Firdevsi'nin Büyük Edebi Eseri Şehname
Şehname' nin coğrafi mevkii ne günümüzdeki Irak ne de İran olup Orta Asyanın Ceyhun Nehri'nin ötesindeki kısmıydı.
Destanlarda "Turan" diye bahsedilen bölge büyük bir kültür savaşına şahitlik etmiş olması hasebiyle eserin coğrafi çekirdeğini oluşturmaktaydı.
Şehname'de Pekin'den Romaya kadar yüzlerce tarihi yerin ismi geçmektedir.
Fakat asıl odaklanılan coğrafya Horasan, Sistan, Afganistan, Semerkant, Harezm ve Doğu Türkistan da dahil olmak üzere Orta Asyadır.
Firdevsi'ye göre İran medeniyetinin kaderi Türki ve İrani dünyalar arasındaki fay hattı üzerinde Orta Asyada şekillenmişti.
Sayfa 290 - Kronik KitapKitabı okuyor
361 syf.
·
Puan vermedi
Nizâmiye'den yetişen Sünnî mutasavvıflar Yesevilik, Bektaşîlik, Nakşibendilik gibi Türk tarikatlarının kurulmasında görev almışlardır. Bu vesile ile Horasan, Mâverâünnehir ve Türkistan yöresinin sûfîler vasıtasıyla İslâmlaşması kolaylaşmış, medreselerin ve kitabî bilgilerin ulaşamadığı yerlere İslâm, bu sûfîler vasıtasıyla yayılmıştır.
Nizâmiye medreseleri sadece İslâm âlemine tesir etmekle kalmamış, Avrupa üniversitelerinin kuruluşuna da örnek olmuşlardır. Avrupa'nın ilk üniversiteleri olan Oxford ve Cambridge üniversiteleri yapı ve ders programları itibarı ile nizâmiyeler taklit edilerek kurulmuşlardır. Nizâmiyelerin ünlü müderrisleri Cüveyni, Gazâlî, Ebü İshak eş- Şirâzi gibi âlimlerin fikirleriyle İslâm âlemi manevi teceddüt devresine girmiş, bu âlimlerin fikirlerinden etkilenen Avrupalı düşünürler (Saint Thomas, Pascal vb.) Batı âleminde yeni yorumlar getirmişlerdir. Bu manada Rönesans ve reform hareketlerinin temelinde Nizâmiye medreselerinin katkısı olmuştur.
Sayfa 364Kitabı okudu
FATİH İLE İRANLI TÜCCAR
Lâmiî Çelebi anlatıyor:
Babam şöyle anlatmıştı: Bir gün Fatih Sultan Mehmed huzurunda defterdarlık işiyle uğraşıyorduk. Sohbet esnasında vezirleri ve diğer bürokratlar, zehirli böcekler ve can yakıcı hayvanlardan bahsetmeye başladılar. Kimi Türkistan yılanından, kimi Arabistan kenesinden, kimi de Anadolu'nun akrep, çıyan, sivrisinek ve piresinden söz açtı. Bir ara Acem defterdarı olan bir arkadaşım dedi ki:
- Sultanım! Horasan'da bir şehir var. Havası son derece iç açıcı, suyu berrak ve tatlıdır. Ama o şehirde son derece zehirli bir yaratık vardır. Soktuğunu kimse anlamaz, sadece izinden anlarlar. Kimi sokarsa, soktuğu yerde ateş yanıyor zanneder. Bir süre sonra da o kişi tulum gibi şişer, oracıkta canını teslim eder. İmdi, o şehir halkı bu böceğin hassasını bildikleri için ona karşı bir ilaç geliştirmişler. Ne zaman içlerinde bir çocuk dünyaya gelse ya da bir yolcu o diyara uğrasa, hemen köpek dışkısını sütle veya suyla ezip içirirler. Böylece o kişi, bu bela ve afete uğramaktan kurtulur. Her kim ayda bir kez bundan yese sonsuza dek o yaratığın zararından güvendedir, isterse günde bin kez soksun zarar görmez.
İranlı defterdarın hikâyesini dinleyen Fatih Sultan Mehmed ona:
- Bu hikâyeyi kendin görüp mü söylüyorsun, yoksa sadece başkasından duyduğun bir efsane mi? diye sordu.
İranlı defterdar:
- Hayır devletli hünkârım! Bendeniz o şehirde iki yıl kadar bulundum. Bu anlattıklarımı bizzat gözümle gördüm, cevabını verdi.
Sultan gülerek dedi ki:
- Anlaşıldı, sen de o ilacı tecrübe etmiş, o devanın tadına bakmışsın demek!
Orada bulunanlar epey gülüştü, İranlı defterdar ise utancından kıpkırmızı kesildi.
Ya uzak kentler? Ya hatırladığımız zaman içimizde hep var olduğunu ispat eden sevgilerle kanımızı heyecanlandıran Horasan, Türkistan, Kırım ve Endülüs kentleri. Orada mıdırlar?
Sayfa 24Kitabı okudu
Biliniz ki bu dünyadan bir Selçuk soyu geçti. Bir de onları Yaradan'a meftun bir aciz kara tüylü kuş. Bizleri unutmayınız. Güçlü bir devlet geleneği, şerefli bir ad ve dünyaya örnek bir medeniyeti miras bırakan soyunuzu dua ile anınız. Sizlere bu güzel mirasın koynunda bahsedilen en kıymetli mücevherden daha kıymetli Anadolu denen diyara sahip çıkınız. Sade Anadolu da değil, Mekke’den ona varan yollarıyla, ana yurdunuz Türkistan, Horasan ve ayak basıp kutan alp erenler marifetiyle size yurt olan Balkanlar ve Makedonya da dahil Türk’ün adı anılan cümle toprağıyla adına Turan denilen büyük ülkenize layık işler yapınız. Soyunuz, ülkenize, sancağınıza halel getirmeyiniz. Peygamberler, nebiller, evliyaullullah, veliyullahlar aşkına… Hû!
Sayfa 174Kitabı okudu
Hanefî mezhebi Irak'ta doğmuş ve Abbâsîler devrinde Ebû Yûsuf'un "kadılkudât" (baş kadı) olması ile devletin başlıca fıkıh mezhebi haline gelmiştir. Hanefî mezhebi bilhassa doğuya doğru yayılarak Horasan ve Mâverâünnehir'de büyük bir gelişme göstermiştir. Pek çok Hanefî fakihi de buralardan yetişmiştir. Abbâsî devri sona erince yayılma durmuşsa da Osmanlı Devleti'nin kurulması ve bu mezhebi ülke genelinde hukukî istikrarı ve yargı birliğini sağlamak maksadıyla âdeta devletin resmî mezhebi olarak benimsemesi üzerine etki alanı yeniden genişlemiştir. Bugün Türkistan, Afganistan, Türkiye ve Balkanlar'da Hanefî mezhebi çok yaygındır. Diğer mezhep mensuplarının pek az bulunduğu Hindistan'da ve Pakistan'da ise Hanefî mezhebinin tek mezhep olduğu söylenebilir.
Sayfa 113Kitabı okuyor
