Samipaşazade Sezai'nin, hacimce küçük ama içerdiği konu ve "esaret" kavramına getirdiği yorumla klasikler arasına girmeyi başarmış olan "Sergüzeşt" romanı, hem yazıldığı 1880'li yılların havasını anlatması bakımından, hem de Türk edebiyatında roman geleneğinin başlangıcı hakkında fikir vermesi bakımından önem taşımaktadır. Sergüzeşt, esir bir Çerkez kızın trajedisini yansıtırken, bir yand da "esaret" ve "hürriyet" kavramlarına yönelmeyi sağlıyor.
Esir Çerkez kızı Dilber'le, zengin konağın Celal Bey'i arasında başlayıp, kısa sürede biten ya da bitirilen aşkın, her iki insanın ruh dünyasında açtığı yaraları, fedakarlık, güven/özgüven, korku, vatan sevgisi, sınıflararası çatışma, kötülük, sevgi paydalarında yeniden yorumlama imkanına kavuşuyoruz. Sultan Abdülhamid döneminin uygulamalarına sembolik bir gönderme olduğu da iddia edilen "Sergüzeşt'i bu gözle okumak da mümkün...
Her ne olursa olsun, bu roman, trajik bir sonla noktalanmış olsa da sevginin kutsallığını vurgulaması açısından dikkat çekici...
