Ölü Canlar

Gogol, Gogol.. Dostum nasıl anlatmalı seni.. Yaptığın muzipliklerden mı bahsetmeli yoksa ince zekandan mı? Bu arada şundan da sitem etmeden geçemeyeceğim, sırf tasarladığın gibi olmadı diye yakmak zorunda mıydın bu güzel eserin ikinci cildini?

Ben Gogol okurken her zaman kendimi çok sevdiğim bir arkadaşımla vakit geçiriyormuşum gibi hissederim. Hani neredeyse hepimizin çevresinde bir arkadaş tipi vardır; size ağzına geleni söyler ama kızamazsınız, aksine o bunları söylerken gülmekten karnınıza ağrılar girer. Tabi ne demek istediğini anlarsınız ama söyleyişi o kadar komiktir ki, kızamazsanız. İşte benim için Gogol o dur.

Gogol’un her eseri ince bir zekanın ürünüdür. Sizi doyasıya eğlendirir, eğlendirirken de bir o kadar eleştirir. Eleştirinin de en kayda değeri budur herhalde. Kimseyi üzmeden, kızdırmadan, kimseyle tartışmaya girmeden yapılan. Ayrıca Gogol’un eserlerinde bir diğer unsurda; Dostoyevski, Tolstoy gibi tanınmış diğer Rus yazarlarından daha gerçekçi daha toplumsal olmasıdır. Örneğin Dostoyevski genel de düşünce üzerine yazar, eserlerinde işlediği alt tabakadan kişilerse Petersburg’un sarhoşları, ayyaşları ve faişeleridir, yer mekan genelde Petersburg’dur. Gogol ise Petersburg dışına da çıkmıştır eserlerinde. Mujikleri, memurları, toprak sahiplerini, subayları kısacası neredeyse tüm rus insanın işlemiş, adeta yaşadığı dönemin fotoğrafını çekmiştir.

Esere geçecek olursak, eser İlahi Komedya’ dan esinlenerek üç cilt olarak tasarlanmıştır. İlk ciltte Rusya’nın kötü yanları yazılmış ve yayımlanmıştır. İkinci ciltteyse olması gerekenler, iyiler düşünülmesine rağmen yazar bir türlü istediği karakterleri oluşturamamış ve geçirdiği bir bunalım esnasında ikinci cildini yakmıştır. Elimizde kalan ise birinci cilt ile ikinci cildin bazı parçalarıdır. Yani bu kitap tamamlanmış değildir. Yaklaşık 350. Sayfadan sonra eksikler başlar, bazı bölümler yarıda kesilirken bazı bölümler hiç yoktur. Eserde baş karakter Rus çiftlik sahiplerinin çiftliklerini gezerek onlardan ölü canlar satın almaktadır. Yazar böylece Rus toprak sahiplerini, köylülerini ve yaşadığı dönemin feodal sistemini tüm açıklığıyla anlatmış ve eleştirilerini yapmıştır. Ayrıca bütün eserlerinde olduğu gibi dönem memurlarının yozlaşmışlığını işlemeyi de eksik etmemiştir.

Eseri, benim gibi Gogol okumaktan hoşlananlar ve dönem Rusya’sının feodal yapısını görmek isteyenlere tavsiye ediyorum. İlk defa okuyacaklar içinse Gogol’a bu eserinden başlamamalarını öneririm. Öncelikle birkaç hikayesini okuyup tarzını görmeleri faydalarına olacaktır.

Herkese keyifli okumalar dilerim.

Ölü canlar, hayatta; ama hayatın güzelliğini yaşayamayan ruhu ölü; fakat bedeni canlı yaşamlar değil, hayır. Bildiğiniz terk-i hayat eylemiş, Allah'ın rahmetine kavuşmış gariban köylüler. Eeee, o zaman her şey bitmiş, bu neyin romanı ki? Her şey bu ölü canlar için bitmiş; ama kayıtlarda öldükleri geçmiyor ve dolayısıyla devlet bunların ölü olduğunu bilmiyor. İşte her şey böyle başlıyor. Uyanık kahramanımız Çiçikov bu zaafı fırsat bilerek ölü canlar ticaretine adım atıyor.

