıldım, çok güçlü bir Türk kadını profili. Güçlü ile güçsüzün mücadelesi çok gerçekçi biçimde anlatılıyor. Yöresel ağız kullanılmasını da çok sevdim çünkü çok daha gerçekçi duruyor. Genel olarak sevdiğim romanlar arasına girdi, tavsiye ederim .

İşte burada da "karı gerek yatmaya, tarla gerek sürmeye" örneği görüyoruz.
Bütün gerçekliğiyle, yalınlığıyla insan ortada.
Asıl adı Tahir olan yazarın neden "Fakir" adını seçmiş olduğu beni düşündürdü.

Okumakta çok geç kaldığım yazarlardan olduğunu biliyorum; Fakir Baykurt'un. Fakat şuna da inanırım bazı yazarlar ve eserler okumak istemekle okunmaz; onlar kendisini okutacağı zamanı bilir ve karşımıza çıkar. Muhtemelen öyle zamanlardan birinden geçmiş bulunuyorum.

Eserin kapağını araladığımızda karşımıza ilk olarak "Yılanların Öcü Üstüne Meclis'teki Tartışma" adındaki bölüm çıkıyor. Tavsiyem bu bölümü atlamanız. Romanın konusuyla bağlantısı olmayan bu bölüm zamanın vekillerinin 'Yılanları Öcü'ne olan hoşnutsuzluklarıyla saldırılarına Baykurt tarafından bir savunma. Sona bırakmanızı tavsiye ediyorum çünkü yazı; eseri, konusunu ve kişilerini özetleyen bir mahiyettedir. Bu, eseri okurken alacağınız tadı düşürebilir.

Olaylar Karataş adlı bir köyde geçer. İlin valisi Ankara'nın gözüne girmek için şehre bir heykel dikmek ister ve il sakinlerinin hepsinden para toplanacağını duyurur. Karataş köyünde muhtar parayı toparlayabilmek için Haceli'ye köyün içinden bir ev yeri satar. Satılan yer bir ev önüdür. Köyde kimse evinin önüne ev yapılsın istemeyeceği için zayıf halka olarak görülen Kara Bayramların evinin önü seçilir ve bundan sonra olaylarımız başlar.

Eserde iyi-kötü çatışması net şekilde vurgulanmakta ve hak arama mücadelesi yüceltilmektedir. Fakat aşırı derecede idealize edilmiş tipler karşımıza çıkmıyor. Haklı mücadeleyi veren tipler de eleştiriye açık. Hatta kimi yönlerden kızabilirsiniz de bu tiplere.

Enstitülü bir yazar olan Baykurt'un Yılanların Öcü, toplumcu gerçekçi pencereden yazılmış bir eser. Hal böyle olunca toplumsal ve idari yönden yergilere rastlıyoruz. Bu yergiler pek sağlam:

"Bahusus şimdi ortalıkta bir demokratçılar var. Dikkat edin, çilik değil çılık! Malum ya çilik başka çılık başka. Demokratçılıktan amaç herkes nerde sen de orda olacaksın demektir. Şimdi bir işe başladın mı, çoğunluk diyorlar. Çoğunluk hayhay'ı bastı mı 'Hayır!' deyenin hali harap. Anlaşıldı mı arkadaşlar? Bundan böyle muhaliflik, münafıklık yoktur. 'Hayır!' demek yasak edilmiştir."
...
"Oğlum bak, bir hökümet, bir kaymakam, bir muhtar, bir onbaşı, her kimse bir şeye yok dedi mi, o şey yoktur! Var diye kuru kuru direkleşip durmazsın! Bunu iyi öğren!..."
...
"İster burada bizimle kal, bizimle barış, ister mahkemeye git; ipin bizim elimizdedir. Eninde sonunda senin ananı belleriz!"

Tasvirler net ve gerçekçi. Kendinizi köyün bir üyesi hissediyorsunuz. Köy ağzı olduğu kadar kullanılmış. Daha fazlası olabilir miydi, olmalı mıydı elbette tartışmaya açılabilir.

Bu tarza ilgisi olanların keyif alacağını düşünüyorum ilgi duymayanlarınsa güzel bir kitap okudum diyeceği bir eser Yılanların Öcü.

Son olarak Yılanların Öcü bir üçlemenin ilk kitabı. İkinci kitap "Irazca'nın Dirliği" üçüncü kitap "Kara Ahmet Destanı"

Irazca sizi devam etmeye çağırıyor, karar sizin:

Irazca, "Gece olsun!..." dedi. "Düşün yollara! Yollara!..."

Tırpandan sonra okuduğumdan için tat vermedi diyebilirim. Fakat bu durum kotu bir kitap olduğu anlamına gelmiyor. Mükemmel bir gözlem yeteneğinin ürünü. Dönemin sosyo- ekonomik durumunu algılamak için iyi bir seçim.

Irazca dul, fakir , güçlü bir kadındır ve oğlu Bayram, gelini ve torunlarıyla tek göz odada yaşamaktadır. Evinin önüne başka bir evin yapılmasına karşı çıkarken muhtarın ve yandaşlarının hışmına uğrar.
Yazarın okuduğum ilk kitabı. Geç kalmışım okumakta. Yazıldığı dönemde köydeki yaşam , köy idaresindeki hiyerarşi, hükümete olan uzaklık ve parasızlık nedeniyle yaşanan olumsuzluklar anlatılmış.
Köy ağzıyla ve o günlerde kullanılan kelimelerle anlatılan konu, ilk başlarda biraz garibime gitse de sonradan alıştım ve kitabı büyük bir keyifle okudum. Tavsiye ederim..

Fakir Baykurt un bir solukta okudugum ve filmini defalarca izledigim kitabi. Gecim derdindeki insanlari, guclunun gucsuzu ezdigi ve devlet adina calisanlarinda hep gucluden yana oldugunu cok guzel anlatmis.
Yilanlarin Ocu ve Irazcanin Dirligi kitaplarinda bir yanda ezen diger yanda ezilen insanlar var ama hem ezen hem de ezilenler KÖTÜ. Her iki kitapta da iyi karakter yok(kaymakam haric). Muhtar acik acik kotu bir karakter olarak yazilmis. Muhtarin gozle gorunur kotulugunun yaninda Irazca, Bayram ve koyluler iyi gibi gorunuyor ama eziliyor olmalari onlari iyi insan yapmiyor.
Irazcanin Dirligin de torunu Ahmet' e tecavuz girisiminde bulunuluyor. Butun koy bunu duyuyor bu girisimde bulunanlar koyde bunu ovunerek dillendiriyor ama koylu buna tepki vermiyor.
Bayram dusmani Hacelinin karisiyla birlikte oluyor. Irazca bunu körüklüyor....
Ahlak kavramini sorgulamama neden oldu. Egitimin olmadigi yerde ahlak da mi olmuyor.