Değişen koşullarla geçmişi ihya etmenin, sorunların çözümüne çare olmadığı gerçeğiyle yüzleşen Osmanlı devlet adamları, bu kez çareyi sınırlarının dışında; Batı Avrupa ülkelerinin deneyimleri, kurum ve değerlerinden yararlanmakta buldu. Bu nedenle 19. yüzyılda gerçekleşen bu reformlar veya modernleşme hareketleri aynı zamanda Batılılaşma hareketleri olarak da adlandırılır.
Sayfa 52 - Atlas Tarih DergisiKitabı okudu
18. yüzyılda Doğu Avrupa'nın gülünç ve korkunç batıl
inançlannın sembolü haline gelen vampir, 19. yüzyıla gelindiğinde
bir taraftan politik tartışmalarda sıkça kullanılan pejoratif
metafor bir taraftan da gotik-romantik edebiyatın popüler
karakteri hüviyetlerini kazandı. Batılılaşma hareketleri
19. yüzyılda Osmanlı toplumunun her alanında etkilerini
hissettirirken Osmanlı'nın Avrupa'da kaybettiği topraklarda
yeşeren vampirin Batı'daki popülaritesi, eski bir Osmanlı
hurafesi olarak değerlendirilen fenomenin yeniden yorumlanmasına
yol açtı.
Sayfa 118Kitabı okudu
Devletin teokratik yapısı dolayısıyla şeriatın yorumcu ve uygulayıcıları her iki alana da hakim olmuşlardır. Yenilik (veya ıslahat) kapısını açıp kapamak, şeriatı uygulayan kuvvetin, ilmiye sınıfının nüfuzuna bağlı kalmıştır. Bu yüzden bilhassa ıslahat devrelerinde, Osmanlı sosyal ve siyasal yapısına, zamanın icaplarına uygun kaideler ya hiç girememiş, ya da çok geç ve pek kısmi olarak iktibas edilmişlerdir
Osmanlı devletinin asıl karakteri teokratik olmasıydı. Bir ailede (Hanedanı Ali Osman) toplanmış olan hakimiyet, toplumun dışında ve üstünde, beşeri ve dünyevi olmayan bir kaynaktan geliyordu: Tanrı. Böylece, Batıdaki eşlerinde olduğu gibi, Osmanlı İmparatorluğu'nda da hakimiyetin sahibi millet değil Tanrı idi.
Osmanlı'da reform girişimlerinin hızlandığı, yenileşme hareketlerinin arttığı dönemin Tanzimat'la beraber başladığı kabul edilse de, Tanzimat, çok sahada II. Mahmut ile yakından ilgilidir. Çünkü II Mahmut zamanı, bütün batılılaşma tarihinde tamamı ile ayrı ve yeni bir devrin başlangıcıdır. Bunda, dönemin en önemli özelliğinin, yenileşme hareketlerinin batılılaşma anlayışı ile bütünleşmesi ve sadece askeri alanda olmayıp, sosyal ve kültürel alana da kaymış olması etkilidir.
Sayfa 99 - Gazi Kitabevi, 6. BaskıKitabı okudu
Dünya siyaset şartlarındaki değişme dolaysıyle Osmanlı dünyaya nazaran bir parça (bugünküyle mukayese edilir gibi değil) geri düşünce* bu geri kalmışlığı güya telafi etmek amacıyla girişilmiş olan inkılap hareketleri ilk defa tanzimatla su yüzüne çıkmıştır. Su yüzüne çıkan bu batılılaşma hareketinden sonra ‘’ilerici’’ şahıslar birtakım Fransız kanun-i medenisini alıp tercüme ederek Türkiye'de tatbik etmek istiyorlardı. Çünkü islam hukukunda kanun yoktur içtihadlar vardır. Bu içtihadlar da teşvik edildiği için (çünkü bir müçtehid içtihadında isabet ederse iki sevab etmezse bir sevaba nail olur emri vardır) islam hukuku dünyada hiçbir hukukun eline su dökemeyeceği ölçüde genişlemiştir. Bunun içinden çıkamayınca eslem olan maslahatlardan en iyi olanı bir kanun metni yerine koymak yerine ucuza ve kolaya talip oldular bunun neticesinde Fransız kanun-u medenisini 1860'larda alıp Türk milletine tatbik etmek istediler. Büyük hukukçu 
Ahmed Cevdet Paşa buna karşı çıktı ve islam hukukundan da böyle bir kanun metni yapılabilir dedi. 
Mecelle-i Ahkam-ı Adliye Küllî Kaideler Şerhi böyle vücuda geldi. Lakin mecellenin hükümleri topladığı içtihadlar itibariyle ekseriyetle hanefi fukahasındandır. Ama mecelleye şafi olan bir mü’min de mecburdur. Neden ? Çünkü halifenin iradesiyle o emredilmiştir. Bunun manası çoktur. Bir içtihad umum müslümanlar için mabihil iktida (yani uyulması gerekli bir kaide) olmaz. Her insan kendi içtihadında hürdür. Bu İslamda hürriyetin tabi bir icabıdır.
Mecelle-i Ahkam-ı Adliye Küllî Kaideler ŞerhiMehmed Âtif Efendi, Kuyucaklızâde · Hikmet Evi Yayınları · 20202 okunma
Batı'da Aydınlanma devrinden itibaren belirgin bir şekilde kendini gösteren
bilim-din çatışması, kilisenin şahsında Hıristiyanlığı ve bütün din aleyhtarı hareketleri körüklediği için modernist düşünce ile irtibatı olan Osmanlı'nın ve onun devamı olan Türkiye'nin fikir ve bilim adamlarını da etkilemiştir. Onların bir kısmı Hıristiyanlık ve Islâm arasında bir ayırım yapmadan Avrupa'da Hıristiyanlığın ve kilisenin aleyhinde olan düşünceleri ülkemize din ve İslâm aleyhtarlığı şeklinde uygulamaya çalışmışlardır. Modernleşme, batılılaşma, medenileşme, çağdaşlaşma gibi kelimeler çerçevesinde oluşturulan düşünce ve hareketler, materyalist ve pozitivist bir şablon üzerine oturtularak İslâm'ın itikadi, ameli ve ahlâkî esaslarına şiddetli tenkitler yöneltilmiş ve Müslümanların inançlarında derin sarsıntılar geçirmesine, hatta bazen inançsızlığa düşmesinde etkili olmuşlardır.
Sayfa 36