Farklı konusuyla dikkat çeken roman, Gogol'un usta kalemiyle buluşmuş ve böyle şahaser bir eser, yarım da olsa bizlere kalmış. Seneler hatta asırlar öncesinde yazılan, ağır eleştirilerden dolayı da devamı imha edilip yarım bırakılan bu kitapta neler mi bulabiliriz? Söyleyelim: Siyasetin çirkin gerçekliğini, insanların yani bizlerin ikiyüzlülüğünü, eğitim sisteminin yanlışlarını ve aslında bunu düzeltmenin ne kadar kolay olduğunu, her insanın hata yapabileceğini... Yazarın başarısında birkaç faktör var benim görebildiğim. Özgün bir konunun başarılı bir şekilde işlenmesinin yanında; yazarın, gördüğü gerçekleri ustaca dile getirmesi. Dürüst insanlar yalandan rahatsız olurlar, riyakarlar ise gerçeği susturmak ister. "Delikanlı güç bela amcasının torpili sayesinde bir bakanlığa kapılandı." Bırakın yıllar öncesini, şimdi bile ben bu cümleyi şuraya yazarken, korkuyorum bir sıkıntı yaşar mıyım diye. E Sayın Gogol sen nasıl bir cesaretle yazmışsın, inandığın gerçekleri haykırmışsın, tebrikler. Ve insan bir kere daha anlıyor ki asırlar geçse de bazı değişmeyen yanlışlar var. Ve bu yanlışlar bazı kesimin menfaatinde maalesef. O yüzden de bize doğruymuş gibi yansıtılıyor. Gerçekleri bu kadar cesurca yansıtan Gogol bile eserin tamamını yayınlayamıyor, bazı cümleleri değiştirmek zorunda kalıyor...

Usta yazarın okuduğum ilk eseri, sadece bu kitabı okuduğunuzda bile yazara usta demeniz için birçok nedeni rahatlıkla göreceksiniz. Kitapla ilgili tek tavsiyem kaliteli bir yayınevinden okumanız. Ölü Canlar gibi büyük bir kitabı basan yayınevi kötü bir basım yapmamalı diye düşünüyorum. Kitap siteden bir arkadaşımız Sherlock Holmes/Duvar/'nin hediyesi olduğu için yayıncıyı çok kötüleyemeyeceğim. Gerçi hediyeyi gönderen okur arkadaşımız şu an sitede; ama her an kaybolabilir de kendisi, sağı solu belli olmayabilir. Giderse belki daha çok olumsuz eleştiri yapabilirim. Ama yapmayabilirim de dönüp buna kızabilir. Çünkü kendisi bana kızdığı için tanıştık. Gördünüz, yazılı gibi başladı, sözlüye karar verdi, çok korkuyorum kendisinden. Şaka bir yana bu şaheseri okumama vesile olduğu için kendisine teşekkür ediyorum.
Sonuç olarak çok güzel bir hediyeyi kötü bir yayınevinden okudum. Her ayırma çizgisi yanlış yazılmış, kasıtlı mı yapılmış anlamadım.

Gogol zamanın yasaklarını, dost görünen hainleri, makam düşkünlerini yılar yıllar öncesinden mükemmel bir şekilde anlatmış. Geç veya erken, okunması gereken eserlerden...

Beni epey zorlayan bir kitap.İlk sayfalarda kitabın içine girmekte zorlandım.sonra işler daha karmaşık bir hal aldı.Karakter ve olayların yoğunluğundan dolayı çok dikkat istiyor. Kitaptan çok kitabın yazılma sürecinden etkilendim diyebilirim.Gogol manik depresif psikoz hastasıymış.Birinci cildi yazdıktan sonra hastalığının krizlerini yaşamaya başlamış.Birinci ciltte hep olumsuz karakterler yazdığını düşünen yazar ikinci cilde olumlu karakterler üretmek istemiş ama olmamış.Bundan dolayı Ölü Canlar'ın ikinci cildi Gogol'u çok bunaltmış.Bu esnada hastalığı da devam ediyormuş.Hem ruhsal sıkıntılarına deva bulmak hem de Ölü Canlar'ın ikinci cildiyle ilgili kilitlenmişliğini aşmasına yardımcı olur umuduyla Hac'ca bile gitmiş yazar.Ancak bu durumda hayal kırıklığıyla sonuçlanmış.Üzerinde on yıldır çalıştığı ikinci cilde ait bütün el yazmalarını ateşe atmış.Ancak bir kısmı ateşten kurtarılabilmiş. Yanıp yok olan romanıyla birlikte yaşamın anlamı da yok olmuş Gogol için ve resmi belgelere göre kendini aç bırakarak öldürmüş.Bir nevi intihar.Benim okuduğum basımda birinci ve ikinci cilt aynı kitapta toplanmış.İkinci cildin bir kısmı yandığı için yanan ve tümüyle okunmaz hale gelen kimi sözcükler ve satırlar Rusça basım editörlerince tamamlanmış. Klasikler hep hüzün veriyor bana nedense ;) Okuyun derim...

Ah Gogol..
Ah Ölü Canlar..
Ah Ahlarımın Ahı..

Bu kitabın bende yeri öyle ayrıdır ki hayatımın sonuna kadar unutmayacağım kadar değerlidir. Ölü Canım'ın bir göstergesidir bu kitap. Ruhumun ilacı, tek dayanağımdır. Hayatımın bir dönemine damgasını vurmuş kalanında da izini görebileceğim bir kitap.. Sizlerden belki bazılarınız, Merak ediyorsunuzdur, niye böyle yazdığımı. Bu kadar önemli ne olabilir ki diye soruyorsunuzdur belki.. Kusura bakmayın söyleyemeyeceğim.. Binbir tılsımla oluşturduğum bu sihrin, büyüsünü bozamam sizlere söyleyip. Ama bilin ki, dünyanın bir yerlerinde bir insan, belki bir insan daha bu eseri çok seviyor. Sizde sevin, en azından bir kere sevin, ve unutmayın sevgiyi. Yaşarken ölmeyi. Ölü can olmayı unutmayın.

Kitapla ilgili edebi bir inceleme yazmak için bir çok not almıştım, yorumlar yapıp hatta makaleler bile okumuştum, boşverdim sonra. Edebi olmayıversin dedim, varsın inceleme olmasın ne çıkar.. Duygularımı yazayım bir kerede.

Yine de kitapla ilgili önemli olduğunu düşündüğüm bir kaç cümle etmek isterim. Kitap Gogol'un açık bir şekilde en iyi kitabı olmakla beraber, Müfettiş oyunundan büyük diğer kitaplarından da küçük ama belirgin izler taşıyor. Kronolojik bir okuma yapmanın faydası olarak okurken oldukça fazla zevk aldığımı söyleyebilirim. Yine, döneminin belkide yazılmış en iyi 3 kitabından biri arasına girerdi, ta ki ikinci cildi yakılmamış ve güzel bir sonla tamamlanmış olsa idi.

Bir iki cümle de ne anlattığıyla ilgili konuşayım. Kitapta ne yaparsa yapsın hayata nasıl tutunmaya çalışırsa çalışsın, tüm zeki ve çevikliğine rağmen "kaybeden" bir adamın yaşama tutunma, hayallerini gerçekleştirme yolundaki yaşadıklarına, düşüncelerine, hissettiklerine tanık oluyoruz.

Ayrıca, bir çok yerde doyurucu öğütlerle bizlere de sesleniyor karakterleriyle Gogol. Herşeye rağmen yazdıkları için teşekkür ediyor;

Sizlere de iyi okumalar diliyorum.

Sevgili Pavel İvanoviç Çiçikov, romanın baş kahramanı, iki yüzlü içten pazarlıklı küçük çaplı bir sahtekar. Roman Çiçikov'un çalışma hayatı boyunca yaptığı yolsuzluklar sahtekarlıklar yüzünden başına gelmeyen kalmadığı halde bundan ders çıkarmayıp ,köy köy gezerek toprak sahiplerinden köylülerinin ölmüş fakat henüz bunların öldüğü bildirilmemiş olanlarını yani ölü canları satın almak uğruna yaşadığı maceraları anlatıyor . Gogol yine samimi ve akıcı diliyle karşımızda. Geniş hayal gücü her zaman olduğu gibi etkileyici. Keşke bu harika romanın ikinci bölümünü yok etmeseymiş. İkinci bölüm tekrar derlendiği için bir miktar kopuk olmuş. Ama her şeye rağmen kesinlikle okunulması gereken bir yapıt.

Bir Delinin Anı Defteri'nden sonra heyecanla okumayı beklediğim ikinci Gogol kitabım Ölü Canlar'ı maalesef beğenemedim. Gogol'un anlatımı yalın, samimi, yer yer okurla muhabbet eder gibi o sıcaklığı hissettim. Ancak uzun mekan betimlemeleri, yan karakterleri bir hayli detaylı anlatması beni fazlaca sıktı ne yazık ki. Bazen ana karakter nerede, ona ne oldu diye düşünüp durduğum, hikayenin koptuğu zamanlar oldu bende, detaylar arasında kaldığımı hissettim, sıkıldım.

Ölü Canlar'da karakterimiz Çiçikov çiftlik çiftlik gezerek sahiplerinden ölü canlar satın almaktadır. Başlarda bu durum çok fazla ilgimi çekti, bende merak uyandırdı, açıklığa kavuşacak diye heyecanla bekledim. Çiçikov'un hayatının anlatıldığı bölümde öğreneceğimi düşünüyordum ancak okuduklarım beni tatmin etmedi. Hiçbir işte başarı sağlayamayan Çiçikov bir de bu işi deniyordu yalnızca. Bu konu üzerinden Gogol dönemin Rusya'sının toplum düzenini yansıtmış. Gezilen her çiftlikteki karakterlerle köylüye, toprak sahiplerine, memurlara, eleştirilerde bulunmuş.

Beni kitapta en çok etkileyen yer Gogol'un hayatından bahsedildiği "İkinci Ciltten Önce" bölümü oldu. Gogol'u tanıdım ve öğrendiklerim beni şaşırttı. Manik depresif psikozu olan Gogol yaşadığı bir kriz sonucu üzerinde on yıl çalıştığı Ölü Canlar'ın ikinci cildini ateşe atıyor. Böylece yaşamının anlamı da yok olup gidiyor ve bu durum özkıyım ile sonuçlanıyor. Bu hikaye beni çok fazla etkiledi. Bazen bazı kitaplara hazır olamıyoruz; Ölü Canlar'da bu durum geçerliydi benim için. İlerleyen yıllarda tekrar okusam belki farklı tatlar alırım farklı şeyler hissederim diye düşünüyorum. Ölü Canlar ilgimi çekemese de Gogol bunu sağlamayı başardı. Kendisi hakkında araştırma yapıp başka kitaplarını da okumayı düşünüyorum. Keyifli okumalar.

Klasiklerde    Ölü Canlar/N.Gogol


Kitaptan önce yazarın hayatına değinmemin mantıklı bir karar olduğu düşüncesiyle kısaca Gogol'den bahsetmek isterim. Evet, dünyaca ünlü yazar Gogol, 31 Mart 1809 tarihinde Ukrayna'da dünyaya gelmiştir. Edebiyatla daha çocukken ilgilenen yazar ilk öykülerini dönemin önemli yazarlarından Puşkin tarafından çıkan dergide yayımlamaktadır. Aynı zamanda Puşkin'le dost da olan Gogol, eserlerinde büyük ölçüde Puşkin'den etkilenmiştir. Hatta bu romanı Puşkin'in tavsiyesi üzerine kaleme almış olmasına karşın, son zamanlarda yaşadığı psikolojik buhranın etkisiyle eserin diğer bölümlerin el yazma nüshalarını yakmış olduğu muhtelif kaynaklar tarafından belirtilmektedir. Son olarak usta yazar, 4 Mart 1852 tarihinde, ölüm için erken yaş sayılacak 43 yaşında sonsuzluğa göçmüştür.


Sıra geldi Ölü Canlar'a.. Ölü Canlar aslında yazarın kendine has yergi üslubu ile memur yaşamının basit, sıkıcı, monoton hayatının ele aldığı bir yapıttır. Özellikle eser, Rus bürokrasi ve aristokrasisinin zengin hayat biçimini ve buna karşın avam tabakanın ezikliğini ve sefaletini ince bir mizahi yergi tekniğiyle ele alınması bakımından da önemlidir. Bundan dolayı bazı kötü eleştirmenler Gogol'ü, ön yargı ve yaşamın çarpıtılmasıyla eleştirmişlerdir.


Roman, karaktersiz,asalak bir tipin kendini derin bir nezaketle önde gelen bürokratlar ve soylulara tanıttırması, bunu yaparken hitabet sanatının en ince detayını dahi işi için koz olarak kullanması, böylelikle lütufkar sözleriyle beraber yüksek tabakayı etkisi altına almasıyla hayatlarına girmesi, buna karşın feodallerin de hediyelerle onu şereflendirmesi bakımından enteresan bir niteliğe bürünmektedir. 

Evet, bu karakter Çiçikov.. Belli bir mevkiye gelmek için yaltaklanmaktan tutun dolandırmaya kadar her türlü yolu deneyip, hedefine emin adımlarla yürürken kendisine avantaj teşkil edecek her türlü olaydan veya durumdan faydalanmaktadır. Kim bilir! Belki de Çiçikov da haklıdır, modern dünyanın yaşam şartlarında birilerinin kıçını yalamadan, sahtekar olmadan statü kazanmak ne mümkün!  

Neyse Çiçikov'a dönelim, Çiçikov sahiplerinin çalıştırdıkları köylü sayısı kadar vergi ödemek zorunda oldukları gibi devletten para da alabilmelerine imkan sağlayan bir yasanın açığından yararlanarak ölmüş köleleri satın alıp devletten para sızdıran bir sahtekarı ve yaşadıklarını canlandırmaktadır. Yani ne kadar ölü köleye sahip olursa o kadar para koparmaktadır devletten. Buradan da anlaşılacağı üzere yazar, sosyal tabakalar arasındaki uçurumları, yaşam standartlarında görülen adaletsizlikleri, yasalardaki boşlukları realist bir yaklaşımla ele almıştır. Ancak romanı rahatsızlık sayılabilecek bir teknikle ele alması yer yer okuyucuyu sıkmaktadır. Gogol, okuyucunun dikkatini eser üzerinde toplamak için sık sık olayla okur arasına girip mesele hakkında bilgi ve görüşlerini söyler ve okurun fikirlerini sorar. Bu şekille yazar, okuyucuyla diyalog kurarak eserin akıcılığına zarar vermekte ve sürükleyiciliğinin önüne geçmektedir. Bir diğer eksiklik olarak değerlendirilebilecek husus ise, olaylar arasında geçiş yaparken aradaki bağlantıyı kuramamasından öne gelmektedir. Yani iki olay arasında diğerine geçerken önceki olayın diğeriyle birleştiği kısma kadar geçirdiği evrelerden bizi habersiz bırakmasından kaynaklanmaktadır. Buna rağmen, olayları ince eleyip sık dokuyarak işlemesi, çevre ve ruh tahlillerini özenle yapması, titizlikle kelimeleri seçerek anlatımda yinelemeye düşmemesi yapılan kusurları örtbas etmektedir. Uzun lafın kısası, bu kitap okunmalıdır, okutulmalıdır. Hatta mümkünse tüm klasikler okunmalıdır.


Not: Kitapta bazen cümle, bazen sayfa, bazen bölümler eksiktir. Ancak bu eksiklik kendini göstermemektedir.


Not2: İncelemeyi yazarken kitabı okuyan iki site müdaviminden aldığım bilgilere göre çoğu yayınevinde karşılaşılan bir diğer sorun, sık sık yazım yanlışlarına rastlanılmasıdır.

Ölü Canlar'ı Puşkin'in tavsiyesi üzerine yazdığını öğrendiğim yazara iyi ki yazmışsın demek istiyorum.
Araştırdığım bilgilere göre çok sevdiği Puşkin'in ölümüyle sıkıntılı dönemlere girmiş, Ölü Canlar'ın yazdığı diğer ciltlerini yakmıştır. Bir rivayete göre de dönem için dile getirdikleri, üzerinde büyük bir baskı yaratmış ve eserlerini yayınlamadan yok etmek durumunda kalmıştır.

Elimde ki baskının eski olması sebebiyle biraz zor okudum ve bu durum sıkıntı yaratsa da kitaba bayıldım.
Anlatım tarzı tamamen farklı, dönemini düşünürsek yazar fazlasıyla cesur. Özellikle okuyucuyla konuşurmuş hissi yarattığı bölümleri inanılmaz severek okudum. Bu yönüyle kendimi sohbet havası içinde buldum.
Kahraman hakkında yargılara varırken insana kendini de yargılattırıyor usta yazar.

Kitap...Rus toplum yapısını anlatırken; hilekarlığı, yalanları, düzenbazlıkları, devletin olumsuz yönlerini, yönetimin çürümüşlüğünü sert bir dille eleştirip gözler önüne seriyor.

Herşey mi olumsuz? Elbette değil, eser ile Rus toplumunun kültür yapısını, misafirperver oluşunu da görebilirsiniz.

Gelelim kahramanımıza, Pavel İvanoviç Çiçikof.
Bir çok devlet memurlukların da çalışan Çiçikof sonunda kendini ölü köleleri satın alırken bulur. Onun bu yola başvurması, gezdiği köyler, tanıştığı insanlar ve hikayeleri arasında kaybolacaksınız. Tarihi bir geziye, kültür araştırmasına evet diyorsanız bu ileri görüşlü naif yazarı okumanızı tavsiye ederim.

Zengin olmak hayaliyle yaşayan Çiçikov amacı dogrultusunda Rusya'nın merkezden uzak bölgelerini gezer ve insanlardan ölü canları satın alır. Bu eserde Rusya'nın iç yüzü işlenmiş, toplumdaki bozukluklar, günlük hayat, çeşitli aksaklıklar ve kötülükler yer yer esprili bir dil ve hareketli sahnelerle işlenmiştir. Zor bitirdiğim kitaplardan biridir. Yine de tavsiye ederim....

Öncelikli olarak kitabı bitirmenin gururu ve sevinciyle derin bi oh çekiyorum :D
Kitap bana göre iki kısımdan oluşuyordu. İlk kısmı ana karakterimiz olan Çiçikof'un bir köye gelip insanlardan ölmüş olan kolelerini satın almaya kalkmasini anlatıyor. Bunu yapmasinin nedeni ise ileriki sayfalarda anlatilacak.
Kitabın ismi de buradan gelmektedir ki çiçikof büyük bir ustalık ve iki yuzlulukle koydeki insanlarla samimi ve dost olmaya çalışıyor ve bunu da başarıyor. İlk kısmı bu ve bence biraz sıkıcı.
İkinci kısım ise foyasinin ortaya çıktığı kısım ki burada yasal olmayan bir iş yaptığı ve iki yüzlü oldugu ortaya çıkınca koyden kaçıyor ve baska bir yerde yasamaya çalışıyor. Bu kısmı 200. Sayfadan sonra basliyor ve gerçekten çok güzeldi.
Kitaba tam puan vermeme nedenim 2 tane
1. Si yazarın arada bi hikayeyi kesip bizlerle yani okuyucularla konuşması. Kitabin akiciligindan ve olay orgusunden beni bi anda kopardi.
2. Si ise yazarin yani Gogol'un durmadan Ruslari ovmesi. Tamam kardeşim iyi güzel sen de Rus olabilirsin de bu kadar da ovulmez ki :D
Son olarak ta kitap bitti ama Ölü Canlar 2 kitabi da varmış. Gogol'u etkileyip yazdıkların çok gunah hepsini yakmalisin diyip yaktirtan ve beni 2. Kitaptan mahrum bırakan ruhani liderin babaannesinin ellerinden öpüyorum(!)

Okuduğum en ilginç kitaplardan biri. Dönemin sosyo-kültürek yapısını anlatması açısından gerçekçi bir yapıt olarak değer olarak değerlendirilebilir. Gogol'un dünya edebiyatına kazandırdığı en büyük eserlerden. Trajikomik esaslar içermekle birlikte karakterler hakkında ne hissedeceğinizi bilemediğiniz durumlarda kalmanız olası.Çok zeki bir yazarın ustaca kurgusu.

En çok keyif alarak okuduğum romanlardan birisi olan Ölü Canlar, Nikolay Vasilyeviç Gogol'un eseridir. Aslında üç cilt olarak tasarlanmasına karşın ne yazık ki bitirilmemiş bir esedir. Romana kahramanı Çiçikov'un kendi çıkarları uğruna yaptığı kötülükler damgasını vurmuştur. Çiçikov, Rusya'da şehir şehir dolaşıp, feodal kanunlara göre toprak sahiplerinin malı olan köle köylüleri satın almaktadır. Ancak istediği köylüler çalışmasını iyi bilen ya da sağlıklı olanlar değil, tam aksine ölü olanlardır. O zamanki feodal yapının temeli olan fikirlerle karşı koyan eleştiri niteliğinde bu roman, o açıdan belli kesimlerin sözcüsü olmuştur.
Roman şu şekilde özetlenebilir:
Pavel Ivanovich Çiçikov, Rusya'da kasaba kasaba dolaşıp feodal kanunlara göre toprak sahiplerinin malı olan köle köylüleri satın almaktadır. Ancak istediği köylüler çalışmayı iyi bilen ya da sağlıklı olanlar değil, tam aksine ölü olanlardır. Zamanın yasalarına göre, toprak sahipleri topraklarının sınırları içinde yaşayan insanların sayısına göre vergi ödemesi gerekmektedir. Çiçikov Rusya'yı gezerek son nüfus sayımında ölenlerin (ölü canların) ölüm belgelerini satın alır. Toprak sahipleri, bu alışverişten memnundur. Her iki tarafın da kârlı çıktığı bir durumdur bu. Çiçikov bu belgeleri toplayarak mevcut olmayan mülkü rehine koyar ve karşılığında para alır.
Çiçikov bir kasabaya uğrar, oyununu burada uygulamaya karar verir. Kasabanın ekonomik durumu, toprak sahiplerinin kimlik bilgileri, devlet memurlarının özellikleri ve ölü canların sayısını öğrenir. Halk, onu önemli ve zengin bir kişi zanneder. Sevimliliği ile zenginlerin de kısa sürede güvenini kazanır. Varlıklı ailelerin evlerine davet edilir, onların yaşantısına şahit olur. Bu arada, pek çok ölü can belgesi toplar. Herkes topladığı belgelerle onun Ukrayna'daki çiftliğinde çalışacak işçi aradığını zannetmektedir. Bir süre sonra, her şey anlaşılır. Valinin balosunda sarhoş bir toprak sahibi Nozdryev her şeyi anlatır. Bazıları, Çiçikov valinin kızı ile evlenmek istediği dedikodusunu ortaya atarlar. Bazıları ise onun casus olduğunu söyler. Bütün dolandırıcılığı ortaya çıkan Çiçikov kasabadan kaçar ve başka bir macera için yola koyulur.